Φιλέλληνες υπέρ της επανάστασης του 1821.

Από την «Ιστορία της νεώτερης Ελλάδος» του Τάσου Βουρνά, στοιχεία για υποστηρικτές στο εξωτερικό της ελληνικής Επανάστασης:

ΚΑΙ αυτοί αξίζουν τις τιμές μας… (Μαθήματα ιστορίας από έναν νησιώτη αγωνιστή του 1821).

(Η φωτογραφία είναι από το διαδίκτυο)

(Αξίζει να το διαβάσετε. Σε λίγες γραμμές περιγράφεται ένα μέρος της κατάστασης που επικράτησε μετά την έναρξη της επανάστασης. Η έντονη γραφή έχει γίνει από εμένα).

Έγγραφο προς τον έκτακτο επίτροπο Βορείων Σποράδων Βιάρο Α. Καποδίστρια, εις Αίγινα.

«Εξοχότατε!

Συμπάθησόν με εις όσα γράφω, η ανάγκη με κάμνει να παραπονούμαι και να σας γράψω από αρχήν της επαναστάσεως.

Τον πρώτον χρόνον οπού αποστατήσαμεν, η Τρίτη κλάσις επολεμούσε δια την πίστην και δια την ελευθερίαν της πατρίδος.

Οι γκοτζαπασάδες δια να γλυτώσουν το πόρτζι οπού εχρεωστούσαν εις τους Τούρκους από τρεις τέσσαρες χιλιάδες πουγγία κάθε επαρχία.

Τον πρωτον χρόνον επήγαινε το έθνος καλά.

Τον δεύτερον επέσαμεν εις τα λάφυρα, όποιος ν’ αρπάξη περισσότερα. Άναψεν η διχόνοια και εμάλωναν όποιος να εγίνετο βασιλεύς εις την επαρχίαν του.

Τον τρίτον εμοιράσθησαν οι Έλληνες εις πέντε κλάσεις.

Η πρώτη κλάσις όποιος να προοδεύση και να κάμη περισσότερο ταράφι, δια ν’ αρπάξη δάνεια.

Η Δευτέρα κλάσις ήγουν οι καλαμαράδες όποιος να έγραφε περισσότερες νούλες, και να επαίνευεν ο καθένας τον κοτζαπάση του, και να εσυμβούλευεν τους στρατηγούς, χιλιάρχους και φροντιστάς με τι τρόπον να κλέψουν περισσότερους λουφέδες. Εξοχότατε! και εγώ Χιλίαρχος ήμουν, και επαρχίαν δεν είχα. Οι στρατιώται πως με ακολουθούσαν χωρίς λουφέ; Πάρεξ με πολλά ολίγα εξ ιδίων μου έξοδα με ακολουθούσαν; Σας παρακαλώ κοιτάξετε το κατάστιχον του Έθνους είναι και τ’ όνομά μου.

Η Τρίτη κλάσις εβαστούσαν τον πόλεμον πεινασμένοι, διψασμένοι, από ντιρβένι εις ντιρβένι, βουνόν εις βουνόν, δια την αγάπην της πατρίδος. Δεν είχε ανάγκη η Ελλάς να κοπρισθή, διότι εκοπρίσθη με το αίμα των της τρίτης κλάσεως, και το αίμα το Τουρκικόν.

Η Τετάρτη κλάσις έπεσαν εις το εμπόριον, εις τα κάλπικα φλωρία. Εφοδίαζον τα φρούρια των Τουρκών.

Η Πέμπτη κλάσις ήγουν οι πειραταί, έγδυναν Έλληνας και Ευρωπαίους.

Η Τρίτη κλάσις βλέποντας την ακαταστασίαν της πατρίδος, εστοχάσθησαν ότι ηθέλαμεν να χαθούμεν, και αρχινήσαμεν να ειπή ο ένας τον άλλον. Αδελφοί χαΐρι από μας δεν είναι. Εχαθήκαμε. Δια να διοικήσωμεν έθνος ικανοί δεν είμεθα. Η Ελλάς είχε έναν άνδρα προκομένον τον Καποδίστρια. Να παρακινήσωμεν ο ένας τον άλλον να υπογραφθώμεν, να στείλωμεν ίσως ο θεός τον φωτίση και έρχεται και μας κυβερνήση την Πατρίδα, και αυτός ο κυβερνήτης θέλει γνωρίση τας δουλεύσεις του κάθε ενός. Και έδωσεν ο θεός  και ήλθεν.

Εξοχώτατε! Αν έσφαλα εις αυτά οπού γράφω συμπάθησόν με, διότι η ανάγκη και το παράπονον με κάμνει να σου τα γράψω. Διότι βλέπεις εις τα υπουργήματα να είναι εμπορίους και πειρατάς. Το θέλει ο θεός να πολεμήσω ξηράς και θαλάσσης βουλοντιέρος επτά χρόνους εξ ιδίων μου και τώρα να κάθωμαι άνεργος και να υστερούμαι τον επιούσιον άρτον; Και Τούρκος να ήμουν ένα ταΐνι ήθελαν οι νόμοι να μου το δώσουν.

Εξοχώτατε! ηξεύρετε πότε έπαυσα από τον πόλεμον; Όταν εχάσαμεν τας Αθήνας, οπού μας εσκοτώθη ο μακαρίτης Καραϊσκάκης. Ήμουν τότε με εκατόν στρατιώτας. Αυτόν τον λουφέν έχω πάρει από τον Κόχραν τα επτά χρόνια. Διάβασον την εφημερίδα οπού ήμουν εις τας Αθήνας. Όμως είναι το όνομα του πατρός μου, Τρούκας και όχι Λυκούργος.

Εξοχώτατε! ποίος άλλος νησιώτης έκαμε τόσαις εκστρατείαις εξ’ ιδίων του, πότε με εκατόν τριάντα στρατιώτας, πότε με εκατόν, κατά τα αποδεικτικά οπού μου εδόθησαν από την Διοίκησιν και τους στρατηγούς. Το ολιγώτερον παργιάκι ήτον αυτό οπού έκαμε εις τα μεγάλα ντερβένια από σαράντα επτά στρατιώτας. Βέβαια δεν επλαίρωνα λουφέδες, όμως αλλουνούς έδιδα δέκα γρόσια αλλουνού είκοσι, αλλουνού ηγόραζον τουφέκι, αγόραζον παρούτι, πέτραις, μπάλαις και τους εγελούσα και μ’ ακολουθούσαν από βουνό εις βουνό, ντιρβένι εις ντιρβένι, και τώρα να είμαι αποκλεισμένος μέσα εις το σπίτι μου να υστερούμαι τον επιούσιον άρτον; Ζητώ να με δανείσουν και να μου ειπούν σύρε να σου δώση η πατρίδα οπού εφώναζες. Ζητώ ελευθερίαν; Ω Θεέ μου!!! Πώς το υποφέρεις;

Εξοχώτατε! ας μου πλερωθή αυτή η διαταγή από τρεις χιλιάδες γρόσια οπού μου είχε δώσει η Κυβέρνησις να έπαιρνα από τας προσόδους της Σαμου, διότι τα έχω σηκώσει δανεικά, οπού επλήρωσα τους λουφέδες εις την Άνδρο, και με τραβούν οι χρεωφειλάται, ή να μου δώσετε κανένα υπούργημα της θαλάσσης πολεμικό, και τ’ άλλα τα κάμνω χαλάλι κόπους, κινδύνους της ζωής μου οπού ετράβηξα. Ειδέ μη, διαμαρτύρομαι ενώπιον του θεού.

Εγώ χαμοθεόν δεν έχω οπού να ειπή κανέναν λόγον και για μένα.

