Όταν απηγχονίσθη εις την μεσαίαν πύλην του πατριαρχείου από τους Τούρκους ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄, στο λαιμό του είχε περαστεί «γιαφτάς»[1] τη μετάφραση εκ των τουρκικών πηγών, του οποίου, παραθέτει ο Νικηφόρος Μοσχόπουλος[2] με την εξής διευκρίνιση: «Το έγγραφον τούτο παραθέτουν και οι Έλληνες ιστορικοί, αλλ’ η μετάφρασις, γενομένη ίσως εκ γαλλικής μεταγλωττίσεως, δεν είναι ακριβής ούτε πλήρης (βλ. Σπ. Τρικούπη, τ. Α΄σελ. 67-68, έκδ. 1888)». Επειδή ο «γιαφτάς» αυτός είναι δύο σελίδες παραθέτω εδώ το απόσπασμα που αναφέρεται στα Καλάβρυτα: «… Επί πλέον διεπιστώθη, ότι, ων ο ίδιος Μωραΐτης, ενέχεται τα μέγιστα εις τα ήδη υπό τινων παραπλανημένων αφρόνων ληστών εκ του πληθυσμού των ραγιάδων της εν τη Πελοποννήσω διοικήσεως Καλαβρύτων διαπραχθέντα αντίθετα προς την υπακοήν κακουργήματα. Ούτως απεκαλύφθη πλήρως, ο ρηθείς αλιτήριος, γενόμενος η μόνη αιτία της συμφοράς, ήτις με την βοήθεια του Θεού αναμένει τους εν λόγω ληστάς, διέπραξεν επάρατον προδοσιαν ουχί μόνον κατά της υψηλής κυβερνήσεως, αλλ’ εμμέσως και έναντι του ιδίου του έθνους…».
Όμως στη συνέχεια υπάρχουν και άλλα δύο έγγραφα:
Α. Οι ίδιοι οι Τούρκοι σε έγγραφό τους προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας Στρογγανώφ, στις αρχές Ιουλίου 1821, το οποίο πραθέτει σε περίληψη ο Σπηλιάδης (Απομνημ…, Α΄, 201-2), αναφέρουν μεταξύ άλλων: «… Και μ’ όλον τούτο εύσπλαχνος πάντοτε και γενναία [η Υψηλή Πύλη], έσπευσε αύτη να στείλη επιστολάς τω Βεζύρη προς τον Πατριάρχην, δι’ ων προσεκαλείτο να συμβουλεύση το έθνος του να υποταγή αποπνίγων τον σπόρον της αποστασίας, τον οποίον έτρεφον αποπλανημένοι ρεαγιάδες τόσον εις την μητρόπολιν όσον εις τ’ άλλα μέρη της επικρατείας. Αλλ’ ο Πατριάρχης έπραξε τουναντίον, φανερός ων αρχηγός του έθνους, ήτον εν ταυτώ και αφανής αρχηγός των συνωμωτών. Δια τούτο εις τα Καλάβρυτα της Πελοποννήσου, ένθα εγεννήθη, και εις άλλα μέρη, όπου εδημοσίευσε τ’ αναθέματά του, οι ρεαγιάδες ήσαν οι πρώτοι οίτινες επανέστησαν και εφόνευσαν τους Μουσουλμάνους. Η Υψηλή Πύλη εβεβαιώθη ότι ο Πατριάρχης έλαβε μέρος ενεργόν εις την συνωμοσίαν, και ότι ήτον έργον του η εις τα Καλάβρυτα επανάστασις καθώς και άλλων τοιούτων συμβούλων…».[3]
Β. Όπως αναφέρει και ο Αντ. Πρόκες-Όστεν [*]ο του μεγάλου βεζύρη, όστις παρεπονείτο για τον Ρώσο πρέσβη Στρογγονώφ, προς τον Αυστριακό κόμητα Νεσσελρώδην, αναφερόταν ότι: «… Εδιηγήθη τα περί της επαναστάσεως, εδικαιολόγησε τα μέτρα της [Πύλης] και είπε προς τοις άλλοις, ότι εδύνατο και εδικαιούτο εν τη οργή αυτής να εξοντώση όλον τον ελληνικόν λαόν, αλλ’ εξ’ επιεικείας μάλλον ή κατά το δίκαιον προσεκάλεσε τον πατριάρχην να διαλύση την επανάστασιν. Ευθύς όμως μετά τούτο η σημαία της αποστασίας υψώθη εις αυτά τα Καλάβρυτα, τον γενέθλιον τόπον του Πατριάρχου. Η Πύλη, εξηκολούθει, ετιμώρησε τους ενόχους, όχι διότι ήσαν Έλληνες, αλλ’ ως προδότας…».
[*]Ιστορία της επαναστάσεως των Ελλήνων κατά του Οθωμανικού κράτους εν έτει 1821…, (1868, 1869) Α΄, 85).
Εδώ θα πρέπει να σημειωθούν τα εξής:
1. Ο «γιαφτάς», είναι άλλο έγγραφο, εκείνου της απαντήσεως προς τον Ρώσο πρέσβη Στρογάνωφ και εκείνου προς τον Αυστριακό κόμητα Νεσσελρώδην.
2. Στο «γιαφτά» δεν αναφέρεται η καταγωγή του Πατριάρχη.
3. Στο «γιαφτά» αναφέρονται τα Καλάβρυτα και τα εκεί διαπραχθέντα κακουργήματα, για τα οποία και εθανατώθη ο Πατριάρχης θεωρηθείς υπαίτιος.
