Το έγγραφο[1] που ακολουθεί, είχε συνταχθεί στο Μιστρά, στις 2 Απριλίου 1821, ελάχιστες ημέρες μετά την έναρξη της επανάστασης και απευθυνόταν προς τους Σπετσιώτες άρχοντες και καπεταναίους. «Τοις ευγενεστάτοις άρχουσι κυρίοις Ιωάννη Μέξη, Γκίκα Μπόταση, Δημητρίω Λαζάρου, Αναγνώστη Χ. Αναργύρου, Γεωργίω Πάνου και λοιποίς προεστώσι και καπεταναίοις των Σπετσών….» αναφέρει.
Υπογράφεται από τους: + Άγιο Έλους Άνθιμο, Μανώλη Αλεξανδράκη, Γιαννάκη Μορφογένη, Παναγιώτη Κρεββατά, Αναγνώστη Σπηλιωτάκη, Μανώλη Μελετόπουλο. Ουδείς εξ αυτών είναι Καλαβρυτινός. Λάκωνες ήσαν.
Και τι λέει αυτό το έγγραφο;
«Τοις ευγενεστάτοις άρχουσι κυρίοις Ιωάννη Μέξη, Γκίκα Μπόταση, Δημητρίω Λαζάρου, Αναγνώστη Χ. Αναργύρου, Γεωργίω Πάνου και λοιποίς προεστώσι και καπεταναίοις των Σπετσών. Την ευγένειάν σας πατρικώς ευχόμενοι ευλογούμεν, ημείς δε αδελφικώς κατασπαζόμενοι προσκυνούμεν. 2 Απριλίου 1821. Ο ιερός σκοπός επειδή εξεσκεπάσθη εις τους Οθωμανούς και από διάφορα κινήματα των Μωραϊτών και από τας χονδράς ετοιμασίας των Νήσων σας, βλέποντες φανερά τον κίνδυνον και αφανισμόν του γένους, εκινήθη η υπόθεσις πρώτον από τα Καλάβρυτα, και δεύτερον εκ μέρους της Μάνης, και εκυριεύθησαν σχεδόν όλα τα ενδότερα μέρη του Μωρέως, και μάλιστα ο Μυστράς και η Μπαρδούνια, όπου ήτο δυνατόν μέρος του Μωρέως, τα δε κάστρη και Τριπολιτσά ευρίσκονται πολιορκημένα, πλην όλοι οι Χριστιανοί ευρίσκονται εις λύπην και απελπισίαν, βλέποντες όπου έως τώρα η ευγένειά σας να μη κάμετε το παραμικρόν κίνημα, ενώ όλη η ελπίς ήτον εις την γενναιότητα και μεγαλοψυχίαν των Υδραιοσπετσιωτών. Και το δικαίωμα ίσως είναι ότι τάχα διατί να κινηθή η υπόθεσις πριν της προσταγής και του ερχομού του προσδοκωμένου δικαιολογημένη πρότασις δια την ευγενίαν σας, αφανισμός δε μεγάλος προς ημάς, ωσάν οπού όσους τρόπους μετεχειρίσθημεν δια να συμπεράνωμεν τους Οθωμανούς, και τέλος πάντων αποφασίζοντες την ζωήν των πρωτίστων αρχιερέων και προεστώτων Μορέως, εχώθηκαν εις το θυσιαστήριον της Τριπολιτσάς, και άχρι της ώρας εκεί ευρίσκονται περιμένοτας τον θάνατον ώραν τη ώρα. Όλα αυτά τα στρατηγήματα έγιναν δια συμπερασμόν και ευταξίαν της υποθέσεως, πλην η ωφέλεια δεν εστάθη καμμία, ότι φανερά εξεσκεπάσθη ο σκοπός των Οθωμανών, πως η απόφασίς των ήτο δια να θανατώσουν όλους όσους χριστιανούς ευρίσκοντο εις τους κασαπάδαις. Και παίρνοντας κάθε εις την απελπισίαν του θανάτου προ οφθαλμών εκινήθησαν όλοι μικροί τε και μεγάλοι με ένα ξεχωριστόν ενθουσιασμόν, γενναιότητα και ανδρείαν, εις τρόπον οπού, δόξα τω αγίω θεώ εις όλα τα μέρη εθριάμβευσαν χωρίς αιματοχυσίαν, και μάλιστα από τον Μιστράν και από την Μπαρδούνιαν έφυγαν οι Τούρκοι με μίαν τοιαύτην κατάστασιν απελπισίας. Χωρίς να δυνηθή τινάς εξ αυτών ούτε