Εξοχώτατε! εις τον άνθρωπον τρία πράγματα είναι, η ζωή, η υπόληψις, τα γρόσια. Εγώ τα γρόσια τα εξόδευσα, εις αυτό οπού εξόδευσα τα γρόσια αυτό μου έρριψε και την υπόληψίν μου κάτω. Μία ζωή με απόμεινεν, ας πάγη και αυτή μαζί με εκείνους οπού εθυσιάσθησαν δια την αγάπην της πατρίδος.

Σας παρακαλώ να μου γράψητε, ή να μου στείλετε δια λόγου, να έλθω εκεί, και με βαθύ σέβας μένω πρόθυμος εις τας προσταγάς σας.

Τη 11 7βρίου 1828, εν Ύδρα.

Ανδρέας Λυκούργος.».

Πηγή: Γ.Α.Κ.

Αιδώς ορέ λεβέντες! (συνέχεια…).

Posted on 9 Απριλίου, 2021 

Σε συνέχεια όσων είχα αναφέρει στις 9.4.2021, παραθέτω την αναφορά της εφημερίδας στην επιστολή μου και το σχόλιό της.

Η σύγχυση λοιπόν είναι η απάντηση στο ερώτημά μου: Από που προέκυψε ότι εγώ υπέγραψα αυτό το «λεύκωμα» του δήμου Καλαβρύτων;

Με την ευκαιρία θέλω να τονίσω επί πλέον όσων στις 9 Απριλίου 2021 ανέφερα, ότι: ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΖΗΤΗΣΑ Ή ΕΠΕΔΙΩΞΑ Ή ΘΕΛΗΣΑ ΝΑ ΣΥΓΓΡΑΨΩ ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ. ΟΥΤΕ ΜΟΥ ΖΗΤΗΘΗΚΕ ΚΑΤΙ ΤΕΤΟΙΟ.

Σημερινή αναφορά και μέσω της έντυπης δημοσιογραφίας, γεγονότων σχετικών με το Λάβαρο, στο ένθετο «Οδοντωτός-Χελμός» της εφημερίδος των Πατρών » Η Πρωϊνή ΓΝΩΜΗ».

Σημείωση:

1. Ευχαριστώ πολύ την εφημερίδα «ΓΝΩΜΗ», καθώς και τον δημοσιογράφο κο Παν. Σακελλαρόπουλο.

2. Σχετική ανάρτηση είχε γίνει και στις 6 Απριλίου 2021 στο παρόν blog, τόσο του πρώτου μέρους της δημοσίευσης παραπάνω εφημερίδας για το λάβαρο, όσο και περισσοτέρων στοιχείων από εμένα.

3. Με κλίκ στην εικόνα μπορείτε να την μεγενθύνετε ώστε να είναι ευανάγνωστο το κείμενο.

Γράφτηκε η ιστορία;

«Ο Θεός δεν μπορεί να αλλάξει το παρελθόν, αλλά οι ιστορικοί μπορούν»[1].

Ιστορία είναι κατά μία έννοια η γραπτή αφήγηση, διήγηση ή έκθεση γεγονότων, και κατ’ άλλη έννοια η πλαστή διήγηση, ο μύθος, το παραμύθι.

Ιστορικός δε ή ιστοριογράφος είναι ο συγγραφέας της ιστορίας.

Ποιος τελικά δημιουργεί την ιστορία και ποιος τη γράφει;

Την ιστορία την συνθέτουν τα γεγονότα και αυτοί που τα δημιουργούν. Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές. Την γράφουν όμως κατά κανόνα άλλοι και καθώς είπε ένας Αμερικανός κωμικός: «Το παρελθόν συνέβη πραγματικά, ενώ η ιστορία είναι μόνο σημειώσεις που κάποιος έχει κρατήσει»[2]. Αν λοιπόν για γεγονότα που συνέβησαν, που υπήρξαν, έχουν κρατηθεί σημειώσεις δηλ. έχουν καταγραφεί απομνημονεύματα ή έχουν καταγραφεί τα συμβάντα από επιζώντες πρωταγωνιστές ή συμμετέχοντες τότε υπάρχει βάση αποδεικνύουσα ότι τα γεγονότα έχουν μεταφερθεί (έχουν δηλαδή ιστορηθεί) με σχετική πάλι αλήθεια. Και λέω σχετική διότι και τα απομνημονεύματα μερικές φορές δεν είναι απαλλαγμένα υποκειμενικότητας, πολιτικών παθών και εμπαθειών, σκοπιμότητας ή και μνησικακίας προς κάποια πρόσωπα μη αρεστά στο συγγραφέα.

Αν λοιπόν ζούσαν οι νεκροί πρωταγωνιστές των γεγονότων, η ιστορία θα γραφόταν διαφορετικά και οι ιστορικοί δεν θα μπορούσαν να παραποιήσουν αυτή, να πλαστογράψουν το παρελθόν, ούτε να την φτιάξουν έτσι ώστε να εξυπηρετεί σκοπιμότητες και διάφορα άλλα ψέματα πιστεύοντας ή φανταζόμενοι μάλιστα ότι λένε την αλήθεια. Έτσι «με το πέρασμα του χρόνου η ιστορία διαστρεβλώνεται, ενώ ο μύθος εξελίσσεται στο σημείο που γίνεται πραγματικότητα»[3].

Η σιωπή λοιπόν των νεκρών είναι εκείνη που δίνει το δικαίωμα στους σύγχρονους ιστορικούς να γράφουν τα γεγονότα που εκείνοι δημιούργησαν πριν φονευθούν, με όποιο τρόπο τους βολεύει. Και ενώ θα έπρεπε μεταξύ των νεκρών ηρώων, των ζωντανών ιστοριογράφων και των αγέννητων επόμενων γενεών, να υπάρχει μία συνθήκη όπου οι ιστοριογράφοι θα υποσχόντουσαν στους πρωταγωνιστές της ιστορίας ότι θα απεικονίσουν με τιμιότητα και αντικειμενικότητα, κατόπιν έρευνας τα γεγονότα, εις δε τους αγέννητους ότι θα τους κληροδοτούσαν την αλήθεια, δεν συμβαίνει αυτό, ακριβώς γιατί οι πρωταγωνιστές της ιστορίας είναι νεκροί και δεν μπορούν να τους τραβήξουν το αυτί. «Το κακό για την εκπαίδευση των παιδιών είναι ότι οι αναμνήσεις των πολέμων γράφονται απ’ αυτούς που δεν σκοτώθηκαν στον πόλεμο»[4].

Θα μου πείτε: Γιατί τα γράφω αυτά;

Απάντηση: Για δύο λόγους.

Ο ένας είναι διότι αυτές τις ημέρες άκουσα κυρίως από διάφορους Καλαβρυτινούς ότι η ιστορία έχει γραφεί και δεν ξαναγράφεται με ιστορική παραποίηση, Π. Δ. κ. λ. Και όμως: ενώ η ιστορία έχει γίνει (έχει δημιουργηθεί) από άλλους (οι οποίοι είναι νεκροί και δεν μπορούν να μιλήσουν), η ίδια αυτή ιστορία γράφεται συνέχεια και με διαφορετικούς τρόπους από άλλους ζώντες και μάλιστα από τιτλούχους πανεπιστημιακούς και λοιπούς ειδήμονες και «δασκάλους» κ. λ. οίτινες έχουν την πεποίθηση και την διαχέουν στα ΜΜΕ και αλλού, ότι κατέχουν την αλήθεια και το «αλάθητο». Αυτοί επηρεάζουν τους μη γνώστες. Η γραφή λοιπόν της ιστορίας αλλάζει κατά το δοκούν, είναι σαν την κινούμενη άμμο.

