Μεγάλη διένεξη είχε προκύψει το 1828 μεταξύ των χωριών της «Ριζοβουνιάς» όπως αναφέρονται (Προστοβίτσας, Κούμπερη, Βελιμάχι, Γολέμι, Γρεβενό, Χιόνα κ. λ.) με τους Χρυσανθακόπουλους (Κουμανιώτες) για τις προσόδους.
Τα έγγραφα είναι πολλά, παραθέτω όμως εδώ περιληπτικά και ενδεικτικά τα παρακάτω, το ενδιαφέρον των οποίων, εκτός του κεντρικού τους θέματος της διένεξης δηλαδή, συνίσταται στο ότι σ’ αυτά αναφέρονται ονόματα χωριών, ονοματεπώνυμα διαφόρων κατοίκων, περιγράφεται η κρατούσα τοτε κατάσταση στα μέρη αυτά, γίνεται φανερό ότι το δίκαιο του ισχυρού είχε μεγαλύτερη αξία από το δίκαιο του απλού χωρικού, και κυρίως ότι το χωριό Άγιος Βλάσης (Βλασία) ευρίσκετο στο επίκεντρο των εγγράφων αφού επιλέχθηκε ως μέρος διενέργειας της δημοπρασίας ως το κοντινότερο χωριό των Καλαβρύτων.
Στις 28 Μαΐου 1828 από τα Καλάβρυτα η επί της δημοπρασίας των προσόδων της Αχαΐας επιτροπή, σε έγγραφό της προς τον έκτακτο επίτροπο Αχαΐας αναφέρει ότι έγκαιρα, στις 11 του μηνός έστειλε πρώτη ειδοποίηση τόσο στον ίδιο όσο και στους κατοίκους της περιοχής Π. Πατρών για τη δημοπρασία των προσόδων, τους οποίους καλούσε εντός 8 ημερών να συναχθούν στο χωριό Άγιος Βλάσης Καλαβρύτων δια να αγοράσουν τις προσόδους των χωρίων τους. Στις 19 του μηνός η επιτροπή έφθασε στον Άγιο Βλάση αλλά δεν βρήκε εκεί κανένα εκ των προσκληθέντων και έστειλε δεύτερη ειδοποίηση – πρόσκληση. Στις 22 του μηνός παρουσιάστηκε στην επιτροπή στον Άγιο Βλάση, απεσταλμένος παρά των κατοίκων των Κάτω Χωρίων και ανέφερε ότι δεν έλαβαν καμία πρόσκληση για δημοπρασία. Του δόθηκαν τα έγγραφα εκείνη την ημέρα για να τα κοινοποιήσει προς αυτούς. Αφού τελείωσε η δημοπρασία των Επάνω Χωρίων, μετά τρεις ημέρες «έδωσε τέλος [η πειτροπή] της Δημοπρασίας, μη δυνηθείσα εξ αναφορών πολλών χωρίων των Καλαβρύτων, και εξ’ αυτών ακόμη των ιδίων πληρεξουσίων, ν’ αναβάλει καιρόν…». Έτσι η επιτροπή, ως ισχυρίζεται, έκανε το χρέος της και είναι εκτός των αρμοδιοτήτων της να εξετάσει παράπονα των Προστοβιτσάνων.
Στις 7 Ιουνίου 1828, ο έκτακτος επίτροπος, έστειλε από τα Καλάβρυτα έγγραφο προς τον Κωνσταντή Χρυσανθακόπουλο, αναφέροντας ότι «… πληρεξούσιοι των χωρίων του τμήματος της Βουτουλλάς[;] του χωρίου Μοίραλι, και των ριζοχωρίων Γρεβενού και Προστοβίτζας, επαρρησιάσθησαν προς ημάς πρότινων ημερών και παρέστησαν τα παράπονά των, όσα τοις προέκυψαν από την αγοράν των προσόδων του χωρίου των, δια την μη προειδοποίησιν εις αυτούς της προκηρύξεως της επί της Δημοπρασίας επιτροπής, και τούτο απεδείχθη από πολλά διδόμενα ότι η προκήρυξις δεν εκοινοποιήθη προς αυτούς, και κατά τούτο απεκλείσθησαν ολοτελώς από το δικαίωμα τούτο, μη παρευρεθέντες εις την Δημοπρασίαν ταύτην…».