4. Στα δύο έγγραφα που ακολουθούν δηλ. προς τον Ρώσο Πρέσβη Στρογγανώφ και προς τον Αυστριακό κόμητα Νεσσελρώδην, αναφέρεται ότι ο Πατριάρχης καταγόταν από τα Καλάβρυτα, εκεί όπου: «οι ρεαγιάδες ήσαν οι πρώτοι οίτινες επανέστησαν και εφόνευσαν τους Μουσουλμάνους» ή όπου: «τούτο η σημαία της αποστασίας υψώθη».
5. Γιατί οι Τούρκοι κάνουν αυτό το «λάθος»; Οι Τούρκοι προφανώς κάνουν λάθος, στην προσπάθειά τους αφ’ ενός μεν να ενισχύσουν την κατηγορία κατά του Πατριάρχη και την εμπλοκή του στα γεγονότα των Καλαβρύτων, δεδομένου ότι ο Πατριάρχης είχε γεννηθεί στη Δημητσάνα, αφ’ ετέρου δε να παρουσιάσουν στο Ρώσο πρέσβη όστις έκανε γραπτή παρέμβαση, ως είχε το δικαίωμα από την συνθήκη του Καϊναρτζή, ζητώντας εξηγήσεις για τον απαγχονισμό του Πατριάρχη και τις διώξεις και θανάτους των ομοθρήσκων του Χριστιανών, στοιχεία αιτιολογικά των πράξεών τους, και η Πύλη, κάτω και από τις υποδείξεις άλλων διπλωματών έστειλε απάντηση με ταχυδρόμο στην Πετρούπολη, επειδή ο Πρέσβης, απεχώρησε και δεν την παρελάμβανε. Το ίδιο «λάθος» κάνουν αναφερόμενοι και στον Αυστριακό κόμητα.
6. Αυτό το «λάθος» εκμεταλλεύτηκε και ο κύριος αμφισβητίας και αρνητής των γεγονότων τα οποία πρώτα συνέβησαν στα Καλάβρυτα και στην Αγία Λαύρα. Ο Γ. Αναπλιώτης στο βιβλίο του, το οποίο έτυχε και Βραβείου της Ακαδημίας Αθηνών: Αγία Λαύρα (Ιστορία και μύθος)…, Καλαμάτα 1969, σελ. 143 αναφέρει ότι στην εφημερίδα «Ζουρνάλ ντε Ντεμπά» (φ. 21 Σεπτ. 1821) δημοσιεύτηκε το πλήρες έγγραφο αυτό, τη μετάφραση του οποίου παραθέτει και η αναφορά του στον Πατριάρχη και στα Καλάβρυτα έχει ως εξής: «… Έτσι ανάμεσα στις άλλες περιοχές τα Καλάβρυτα, όπου γεννήθηκε ο Πατριάρχης, οι ραγιάδες πρώτοι ξεσηκώθηκαν, σκότωσαν αρκετούς Μουσουλμάνους κι έκαναν χιλιάδες ακρότητες και φρικαλεότητες…». Ο Αναπλιώτης σχολιάζοντας αυτή την αναφορά λέει ότι: ο συντάκτης του εγγράφου λέει δύο ψέμματα: ότι ο Πατριάρχης είχε γεννηθεί στα Καλάβρυτα και ότι οι ραγιάδες διέπραξαν χιλιάδες ακρότητες και φρικαλεότητες, το οποίο δεν προκύπτει από κάποια ελληνική ή ξένη πηγή. «Κάμποσοι σκωτωμοί, ναι».
Αλλά όσα παρατίθενται στη σελίδα 183 κ. ε. από τον Νικ. Μοσχόπουλο, περί βιαιοτήτων, απαγχονισμών μητροπολιτών, θανάτων προκρίτων, εμπόρων κ.λ. τον διαψεύδουν.
Τέλος, ενώ τον βολεύει αυτό που στα έγγραφα αναφέρουν οι Τούρκοι, δηλαδή το «λάθος» που το βαφτίζει «ψέμμα» και οι χιλιάδες ακρότητες και φρικαλεότητες τις οποίες ονομάζει: «κάμποσους σκοτωμούς», δεν τον βολεύει καθόλου ο «γιαφτάς» για τον οποίο λέει:
Τα «δικά σου δικά μου και τα δικά μου δικά μου» δηλαδή.
Όσα παραπάνω αναφέρονται, δεν τα έγραψαν Καλαβρυτινοί… Τούρκοι και ξένοι κυρίως ιστορικοί τα αναφέρουν.
—————————————————–
[1] ««Γιαφτά» σημαίνει τουρκιστί τεμάχιον χάρτου ή χαρτονίου επί του οποίου υπάρχει κάποια επιγραφή. Ειδικώς ωνομάζετο «γιαφτά» το επί του στήθους των απαγχονιζομένων τεμάχιον χάρτου, επί του οποίου ανεγράφετο η αιτία της καταδίκης των».
[2] Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως κατά τους Τούρκους ιστοριογράφους εν αντιπαραβολή προς τους Έλληνας ιστορικούς (Αθήναι 1960, σ. 182).
[3] Το γεγονός αναφέρει και ο Th. Gordon (Ιστορία…, Α΄, 296) γραφοντας ότι, όταν οι Τούρκοι εθανάτωσαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, ανακοίνωσαν ότι ήτο ο πρώτιστος υποκινητής της αποστασίας, ήτις το πρώτον εξερράγη εις την γενέθλιόν του πόλιν, τα Καλάβρυτα.
[4] Ιστορία της επαναστάσεως των Ελλήνων κατά του Οθωμανικού κράτους εν έτει 1821…, (1868, 1869) Α΄, 85).
Γκέρμπεσι ( Προφήτης Ηλίας ) Αχαΐας 