Ο δεύτερος λόγος είναι γιατί, ακούω από τις προηγούμενες αλλά και διάφορες άλλες φωνές, ότι δεν έχει σημασία το ότι η επανάσταση ξεκίνησε από τα Καλάβρυτα, ότι είναι μύθος η Αγία Λαύρα κ.λ και σημασία έχει ότι όλοι οι Έλληνες μαζί ξεσηκώθηκαν κ. λ. Αυτή η έκφραση είναι η μία πλευρά η οποία υποστηρίζεται και από Καλαβρυτινούς. Κανείς βέβαια δεν αμφισβητεί ότι όλοι οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν. Αλλά να κρύψουμε την αλήθεια; Η άλλη εκδοχή λέει και υποστηρίζεται από άλλη περιοχή της Πελοποννήσου ότι η επανάσταση ξεκίνησε από εκείνης τα μέρη. Και για εδραίωση αυτής της άποψης πέραν των υποστηρικτικών λόγων, εκπομπών μέσω τηλεόρασης κ.λ., φτιάχτηκαν και Π. Δ., έγιναν δηλώσεις από πολιτικούς, παραμερίστηκε το σύμβολο του Αγώνα και της Αγίας Λαύρας και αν δεν το κατάλαβαν οι Καλαβρυτινοί, ξεκίνησε το διαφορετικό γράψιμο της ιστορίας των Καλαβρυτινών γεγονότων από του ήρωες της επανάστασης του 1821 τους εκ Καλαβρύτων καταγόμενους, και τούτο διότι δεν ζουν και δεν μπορούν να σηκωθούν να φωνάξουν σ’ αυτούς που σφετερίζονται τους αγώνες τους.

Αυτά άλλοι μεν πολιτικοί κατάφεραν να τα αξιοποιήσουν για δικό τους όφελος, και άλλοι  οι της πολύπαθης Καλαβρυτινής επαρχίας δεν είδαν; Δεν κατάλαβαν; Δεν μπόρεσαν να αρθρώσουν λόγο και σιώπησαν. Ο Γερμανός καγκελάριος Όττο Φον Μπίσμαρκ έλεγε: «Οι μεγάλοι πολιτικοί ακούν πριν από τους άλλους το μακρινό χλιμίντρισμα των αλόγων της ιστορίας». Πριν, έλεγε, όχι μετά…

Σε ότι με αφορά, έκανα μια προσπάθεια πολλών ετών και μέσα από πρωτογενείς πηγές ανέσυρα, μεταξύ πολλών άλλων, και έγγραφα και αποδεικτικά στοιχεία όλων αυτών των Καλαβρυτινών ηρώων, οι οποίοι ήσαν άγνωστοι, ώστε να εδραιωθεί η αλήθεια για αυτούς και τα πατριωτικά τους κατορθώματα. Δυστυχώς βρέθηκαν στο δρόμο μου τύποι που σφετερίστηκαν  αυτά τα στοιχεία υποκλέπτοντας και παρουσιάζοντάς τα ως προϊόντα δικής τους έρευνας και άλλοι λίγο πολύ μου εμήνυσαν ότι δεν δικαιούμαι να κάνω έρευνα και να εμφανίσω αυτά τα στοιχεία (τα οποία όπως προανέφερα χρησιμοποίησαν) γιατί δεν ανήκω στην ιερή κάστα των πανεπιστημιακών.

Τελειώνοντας, θέλω να τονίσω ότι προχωρώντας έτσι οπισθοδρομούμε και διολισθαίνουμε σε κατήφορους επικίνδυνους. Εγώ πάντα πίστευα και πιστεύω, για τις ατιμίες, ότι έστι δίκης οφθαλμός, ός τα πανθ’ ορά» (= «υπάρχει το μάτι της δικαιοσύνης που βλέπει τα πάντα».

Θ. Τζώρτζης.

———————————————

---

[1] Σάμουελ Μπάτλερ, 1835-1902, Άγγλος συγγραφέας.

[2] A. Whitney Brown, 1952.

[3] Ζαν Κοκτώ, 1889-1963, Γάλλος καλλιτέχνης.

[4] L. Scutenaire, 1905-1987, Βέλγος σουρεαλιστής.

Αιδώς ορέ λεβέντες!

Με θλίψη και ανησυχία διάβασα στην Χθεσινή εφημερίδα «Πελοπόννησο», ότι έχω υπογράψει (ως συγγραφέας, ως συντάκτης, ως τι;) μαζί με τον κο Σταθακόπουλο, κάποιο πολυτελές λεύκωμα για το οποίο σύμφωνα με το δημοσίευμα διατέθηκαν από την Πειφέρεια και το Δήμο 20.000 Ευρώ.

Το δημοσίευμα είναι το εξής:

Αμέσως την ίδια ημέρα, έστειλα στην εφημερίδα το παρακάτω mail:

Αργά το βράδυ, πήρα από τον αρχισυντάκτη Τριανταφυλλόπουλο, την εξής απάντηση:

Σχετικά με το θέμα, ενημερώνω ότι:

1. Ουδεμία σχέση έχω με λεύκωμα ή άλλο έντυπο του δήμου Καλαβρύτων, ούτε με κάποιον παράγοντα διοικητικό αιρετό ή μόνιμο από τον εν λόγω δήμο και κατά συνέπεια ούτε έχω συντάξει ή συγγράψει ή υπογράψει τέτοιο έντυπο ή μέρος αυτού.

2. Ουδείς από το δήμο των Καλαβρύτων ή από τους συγγραφείς ή συντάκτες του εν λόγω εντύπου, μου ζήτησε κάτι τέτοιο ούτε και τη συγκατάθεσή μου για χρήση στοιχείων από το έργο μου «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων» και κατά συνέπεια δεν είχαν ούτε έχουν την άδειά μου για χρήση τέτοιων στοιχείων.

3. Είναι προσβλητικό, υποτιμητικό και ύποπτο να με συσχετίζουν με όλα αυτά εν αγνοία μου, τη στιγμή μάλιστα που αναφέρουν και ότι διατέθηκε ποσό για την έκδοση αυτού του εντύπου. Επαναλαμβάνω έχω πλήρη άγνοια και είμαι άσχετος με όλα αυτά.

4. Η απάντηση του δημοσιογράφου είναι ασαφής και αντίστοιχη της σχέσης μεταξύ τίτλου και περιεχομένου του εν λόγω άρθρου (ποιός τελικά έδωσε σε ποιόν το «λεύκωμα»;).  

4. Αν ο δήμαρχος Καλαβρύτων ανέφερε ότι εγώ έχω υπογράψει ή συντάξει ή συγγράψει ή ότι έχω κάποια σχέση με αυτό το έντυπο, αυτό δεν είναι αλήθεια και διέπραξε μέγα ατόπημα. Ο συντάκτης του άρθρου αναφέρει ότι «είναι ακριβώς αυτά που ανέφερε ο κ. Παπαδόπουλος…». Εγώ δεν έχω διάθεση να ψάχνω τις ομιλίες του καθενός. Ας απαντήσει ο ίδιος γι’ αυτό.

Τέλος θέλω, απευθυνόμενος σε όποιον χρησιμοποιεί το όνομά μου εν αγνοία μου και χωρίς τη συγκατάθεσή μου, να τον καλέσω να αφοσιωθεί στα του οίκου του, διότι η γελοιότητα και ο εξευτελισμός δεν απέχουν  πολύ.

Καθείς μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Το δικό μου συμπέρασμα είναι: Θλίψη.