Στις 19 Ιουνίου 1828 από το Καλέντζι οι Αντώνιος Ιερεύς Οικονομόπουλος και Αναγνώστης Τριανταφυλλόπουλος, έστειλαν προς τον έκτακτο επίτροπο έγγραφο στο οποίο ανέφεραν: «… Εις τας 20 του απερασμένου Μαΐου μηνός έλαβον το γράμμα του Γεωργίου Τζαλαμιδά και το εδιαβάσαμε , και εις τας 21 του ιδίου μηνός το έστειλα εις την Αγίαν Μαρίναν με τον Αντώνιον Πλούμπον[;], και το επαράδωσε του Γεωργίου Κασκαβέλη ως σας είπα, το οποίον γράμμα το ελάβαμε από Γρεβενό, από χέρι του παπά Θανάση αποστελλόμενον, εις τας 23 του ιδίου ελάβομεν τας προκηρύξεις της ευγενείας σας και της επιτροπής, και αμέσως διαβάζοντας τας εστείλαμεν εις Προστοβίτσαν με τον Ρήγαν Σιμωτά. Αυτή είναι η αλήθεια δια τας προκηρύξεις και όποιος προφασίζεται το ένα ή το άλλο ψεύδεται…».
Στις 19 Ιουνίου 1828 ο Παπά Ιωάννης Κουμπεριώτης έστειλε έγγραφο προς τον έκτακτο επίτροπο, στο οποίο ανέφερε ότι «Μαγίου 23 έλαβα από τον καπετάν Αγγελή ένα ντεσκερέ δια να πάμε εις τον Άγιον Βλάση, δια ταις δεκατιαίς, την άλλην ημέραν έλαβα την προκήρυξιν της ευγενείας σας και της επιτροπής από τους Προστοβιτζιάνους. Ήρθανε εις του Κούμπερι ο Γιωργάκης Μυλωνάς, ο καπετάν Γιαννάκης, ο Κωνσταντής Θανασόπουλος, και μου είπαν να πάμε εις τον Άγιον Βλάσην να πάρωμε τα χωριά μας, εγώ τους είπα πως δεν έρχομαι επειδή και αμάζωξα τους χωριανούς Κουμπεραίους και μου είπαν ότι δεν δυνόμαστε να πάρωμε δεκατίες και δια τούτο τους είπα δεν έρχομαι ότι δεν έχω παράδες, και αυτού είναι και ρωτήστε τους στοματικώς, και αν λένε πως δεν έλαβον ταις προκηρύξεις λένε ψέματα, όχι και είναι άλλη ανάγκη είμαι αμέτοχος, και ήθελα να έρθω ο ίδιος, αλλά εβάλαμε εις τον θέρον, και δεν έχω άλλον να μου θερίσει…».
Στις 19 Ιουνίου 1828, ο Γερο παπά Κανέλλος από Γιαμαρίννα (Αγία Μαρίνα) σε έγγραφό του προς τον έκτακτο επίτροπο αναφέρει: «… εις τας 21 του Μαΐου μηνός ελάβαμε το γράμμα του κυρ. γεωργίου Τζαλαμιδά, και το εδιαβάσαμεν του Μιχάλη Κασκαβέλη και του Δημήτρη Θανόπουλου και λοιπών Γιαμαριναίων και εις τας 24 του ιδίου μηνός ελάβαμε τας προκηρύξεις της ευγενείας σας και της επιτροπής και τας εδαιβάσαμεν παρησία εις το χωρίον, και αν προφασίζονται ότι δεν έλαβον τας προκηρύξεις το λεν διαφορετικά, και αν ήμην σε ηλικία ερχόμην ο ίδιος και το παρησιάζα στοματικώς…».
Στις 20 Ιουνίου οι Γέρο Κανέλος Αντωνόπουλος και Γαλάνης Στεργιανόπουλος έστειλαν έγγραφο από το Γρεβενό προς τον έκτακτο επίτροπο στο οποίο ανέφεραν ότι έλαβαν την προκήρυξη, την διάβασαν και την έστειλαν με τον Χρήστο Κωστόπουλο στο Βελιμάχι όπου την παρέλαβε ο Άγγελος και Δημογέροντας «και αυτοί οπού λεν πως δεν είδαν προκήρυξη λέγουν ψέμματα…».
Στις 20 Ιουνίου 1828 ο έκτακτος επίτροπος έστειλε προς τον Θάνο Χρυσανθακόπουλο έγγραφο στο οποίο ανέφερε ότι οι κάτοικοι Προστοβίτζας του ανέφεραν ότι οι Κουμανιώτες τους εμποδίζουν να αλωνίσουν τα γεννήματά τους. Διατάσσει λοιπόν αυτούς κατ’ επανάληψη να αφήσουν τους κατοίκους να αλωνίσουν, «τα δε δέκατα αυτών θέλει μένουσι επάνω εις αυτούς».