ένα τουφέκι να ρίψη. Και τούτο πάλιν δεν ημπορεί τινάς να το φαντασθή δι’ ανδραγαθίαν, αλλ’ ότι εκ θεού ήτον απόφασις να λάβουν μίαν τοιαύτην δειλίαν, και με την ιδίαν ευρίσκονται και αυτοί και όσοι άλλοι είναι εις τα πολιορκημένα κάστρη. «Αλλ’ επειδή τόσον ημείς καθώς και ο λαός δεν είδομεν τα ηρωϊκάς και αναγκαίας δυνάμεις σας, αλλά μας εσυμπέραναν από τα παράλια και κοντινά μέρη των Νήσων σας με το σήμερον και με το αύριον, ήλθομεν εις άκραν απελπισίαν, γνωρίζοντες πως αν δεν συνδράμη η γενναία βοήθειά σας, όχι μόνον ότι δεν θέλει ημπορέσομεν να δώσωμεν τέλος, αλλά κρυόνοντας ο λαός, είμεθα εις κίνδυνον να μη θανατωθώμεν και όλοι από του Οθωμανούς» ότι η αμάθεια φέρνει και γενναιότητα, μα και πολλές φορές μικροψυχίαν. Ταύτα όλα λοιπόν μας εβίασαν, και ιδού οπού σας στέλλομεν απόστα τον κυρ Παναγιώτυν Γολόπουλον δια να σας ομιλήση και στοματικώς τα αναγκαία «και σας παρακαλούμεν δια την αγάπην του εσταυρωμένου Ιησού Χριστού, δια την αγάπην τόσων απηλπισμένων χριστιανών, να συνδράμη η γενναία και ηρωϊκή βοήθειά σας, όπου ακούοντας ο λαός μιάν μικράν θαλάσσιον δύναμιν, θέλει διπλασιασθή ο ζήλος και ενθουσιασμός των, εις τρόπον οπού να τελειώση η φιέρα του Μορέως με μεγάλην ευκολίαν, και να γίνη μία νέα ιστορία απαραδειγμάτιστος μέσα εις όλας τας παλαιάς […]/ τη 2 Απριλίου 1821. Μυστράς./ Της ευγενείας σας. + Άγιος Έλους Άνθιμος, Μανώλης Αλεξανδράκης, Γιαννάκης Μορφογένης, Παναγιώτης Κρεββατάς, Αναγνώστης Σπηλιωτάκης, Μανώλης Μελετόπουλος» […].
Με σαφήνεια, τις ημέρες της επανάστασης, έγραφαν, ο επίσκοπος Έλους Λακωνίας Άνθιμος (τα αποκαλυπτήρια της προτομής του οποίου έγιναν στις 27 Ιουλίου 2022 από το Εκκλησ. Συμβούλιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τον πολιτιστικό σύλλογο και την κοινότητα Έλους), και οι λοιποί Λάκωνες: «εκινήθη η υπόθεσις πρώτον από τα Καλάβρυτα, και δεύτερον εκ μέρους της Μάνης…».
Επίσης τι άλλο λέει;
«από τον Μιστράν και από την Μπαρδούνιαν έφυγαν οι Τούρκοι με μίαν τοιαύτην κατάστασιν απελπισίας. Χωρίς να δυνηθή τινάς εξ αυτών ούτε ένα τουφέκι να ρίψη».
Αυτά για την αλήθεια και σε απάντηση όσων διαδίδουν, νομοθετούν και στηρίζουν τα εντελώς αντίθετα.
Ιδού και το χειρόγραφο, από το οποίο έχω αφαιρέσει τους παραλήπτες.
(Η υπογράμμιση σ’ αυτό είναι από εμένα).
—————————————————————————
[1] Το έγγραφο είναι γνωστό από παλιές δημοσιεύσεις: Αναργύρου Ανδρέου Χ. Αναργύρου, περ. «Σπετσιώτικα» τ. Α΄, 152-155, 1861. Αναδημοσ. Ιεροκήρ. Θεοφίλου Σιμοπούλου «Μάρτυρες και αγωνισταί ιεράρχαι» τ. Β΄, 412, 1972. και άλλους. Το πλήρες έγγραφο και το χειρόγραφο παραθέτει ο Πρωθιερέας Νικόλαος Παν. Παπαδόπουλος στο: «Κατακαημένου Μοριά σελίδες του 1821», τ.Α΄, σ.554-558.
Γκέρμπεσι ( Προφήτης Ηλίας ) Αχαΐας 