Οδοιπορικό του 1884 από Πάτρα εις Καλάβρυτα (Μέρος Γ΄) ΚΑΙ επιστολές σχετικές με το Λάβαρο.

(Με διπλό κλικ στη εικόνα μπορείτε να την μεγενθύνετε ώστε να γίνει ευκρίνέστερη και η ανάγνωσή της εύκολη).

Επιστολή του Ηγουμενοσυμβουλίου της Αγίας Λαύρας προς την Εφημερίδα σχετική με το Λάβαρο, το 1884.

Και άλλες επιστολές του 1898.

Πηγή: Εφημ. «Ακρόπολις».

Σημερινή Δημοσίευση στο ένθετο «Οδοντωτός-Χελμός» με λίγα ιστορικά στοιχεία για το Λάβαρο.

==========================================================================

Πληρέστερα στοιχεία (αλλά όχι όλα τα μέχρι τώρα γνωστά, τα οποία λόγω χώρου δεν αναφέρονται) παρατίθενται στη συνέχεια.

Το Λάβαρο.

Πού φτιάχτηκε και πως βρέθηκε στη Μονή της Αγίας Λαύρας.

Περιληπτικά και σύμφωνα με την παράδοση, στη Σμύρνη κεντήθηκε μια ωραία εικόνα της Παναγίας πάνω σε πορφυρό μεταξωτό ύφασμα και μεταφέρθηκε μαζί με άλλα «αναθήματα» δωρηθέντα από τους ομογενείς της Σμύρνης, από τον Ευγένιο[1], στην Αγία Λαύρα όπου το κρέμασαν ως παραπέτασμα στην ιερή πύλη της εκκλησίας της Μονής. Επιδιορθώθηκε το 1748(;) με επιμέλεια του ηγουμένου Χρυσάνθου[2], όταν δύο μοναχοί, το πήγαν στη Σμύρνη για επιδιόρθωση στην αρχική κεντήστρα, γριά πια την Κοκώνα Ωρολογά, η οποία το επιδιόρθωσε και το έκανε λαμπερό όπως πριν. Στη συνέχεια συνδέθηκε με δραματικές περιπέτειες. Αρπάχθηκε και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και μετά στη Μολδοβλαχία και το 1772 με ενέργειες του ηγουμένου Χρυσάνθου, του πατριάρχη Γαβριήλ και του ηγουμένου Γεωργίου Βοεβόδα της Μολδοβλαχίας καθώς και άλλων εξαγοράστηκε μαζί με άλλα πενήντα κειμήλια τα οποία είχαν επίσης κλαπεί. Όταν το 1780 έγινε πάλι λεηλασία της μονής το Λάβαρο στάλθηκε στη Ρωμυλία και βρέθηκε στη συνέχεια στην Ήπειρο απ’ όπου αγοράστηκε πάλι. Όταν το 1826 πυρπολήθηκε η μονή από τον Ιμπραήμ το Λάβαρο διασώθηκε  από τους μοναχούς Αθανάσιο και Δανιήλ οι οποίοι το μετέφεραν στο νησί Κάλαμο της Ιθάκης. Σήμερα φυλάσσεται στη μονή της Αγίας Λαύρας, εντός θήκης, κειμήλιο πολύτιμο αυτής. Στις 17 ή 18 Μαρτίου ορκίστηκαν επί του ιερού Λαβάρου το οποίο ευλόγησε ο Π. Π. Γερμανός, οι πρόκριτοι και αρχιερείς και στη συνέχεια αναχώρησαν ο καθένας για τον προορισμό του. Αυτού του Λαβάρου σημαιοφόρος ήταν ο ιεροδιάκονος Ντόκος από το Βυσωκά. Το 1920 στις 20 Σεπτεμβρίου με διαταγή του αρχηγού στρατού Λ. Παρασκευοπούλου, απενεμήθη στο ιερό Λάβαρο ο Πολεμικός Σταυρός Β΄ Τάξεως.

Επί πλέον αυτών σημειώνονται τα εξής:

Στο Κτιτορικό της Αγίας Λαύρας (Κ. Λάππας, Αγία Λαύρα…, 35) αναφέρεται ότι: «Πρώτον μεν έφερε [ο ιερομόναχος Νεόφυτος (βλ. λ.) από τα Τσετσεβά Πατρών] την Κοίμησιν της υπεραγίας ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, κεντισμένην δια μαγκάνου και ένα αέρα επιτάφιον και αυτόν δια μαγκάνου, και…». Σε σημείωση δε για το θέμα αυτό ο ίδιος (Κ. Λάππας) αναφέρει τα εξής: «Γύρω από το λάβαρο της Κοίμησης της Θεοτόκου πλάστηκαν αρκετοί θρύλοι, πράγμα που ήταν αναπόφευκτο: μια σημαία που στα χέρια του Π. Πατρών Γερμανού σημάδεψε το ξεκίνημα του Αγώνα, έπρεπε να έχει και μια αντάξια ιστορία. Έτσι μια παράδοση λέει ότι το λάβαρο υφάνθηκε το 1721 από μια ωραία Σμυρνιά και δωρήθηκε στη Λαύρα με την ευχή να δώσει την ελευθερία στην πατρίδα. Β. Παπαγεωργίου, «Το Λάβαρον της Επαναστάσεως του 1821», Επετηρίς Καλαβρύτων 3 (1971) 42. Η ιστορία του Λαβάρου θα φτάσει να γίνει ολόκληρο μυθιστόρημα 2.000 σελίδων (Χρ. Ηλιόπουλος, Αναμνήσεις, σ. 28). Δεν θα μας απασχολήσει εδώ ούτε η μυθοποίηση του Λαβάρου, ούτε τα προβλήματα γύρω από την ύψωσή του στη Λαύρα ή την ταυτότητά του …. Μόνον ό,τι έχει σχέση με την προέλευση και την τύχη του επί Αλβανοκρατίας. Εκείνο που γνωρίζουμε ασφαλώς για το Λάβαρο είναι ότι μεταφέρθηκε στη Λαύρα από το μετοχιάρη της Πάτρας Νεόφυτο (1722-1737). Δεν στηρίζεται σε καμμιά πηγή η υπόθεση του Χρ. Ηλιόπουλου ότι προέρχεται από δωρεά Σμυρναίων ομογενών, ούτε η χρονολόγησή του στο 16^ο αι. (Χρυσαί σελίδες, σ. 14). Το ίδιο αστήριχτη είναι και η γνώμη ότι το 1736 ο ηγούμενος Χρύσανθος έστειλε το Λάβαρο στη Σμύρνη για ανακαίνιση με τον ιερομόναχο Νεόφυτο (όπ. παρ.). Είναι φανερή η συσχέτιση της φανταστικής αυτής αποστολής με το γεγονός της μεταφοράς του Λαβάρου από την Πάτρα στη Λαύρα, που έγινε ακριβώς από τον ιερ. Νεόφυτο. Η Μ. Θεοχάρη, σε άρθρο της για το Λάβαρο, υποστήριξε ότι το έφερε στο μοναστήρι ο Ευγένιος από τη Μολδαβία μαζί με άλλα δώρα της οικογενείας Λούπου (εφ. Καθημερινή 25.3.1967), αλλά τουλάχιστο το Κτιτορικό δεν αναφέρει τίποτα σχετικό. Η ίδια σε ανακοίνωσή της (εφ. Καθημερινή 18.8.1966) το θεωρεί μικρασιατικό έργο. Το 1779 το Λάβαρο αναγράφεται σε κατάστιχο, μαζί με άλλα κειμήλια της Λαύρας που άρπαξαν οι Αλβανοί, ίσως το 1773, κατά την επιδρομή του Ζάνιου Χάρου εναντίον του μοναστηριού (Κώδ., 52, 577). Την ίδια χρονιά ο ηγούμενος ο Άνθιμος^[3] ήλθε στη Ρούμελη, όπου είχαν πουληθεί τα κειμήλια, και κατόρθωσε να τα ξαναπάρει. Τότε θα ξαναγύρισε και το Λάβαρο στη Θέση του. Δεν επιβεβαιώνεται όμως από πουθενά η άποψη ότι επί Αλβανοκρατίας το Λάβαρο έφτασε, ύστερα από περιπέτειες, στην Κωνσταντινούπολη, τη Μολδοβλαχία και την Ήπειρο. Χρ. Ηλιόπουλος, όπ. παρ. σ. 14, 15. Χρ. Ευαγγελάτος, όπ. παρ., σ. 93».