Στις 21 Ιουνίου, από τον Άγιο Βλάση όπου είχαν μεταβεί, οι Θάνος και Κωνσταντίνος Χρυσανθακόπουλοι, έστειλαν έγγραφο προς τον έκτακτο επίτροπο στο οποίο αναφέρουν τα διαδραματισθέντα σε μερικά χωριά (Βελιμάχι, Γρεβενό) όπου τις δεκατίες συνέλεξε στο πρώτο ο Γιαννάκης Παναγόπουλος και στο δεύτερο Αγγελάκης Γκολφινόπουλος, χωρίς να τους επιτρέψουν να τις πάρουν. Επίσης αναφέρουν ότι είναι ψέματα όσα λέγουν κάτοικοι ότι δεν έλαβαν τις προκηρύξεις. Ζητούν να τους αποδοθεί το δίκαιό τους.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1828 κάτοικοι των χωρίων της Ριζοβουνιάς των Π. Πατρών, τα ονοματεπώνυμα των οποίων είναι δυσανάγνωστα (διακρίνονται όμως των: Χωρίον Προστοβίτζα, Γιαννάκης παπά Χριστόπουλος και Γεωργάκης Μυλωνάς, χωρίον Κούμπερι, Τόγιας και[;] Μάρης, χωρίον Βελιμάχι, Πανάγος Ανγγελάκη Νικολακόπουλ[ος], χωρίον Μάνεσι, Αντρίκος Βεργάδος, Δήμος Λεκόπλος, χωρίον Γρεβενό, Παπά Αθανάσιος, Κανέλος Αντωνόπουλος, Γαλάνης Στεργανόπουλος, χωρίον Χιόνα, γέρο Γαλάνης, Κωνσταντής Γιαννακόπουλος), έστειλαν έγγραφο προς τον Κυβερνήτη της Ελλάδος, παραπονούμενοι μεταξύ άλλων ότι η επιτροπή για την πώληση των εθνικών προσόδων δεν μετέβη επιτοπίως για να κάμει την δημοπρασία, δεν τους ειδοποίησε για να προσέλθουν οι κάτοικοι να αγοράσουν τις εθνικές προσόδους αλλά έμεινε στον Άγιο Βλάση (Βλασία) Καλαβρύτων και έδωσε την προκήρυξη στους καπεταναίους Χρυσανθακόπουλους να την δημοσιεύσουν και αυτοί «επιθυμούντες να μας καταδυναστεύσωσιν καθώς και εις τους παρελθόντας χρόνους εβάστασαν αυτήν εις χείρας των χωρίς να μας δώσουν την παραμικράν είδησιν αλλ’ απελθόντες εις την Δημοπρατικήν επιτροπήν ηγόρασαν τας εθνικάς προσόδους των χωρίων μας…». Όταν έθεσαν υπ’ όψιν του εκτάκτου επιτρόπου αυτά, καμμία υπεράσπιση δεν βρήκαν.
Στις 26 Σεπτ. 1828, οι Κωνσταντής και Αγγελής Χρυσανθακόπουλοι, από τη Γουρζούμισα, έστειλαν έγγραφο στον έκτακτο επίτροπο, αναφέροντες ότι εδέχθηκαν τον συμβιβασμό περί αιρετοκρισίας τον οποίο τους επρότεινε, ενώ δεν τον δέχθηκαν οι αντίδικοί τους και γι’ αυτό ζητούν εξασφάλιση των εξόδων τους από μέρους της άλλης πλευράς και άλλες εγγυήσεις.
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1828 ο έκτακτος Επίτροπος Αχαΐας έστειλε από τη Γουρζούμισα προς τους κατοίκους των χωριών: Προστοβίτζα, Κούμπερη, Καλέντζι, Γρεβενό, Βελιμάχι, Τουρκοχώρι, Γολέμι, Μάνεσι, Αγία Μαρίνα και Χιόνα, το παρακάτω έγγραφο:
«… Παρρησιάσθησαν οι πληρεξούσιοί σας και ανέφερον από μέρους σας δικαιολογήματα εις την οποίαν έχετε διαφοράν με τον Κύριον Κωνσταντήν Χρυσανθακόπουλον περί των προσόδων των Χωρίων σας. Αλλ’ επειδή οι πληρεξούσιοί σας ούτε αιρετοκρισίαν εδέχθησαν ενταύθα, ούτε συμβιβασμόν, δηλαδή να ενέχωνται οι κάτοικοι εις το ήμισυ, το οποίον εγώ επρότεινα εις αυτούς, απεφασίσθη να διευθυνθώσιν αμφότερα τα μέρη εις τον εξοχώτατον Κυβερνήτην, αλλά δια να είναι ασφαλισμένα αμφότερα τα μέρη απεφασίσθησαν τα ακόλουθα.
Αον) Να Παρακατεθώσιν από τους κατοίκους εις όποιον μέρος ευχαριστηθούν τα δύο διαφερόμενα μέρη, ίση ποσότης γροσίων με εκείνα τα οποία εδόθησαν από τον Κωνσταντήν Χρυσανθακόπουλον δια την αγοράν των προσόδων των χωρίων σας.