Το θέμα με τη σημαία της Κερπινής.

Το 1851 ο τότε μοίραρχος Καλαβρύτων Κ. Γανοβέλης δημιούργησε ζήτημα, εάν η ευλογηθείσα σημαία υπό του Π. Π. Γερμανού στην Αγία Λαύρα, ήταν το Λάβαρο της Μονής ή η Σημαία της κοινότητος Κερπινής. Στο έγγραφο του μοιράρχου προς το Αρχηγείο της Χωροφυλακής στην Αθήνα με ημερομηνία 24.4.1851, αναφέρεται ότι στην Κερπινή ευρίσκεται η σημαία την οποία ευλόγησε ο Π. Π. Γερμανός κατά την έναρξη της Επαναστάσεως, η οποία σημαία είχε χαθεί και ευρεθείσα στη Ζάκυνθο υπό του κατοίκου της Κερπινής Σωτ. Λάγαρη [;], εδόθη στο χωριό του όπου και ευρίσκεται. Στη συνέχεια της επιστολής αυτής παρατίθενται πληροφορίες του μοιράρχου για την προέλευση, τις διαστάσεις και το σκοπό κατασκευής και χρησιμότητας στους κατοίκους της Κερπινής αυτής της σημαίας. Αναφέρεται ότι στη μία πλευρά της παριστάνοντο οι άγιοι Γεώργιος και Δημήτριος, έφιπποι και απέναντι ιστάμενοι και στην άλλη πλευρά η Αγία Ανάσταση. Στη συνέχεια της επιστολής αναφέρεται ότι ο μοίραρχος συνέστησε στο Δήμαρχο Κερπινής Π. Μεγακλή καθώς και στους προκρίτους να στείλουν τη σημαία στην Κυβέρνηση ώστε να φυλαχθεί εκεί όπου και τα λοιπά κειμήλια της Επανάστασης, και ο Δήμαρχος δέχθηκε την πρόταση αυτή. Η αναφορά του μοιράρχου διεβιβάσθη στο Επαρχείο Καλαβρύτων, το οποίο τη διαβίβασε προς τον δήμαρχο προς εκτέλεση. Τέλος ο νομάρχης Αχαΐας και Ήλιδος επέστρεψε την αλληλογραφία προς το υπουργείο και έτσι έληξε το ζήτημα. Όμως το 1889 ο πρωτοσύγκελος Φιλάρετος Δημητρίου (βλ. λ.) με επιστολή του, με ημερομηνία 11.5.1889, στην εφημερίδα «Καλάβρυτα» στις 4.10.1889 αναφέρει ότι ήταν παρών στην Αγία Λαύρα όταν ευλογήθηκαν τα όπλα από τον Π. Π. Γερμανό, τον οποίο υπηρετούσε τότε, και αναφέρει ότι η σημαία που φυλάσεται στην Κερπινή εστάλη υπό «εταίρων» από την Κων/πολη λίγους μήνες πριν τον Μάρτιο του 1821 στον αείμνηστο Α. Ζαΐμη ο οποίος την απέθεσε σε κάποια εκκλησία της Κερπινής. Αυτή τη σημαία μετέφεραν στην Αγία Λαύρα την ημέρα της μοιραίας δοξολογίας από την Κερπινή σωματοφύλακες του Α. Ζαΐμη και Α. Λόντου, ηγουμένων αυτών των: Ν. Φραγκάκη, Γ. Λεχουρίτη, Φιλίππου και Σταύρου Σαρδελιάνου και παρέδωσαν στον Π. Π. Γερμανό και ακολούθησε η δοξολογία. Αυτή τη σημαία παρέλαβαν οι επαναστάτες στη συνέχεια και κατέλαβαν τα Καλάβρυτα κ.λ. και συνεχίζει στην επιστολή του ότι αυτή τη σημαία εξαγόρασε ο Σωτήριος Μέγαρης, όταν αυτή αιχμαλωτίστηκε σε μάχη πέριξ των Πατρών, και την επέστρεψε στην Κερπινή της οποίας θεωρείται κτήμα.

Αλλά και άλλος στη συνέχεια, ο δικηγόρος Π. Δημόπουλος, επικαλείται επιχειρήματα Κερπιναίων μεταξύ των οποίων και το γεγονός ότι «περί το 1850 ο εν Αθήναις πρεσβευτής της Ρωσίας επισκεφθείς την Κερπινή εζήτησε και εν δακρύοις προσεκύνησε την εν θήκη τότε και νυν κεκλεισμένην σημαίαν, επανελθών δε εις Αθήνας προυκάλεσε την Κυβέρνησιν να την ζητήση, όπως κατατεθή εις το Εθνικόν Μουσείον, αλλ’ εσταμάτησε το πράγμα ως εκεί, διότι οι Κερπινιώται εζήτησαν ως αντάλλαγμα την ίδρυσιν Ελληνικού Σχολείου και άλλου τινός».

Πάντως ο αρνητής των γεγονότων της έναρξης της επανάστασης στην Αγία Λαύρα κ.λ. Γ. Αναπλιώτης (Αγία Λαύρα…, 104), σχετικά με τη σημαία της Κερπινής καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «… είναι πιθανόν η σημαία της Κερπινής να ήταν μπαϊράκι του Ζαΐμη στα Καλάβρυτα κι όπου αλλού επολέμησε κατόπιν ο Κερπινιώτης Αγωνιστής…».

Στη συνέχεια παραθέτω την απάντηση του δημάρχου Καλαβρύτων με ημερομηνία 19 Μαρτίου 1884 Θ. Παπαδόπουλου για το θέμα αυτό όπως παρουσιάζεται στην εφημερίδα «Στοά».

Επίσης παραθέτω απόκομμα της εφημερίδος «Ακρόπολις» της 29 Μαρτίου 1884, εκτενέστερου άρθρου σε τρείς συνέχειες, στο οποίο γίνεται μνεία και του Λαβάρου.

Ένα άλλο τμήμα της εφημερίδας «Επιθεώρηση» της 26 Αυγούστου 1887 αναφέρει:

Πηγές: «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων».

             Χ. Γ. Ευαγγελάτος, (Αγία Λαύρα. Ιστορία της Μονής 961-1961. Β΄ έκδοση. [1963;]).

             Βασιλ. Γ. Παπαγεωργίου, (Το Λάβαρον της Επαναστάσεως του 1821, Ε. τ. Κ., (3) 1971, σελ. 41-63).

           Γ. Αναπλιώτης, (Αγία Λαύρα. Καλάβρυτα. (Ιστορία και Μύθος). Συγκριτική μελέτη των πηγών της ιστορίας του εικοσιένα. Καλαμάτα 1969).

         Κ. Λάππας, (Αγία Λαύρα Καλαβρύτων. Α΄ Κείμενα από τον Κώδικα της μονής. 1. Κτιτορικό. 2. Χρονικό της Αλβανοκρατίας (1770-1779). 3. Ακολουθία του αγίου Αλεξίου. Αθήναι 1975.).

    Χρ. Ηλιόπουλος (Χρυσαί εθνικαί σελίδες. Το Εθνικόν Λάβαρον. Η κε΄ Μαρτίου εν Λαύρα. (Αναδημοσίευσις εκ της «Ποικίλης Στοάς»). Εν Αθήναις, 1900).

……………………………………………………………………………………………………………………………………

---

[1] Ευγένιος: (1675-1712) ηγούμενος, ο ιδρυτής της νέας μονής της Αγίας Λαύρας και συντάχτης του παλαιότερου Κώδικα της μονής, όστις ονομάστηκε και «Κώδικας του Ευγενίου». Στη μονή πήγε μικρός περί το 1645. Καταγόταν από την Κούτελη Καλαβρύτων

[2] Χρύσανθος: ιερομόναχος και ηγούμενος στην Αγία Λαύρα, από τη Δημητσάνα. Διαδέχθηκε στην ηγουμενία τον Τιμόθεο Βερρίνη, στις 6Ιανουαρίου 1746 και δύο έτη μετά πήγε στην Κωνσταντινούπολη μετά δύο ακόμα ιερομονάχων του Μακαρίου από την Επάνω Ποταμιά και του Γερασίμου από τη Ζάτουνα, όπου έμεινε πέντε έτη. Επιστρέψας έφερε μαζί του αρκετά αργυρά κ.λ. σκεύη εκκλησιαστικά, λείψανα, κανδήλια κ.λ. ως επίσης και μεγάλη ποσότητα χρημάτων.

[3] [Όπως αναφέρουν η Δρούλια Λουκία και Μαλτέζου Χρύσα (Τὸ Ἀρχεῖον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Λαύρας Καλαβρύτων – Σύμμεικτα Ε.Ι.Ε-Κ.Β.Σ. 1970, 397) στα έγγραφα της μονής Αγίας Λαύρας υπάρχει «Πιστωτικόν γράμμα/ 14 Σεπτεμβρίου 1779/ Φάκ. Α΄, αρ. 30 (ανηρτημένον). Πρωτότυπον. Χάρτης 462 Χ 340. Μελάνη φαιόχρους. — Διατήρησις μετρία (σητόβρωτον, υγρασία, σχισμαί κατά τας διπλώσεις). Άνω αποτύπωσις δι’ αιθάλης τριών σφραγίδων με παράστασιν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το έγγραφον κεκολλημένον μεταγενεστέρως επί υφάσματος καί σκληρού χάρτου./ Οι μητροπολίται Πελοποννήσου δια του παρόντος γράμματος ζητούν από τους της Ρούμελης όπως αποδοθούν εις τον επιφέροντα ηγούμενον της Ιεράς Μονής Αγ. Λαύρας Καλαβρύτων Άνθιμον τα ιερά κειμήλια, τα οποία διηρπάγησαν προ δύο ετών υπό των Αλβανιτών (πρβλ. το υπ’ αρ. 4 έγγραφον)./ Α ρ χ.: Επειδή και προ δύω σχεδόν χρόνων. . ./ Εκδ. : Δ α μ α σ κ η ν ο ύ  Α π ο σ τ ο λ ί δ ο υ , ένθ’ ανωτ., σελ. 37-38.— Πρβλ. Σ π. Λ ά μ π ρ ο υ , Βιβλιοκρισία, NE 2 (1905), τεύχος Γ’, σελ. 379 και M a r c , ένθ’ ανωτ., σελ. 116, άρ. 4.».]. [Για το παραπάνω αναφερόμενο έγγραφο 4, οι συγγραφείς αναφέρουν: « Συνοδικόν γράμμα του πατριάρχου Σωφρονίου του Β΄/ Ιανουάριος, ινδ. 13, 178 [0]/ Φάκ. Α΄, αρ. 1. Χάρτης 640 Χ 450. Πρωτότυπον (πρβλ. φωτ. αρ. 34, 35). Μελάνη καστανόχρους. — Διατήρησις κακή (υγρασία, ελλείπει άνω αριστερά γωνία, σημεία ιώδους αλλοιώσεως). Το έγγραφον κεκολλημένον μεταγενεστέρως επί χάρτου. Ο πατριάρχης Σωφρόνιος κελεύει όπως τα κειμήλια της Ιερας Μονής Αγ. Λαύρας Καλαβρύτων, τα διασκορπισθέντα λόγω της επιδρομής των Αρβανιτών και εξαγορασθέντα υπό άλλων μοναστηρίων, συγκεντρωθούν και αποδοθούν εις τον επιφέροντα το γράμμα μοναχόν Άνθιμον (πρβλ. το υπ’ άρ. 32 έγγραφον). — 19 ύπογραφαί./ Ά ρ χ.: [Ίερώτατε Μητροπολίτα υπέρτιμε και έξαρχε Λαρίσσης]…/ Εκδ.: Δ α μ α σ κ η ν ο ύ Α π ο σ τ ο λ ί δ ο υ , ενθ’ ανωτ., σελ. 40-43.—Πρβλ. M a r c , ένθ’ ανωτ., σελ. 116, αρ. 5, ένθα όμως αναγράφεται λανθασμένως αντί τού πατριάρχου Σωφρονίου το όνομα τού Γρηγορίου του Ε’.»].

Οδοιπορικό του 1884 από Πάτρα προς Αγία Λαύρα (Μέρος Β΄).

Πηγή: Εφημ. «Ακρόπολις» Μαρτίου 1884.

Οδοιπορικό του 1884, από Πάτρα προς Αγία Λαύρα…

Περιέχει πληροφορίες για την υπό κατασκευή οδό Πατρών Καλαβρύτων, μέσω Νεζερών και Βλασίας, την επαρχία Καλαβρύτων, την Αγία Λαύρα κ.λ.

(με κλίκ στην εικόνα μεγενθύνεται και διαβάζεται καλύτερα).

Πηγή: Εφημερίδα «Ακρόπολη», Μαρτίου 1884.

Χθεσινή δημοσίευση στο ένθετο της εφημερίδας «ΓΝΩΜΗ» . «Οδοντωτός» σχετικά με τα Αριστεία.

Αθ. Τζώρτζης.

Βιβλία του Κων. Γκολφινόπουλου (συνέχεια… τελευταίο).

5. ΓΙ’ αυτή τη χώρα, την πατρίδα μας σήμερα (Ανησυχία, σελ. 130).

6. Η Ναταλή στη χιονοθύελλα (Κοινωνικό μυθιστόρημα, σελ. 100).

Ο Κων. Γκολφινόπουλος έχει γράψει ακόμα: Ο Καραγκιόζης στο Μόντρεαλ (Θεατρικό, 1986).

Και: 7. Θρήνος και καμάρι και παλμοί της ξενητειάς (Ανδρέας Σωτ. Αντωνακόπουλος, από Βυσωκά Καλαβρύτων, σελ. 180).

Θ. Τζώρτζης.

Βιβλία του Κων. Γκολφινόπουλου (συνέχεια…).

3. Αγριολούλουδα του βουνού και καημοί της ξενιτειάς (ποιήματα, σελ. 277).

Ενδεικτικά ένα ποίημα:

4. Το θολό ποτάμι (Παράξενα, σελ. 73).

(συνεχίζεται…)

Βιβλία του κου Κωνσταντίνου Γκολφινόπουλου, κατοίκου Μόντρεαλ.