Βον) Να δοθώσιν αμοιβαίαι εγγυήσεις από το εν μέρος προς το άλλο, ότι ο εγγυητής του μέρους εκείνου το οποίον ήθελε χάσει την κρίσιν να αποκρίνεται όλα τα νόμιμα έξοδα, τα οποία ήθελον συμβεί έως το τέλος της διαφοράς.
Γον) Ο από μέρους των πληρεξουσίων σας εγγυητής, θέλει δώσει περιπλέον μίαν εγγύησιν ν’ αποκρίνεται εις τους ενοικιαστάς σας όσα πρώϊμα γεννήματα από τα δέκατα εχαλάσθησαν εις χρήσιν σας, δίδων το αυτό είδος των γεννημάτων.
Δον) Τα δέκατα ή τριτοδέκατα εκ των οψίμων γεννημάτων να μείνουν ως παρακαταθήκη εις τους ιδίους γεωργούς, με την βάσιν ότι, όταν δικαιοθώσιν οι ενοικιασταί να τα λαμβάνουν εις γεννήματα, και όχι εις χρήματα.
Εον) Δια να μην γενεί κατάχρησις εις το ποσόν των γεννημάτων να διορισθεί εις επιστάτης από μέρους των κατοίκων, εις από μέρους των ενοικιαστών, και εις από μέρους του εκτάκτου επιτρόπου, δια να περιέλθουν τα χωρία, και να εκτιμήσουν ή καταμετρήσουν τα γεννήματα των χωρίων σας.
Ειδοποιείσθε λοιπόν περί τούτου, και προσκαλείσθε αφού καλώς σκεφθείτε και αποδεχθείτε τα ανωτέρω να εκλέξετε πληρεξουσίους σας, τους οποίους με έγγραφόν σας κοινόν υπογεγραμμένον απ’ όλων των χωρίων τους κατοίκους να συστήσετε προς εμέ δια να τους διευθύνω προς τον εξοχώτατον Κυβερνήτην ομού με τους αντιδίκους των, δια να θεωρηθεί και λάβει τέλος η διαφορά σας…».
Στις 27 Οκτωβρίου 1828, ο έκτακτος επίτροπος Αχαΐας, σε πολυσέλιδο (12σέλιδο) έγγραφό του προς τον Κυβερνήτη της Ελλάδος, αναφέρει λεπτομέρειες περί της διαφοράς των Χρυσανθακόπουλων με τους κατοίκους της Ριζοβουνιάς και την γενομένη δημοπρασία στο πλησιέστερο χωριό Άγιο Βλάση (Βλασία).
Στις 10 Δεκεμβρίου 1828, από την Αίγινα, η επί της Οικονομίας Επιτροπή σε έγγραφό της προς τον Κυβερνήτη, ο οποίος της είχε παραπέμψει εγγράφως την υπόθεση των προσόδων ανέφερε ότι, οι κάτοικοι της Ριζοβουνιάς είχαν ειδοποιηθεί εγκαίρως για τη δημοπρασία στον Άγιο Βλάση και ότι οι Χρυσανθακόπουλοι ήσαν νόμιμοι ενοικιαστές. Επειδή οι κάτοικοι της Ριζοβουνιά έφτασαν στον Άγιο Βλάση, αφού είχε τελειώσει η δημοπρασία και ο έκτακτος επίτροπος θέλοντας να τους δοθεί η δυνατότητα να αγοράσουν προσόδους για τα χωριά τους, προσπάθησε να υποχρεώσει τους Χρυσανθακόπουλους να συμβιβαστούν με αυτούς και να τους δώσουν μετοχή, το οποίο οι με ενοικιαστές δέχθηκαν οι δε κάτοικοι δεν συγκατατέθηκαν. Ο έκτακτος επίτροπος πρότεινε αιρετοκρισία, την οποία δέχθηκαν οι ενοικιαστές όχι όμως και οι κάτοικοι. Οι Χρυσανθακόπουλοι πρότεινα να παρουσιασθούν στην Κυβέρνηση μαζί με τους κατοίκους για να λυθεί η διαφορά τους, αλλά εκείνοι επέφευγαν. Οι Χρυσανθακόπουλοι αγόρασαν νόμιμα τις προσόδους, δεν αποδεικνύεται ότι κακοποίησαν τους κατοίκους, οι οποίοι ψεύδονται ότι δεν έλαβαν ειδιποιήσεις. Η Επιτροπή γνωμοδοτεί ότι πρέπει ο έκτακτος επίτροπος να υποχρεώσει τους Ριζοβουνιώτες να δεχθούν αιρετοκρισία και αν δεν δεχθούν να τους υποχρεώσει να αποδώσουν τα νόμιμα στους Χρυσανθακόπουλους και επί πλέον να τους αποζημιώσουν.
Πηγή: Γ.Α.Κ.
Γκέρμπεσι ( Προφήτης Ηλίας ) Αχαΐας 