Σας παρουσιάζω σε συνεχειες τα 6 βιβλία τα οποία μου έστειλε ο αγαπητός κος Κωνσταντίνος Γκολφινόπουλος, σχήματος 0,15Χ0,21 καθώς και ένα βιλίο του εκ Βυσωκά Καλαβρύτων Ανδρ. Σωτ. Αντωνακόπουλου.

Ευχαριστώ τον κο Κωνσταντίνο Γκολφινόπουλο για την αποστολή αυτών των βιβλίων, του εύχομαι καλή συνέχεια στο έργο του και καλή επιτυχία στην ιστορική μελέτη του για τον πρόγονό του Γκολφίνο Λουμπιστιάνο.

1. Το νυφικό μιάς Ορφανής (σελίδες 130, ποιήματα).

2. Το αμάρτημα ενός λαού (Από τα παράξενα του ελληνισμού, σελ. 142).

(συνεχίζεται).

Στατιστικά του blog «Γκέρμπεσι» τις τελευταίες ημέρες.

Αγαπητοί αναγνώστες αυτού εδώ του blog, σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνετε νε το εμπιστεύεσθε.

Σας παρουσιάζω μερικά από τα «στατιστικά του» των τελευταίων ημερών.

Χθες έγινε ρεκόρ επισκεπτών και αναγνώσεων: 459 επισκέπτες είδαν 1480 άρθρα…

17 Μαρτίου: 113 επισκέπτες, 190 Views (θεάσεις-άρθρα).

18 Μαρτίου: 157 επισκέπτες, 221 Views (θεάσεις-άρθρα).

19 Μαρτίου: 143 επισκέπτες, 259 Views (θεάσεις-άρθρα).

20 Μαρτίου: 175 επισκέπτες, 334 Views (θεάσεις-άρθρα).

21 Μαρτίου: 226 επισκέπτες, 432 Views (θεάσεις-άρθρα).

22 Μαρτίου: 194 επισκέπτες, 312 Views (θεάσεις-άρθρα).

23 Μαρτίου: 270 επισκέπτες, 704 Views (θεάσεις-άρθρα).

24 Μαρτίου: 362 επισκέπτες, 957 Views (θεάσεις-άρθρα).

25 Μαρτίου: 459 επισκέπτες, 1480 Views (θεάσεις-άρθρα).

26 Μαρτίου: (μέχρι το μεσημέρι) 114 επισκέπτες, 143 Views (θεάσεις-άρθρα).

25η Μαρτίου: Διπλή γιορτή του ευαγγελισμού της Παναγίας και της έναρξης της επανάστασης του 1821 για την οποία έναρξη γιορτάζουμε τα 200 χρόνια.

Χρόνια πολλά στους Έλληνες!

Χρόνια πολλά στους Ελληνογενείς όλου του κόσμου!

Χρόνια πολλά στους συμπατριώτες μας στο εξωτερικό!

200 χρόνια σήμερα από τον ξεσηκωμό των Ελλήνων, να θυμηθούμε ότι νίκησαν κινούμενοι ενάντια στη λογική και στους νόμους της φύσης. Θέλω να τονίσω ότι φτωχοί ήσαν νηστικοί και βασανισμένοι, χωρίς χρήματα, χωρίς τροφή, «με σκέπασμα τον ουρανό κι ελπίδα το ντουφέκι». Σήμερα θα έπρεπε υποκλινόμενοι σ’ όλους αυτούς να βλέπαμε τα αίματα στα ρούχα τους να βλέπαμε τα αίματα και τη μπαρούτη στα έγγραφα τα οποία σώζονται και έπιασα με τα χέρια μου, ανατριχιάζοντας. Θα πρέπει να ξέρουν οι νεώτεροι ότι μας ελευθέρωσαν κάνοντας αποκοτιά… Θα πρέπει να γνωρίζουν οι νεώτεροι ότι οι Έλληνες αυτοί εκτός από ηρωϊκές μορφές υπήρξαν και μέγιστοι δάσκαλοι των αξιών της ζωής και πως αυτές αποκτώνται και δεν χαρίζονται σε κανένα…

Για τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου σας παραθέτω την παρακάτω ομιλία η οποία βέβαια είναι στην καθαρεύουσα και πέραν όσων περί του Ευαγγελισμού αυτής αναφέρει, στην τελευταία σελίδα της έχει σημαντικά στοιχεία για την καταγωγή της Παναγίας.

Αυτούς και άλλους πολλούς έχω ανακαλύψει και καταγράψει από το 2013… Έτσι με ονοματεπώνυμο τους τιμώ, υποκλίνομαι στους αγώνες τους και αποδίδω σ’ αυτους την ευγνωμοσύνη μου, γιατί μας δίδαξαν πολλά και γιατί μας παρέδωσαν μιά πατρίδα ελεύθερη…

Αιωνία αυτών η μνήμη…

Και οι παρακάτω «έβαλαν την υπογραφή τους» για να ελευθερωθεί η πατρίδα μας…

Οι 12 αναρτήσεις αυτών των υπογραφών  έχουν γίνει 6 χρόνια πριν! Τότε που δεν είχαμε γιορτές για τα 200 χρόνια… Έτσι εγώ τους κανω μνημόσυνο…

1) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/06/1-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

2)https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/07/2-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-182-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

3)https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/08/3-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

4)https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/10/5-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

5) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/10/5-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

6) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/13/6-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

7) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/14/7-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

8) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/15/8-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

9) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/17/9-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%cf%81/

10) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/21/10-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1/

11) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/23/11-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1/

12) https://gerbesi.wordpress.com/2015/07/24/12-%cf%85%cf%80%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ad%cf%82-%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%bf%cf%85-1821-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1/

Αιωνία η μνήμη τους!

Χθεσινή (22.3.2021) δημοσίευση στο ένθετο Οδοντωτός.

Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

(Συνέχεια από το προηγούμενο…).

10. (τελευταίο).

Απελευθέρωση των Καλαβρύτων.

Οι οπλαρχηγοί Σωτ. Χαραλάμπης, Ασημ. Φωτήλας, Αναγνώστης Στριφτόμπολας, Ιω. Παπαδόπουλος ή Μουρτογιάννης, Σωτ. Θεοχαρόπουλος, Νικ. Χ. Σολιώτης, Αναγνώστης, Βασίλειος και Νικόλαος Πετιμεζαίοι, Ασημάκης Σκαλτσάς μαζί με τους στρατολογηθέντες, όλοι μαζί πάνω από εξακόσιοι συγκεντρωθέντες στην Αγία Λαύρα, στις 21 Μαρτίου 1821, αφού πήραν το «ευτελές» τηλεβόλο της μονής και την χρυσοκέντητη εικόνα της Παναγίας από την ωραία πύλη του ναού της Παναγίας, σαν σημαία τους με σημαιοφόρο τον διάκονο της Αγίας Λαύρας Γρηγόριο Ντόκο, ώρμησαν κατά των Καλαβρύτων και πολιόρκησαν τους Τούρκους του Αρναούτογλου, οι οποίοι, μετά το επεισόδιο στη Χελωνοσπηλιά και την επιστροφή του Αρναούτογλου  στα Καλάβρυτα, ήσαν κλεισμένοι στους 3 ή κατ’ άλλους 4 πύργους τους οποίους κατείχαν Τούρκοι και τους ανάγκασαν να παραδοθούν και έτσι ελευθερώθηκαν τα Καλάβρυτα.

Ο Φιλήμων αναφέρει ότι οι Τούρκοι παραδόθηκαν  μετά από πενθήμερη αντίσταση και εκ των Ελλήνων φονεύθηκαν δύο και πληγώθηκαν τρεις μεταξύ των οποίων και ο Σολιώτης, εκέρδισαν όμως θάρρος κατά των Τούρκων, και πάνω από 100 τουρκικά όπλα. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή ο Αρναούτογλου κλείστηκε στους πύργους στις 16 Μαρτίου.

Ο Αμβρ. Φραντζής αναφέρει ότι: «Μετά δε το κατά του Σεϊδί κεχαγιά συμβάν εις την Χελωνοσπηλιάν (την 19 Μαρτίου) έφθασεν η είδησις εις Τριπολιτζάν ότι ετουφέκισαν και τον Αρναούτ ογλούν βοεβόδαν των Καλαβρύτων ερχόμενον δια Τριπολιτζάν, όστις διασωθείς ακινδύνως, επέστρεψεν εις Καλάβρυτα…». Εις δε τον Δ΄ τόμο: «Οι εις την πρωτεύουσαν των Καλαβρύτων μετά του βοεβόδα και άλλων Οθωμανών ευρεθέντες περίπου των 230, όλοι οπλοφόροι, την 24 Μαρτίου (1821) ωχυρώθησαν εις τας Οθωμανικάς των Καλαβρύτων οικίας, όπου πολιορκηθέντες παρά των προυχόντων, των Πετμεζαίων, του Νικολάου Σολιώτου, και λοιπών Καπετάνων, παρεδόθησαν εις τους πολιορκητάς των, και μετεκομίσθησαν εις διάφορα Πελοποννήσου μέρη όσοι εσώθησαν».

Ο Π. Πατρών Γερμανός (Υπομνήματα…, 18) αναφέρει: «… Εις δε τα Καλάβρυτα επολιόρκησαν εις τους πύργους τους εκεί Τούρκους, οίτινες μετά ολίγων ημερών ανθίστασιν παρεδόθησαν με συνθήκας…».

Ο Ν. Σπηλιάδης (Απομνημονεύματα…, Α΄, 60), τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 26 Μαρτίου (οπότε έγινε πριν και η δήλωση προς τους προξένους), αναφέροντας ότι: «… Τότε έδραμον εις Καλάβρυτα ο Σ. Χαραλάμπης, Ασημ. Φωτήλας, Αναγνώστης Στριφτόμπολας, Ιω. Παπαδόπουλος, Σ. Θεοχαρόπουλος, Ν. Χ. Σολιώτης, Βασίλειος και Νικόλαος Πετιμεζαίοι, επολιόρκησαν τους Τούρκους και τους εβίασαν να παραδοθώσι μετά πέντε ημέρας εις την διάκρισίν των. Επληγώθη δε ο Σολιώτης εις τον αριστερόν πόδα…».

Ο Διον. Κόκκινος (Η Ελληνική Επανάστασις, Αθήναι, 1956, 270) συμφωνώντας με τον Γ. Παπανδρέου, αναφέρει ότι: «…Εις τα Καλάβρυτα τα πράγματα έφθασαν ταχέως εις το τέλος. Κατά την 21^ην Μαρτίου συνεκεντρώθησαν εις την  μονήν της Αγίας Λαύρας ο Σωτήρης Θεοχαρόπουλος, ο Νικ. Σολιώτης, ο Ι. Παπαδόπουλος και οι Βασ. και Νικ. Πετιμεζαίοι, και παραλαβόντες ένα ασήμαντον κανόνι του μοναστηριού και με σημαίαν επί κοντού την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που υπήρχεν εις την Ωραίαν Πύλην του ναού, ώρμησαν κατά των Καλαβρύτων. Η πολιορκία δεν κράτησε πολύ..».

Ο Απ. Β. Δασκαλάκης τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 21 Μαρτίου.

Ο Γ. Αναπλιώτης (Αγία Λαύρα…, 127) αναφέρει: «Ανακεφαλαιώνουμε: Από συγκριτική μελέτη των ιστορικών πηγών, παλαιών και νεώτερων, προκύπτει κατά τρόπον αναμφισβήτητο κι ακλόνητα τεκμηριωμένο ότι τα Καλάβρυτα πολιορκήθηκαν στις 21 και λευτερώθηκαν στις 24 ή 25 Μαρτίου».

Ο Ν. Κ. Σακελλαρόπουλος (Ιστορία…, Α΄, 261) τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 18 Μαρτίου 1821.

Όπως ήδη διαπιστώσατε και γι’ αυτή την ημερομηνία υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ιστορικών. Την 16η Μαρτίου αναφέρει ο Τρικούπης.  Την 17η Μαρτίου αναφέρουν οι: Φραντζής, Οικονόμου και Σπηλιάδης, όστις αναφέρει ότι η πολιορκία διήρκεσε 5 ημέρες. Να προσθέσω τα εξής: Ο Γενναίος αναφέρει ότι στις 23 Μαρτίου αιχμαλωτίστηκε ο Αρναούτογλου. Ο Χέρτσβεργ αναφέρει για έκρηξη της επανάστασης στις 21 Μαρτίου, αλλά δεν αναφέρει για Πύργους των Καλαβρύτων. Το ίδιο και ο Γκραβιέρ. Ο Α. Αγαπητός  αναφέρει την 21 Μαρτίου υπονοώντας ίσως τα Καλάβρυτα χωρίς να αναφέρει τι άλλο για Πύργους.

Έχειπλέον καθιερωθεί η 21 Μαρτίου ως ημέρα απελευθέρωσης των Καλαβρύτων.

Τέλος να σημειώσω ότι στο Β. Δ. 121 «Περί εορτασμού της επετείου απελευθερώσεως της πόλεως των Καλαβρύτων εκ του Τουρκικού ζυγού» (ΦΕΚ 130/Α/14 Φεβρουαρίου 1966), αναφέρονται τα εξής: «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Επιθυμούντες ίνα η επέτειος της 21^ης Μαρτίου 1821, καθ’ ήν η πόλις των Καλαβρύτων απετίναξε πρώτη τον Τουρκικόν ζυγόν, εορτάζηται ως εμπρέπει εις το ιστορικόν τούτο γεγονός προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν: 1. Η 21^η Μαρτίου εκάστου έτους ορίζεται ως ημέρα τοπικής εορτής εν τη πόλει Καλαβρύτων. 2. Κατά την ημέραν ταύτην θα τελείται δοξολογία εις ανάμνησιν της ιστορικής ημέρας και επιμνημόσυνος δέησις υπέρ των ηρώων της Ελευθερίας. Εις τον επί των Εσωτερικών Υπουργόν, ανατίθεμεν την δημοσίευσιν και εκτέλεσιν του παρόντος. Εν Αθήναις τη 26 Ιανουαρίου 1966. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β΄. Ο επί των Εσωτερικών Υπουργός Φωκ. Ζαΐμης».

Έχουν δε καταγραφεί εκατοντάδες εξ’ εκείνων που έλαβαν μέρος στην πρώτη αυτή  μάχη των Καλαβρύτων.

Θα αναφέρω (διότι τους αναζήτησα, ώστε οι φίλοι Λειβαρτζινοί να γνωρίζουν για τους προγόνους τους από ατράνταχτες πηγές και όχι από αντιγραφές οψίμων πατριδοκαπήλων) ότι μεταξύ αυτών και σύμφωνα με τα πιστοποιητικά των οπλαρχηγών τους ήσαν και οι Λειβαρτζινοί: Αβραμόπουλος Μήτρος, Αγγελόπουλος Κωνσταντίνος, Αγγελόπουλος Νικόλαος, Αργυρόπουλος Παναγιώτης, Ασημακόπουλος Ιωάννης, Βουρνάς Αθανάσιος, Ζυγούρας Σταύρος, Ηλιόπουλος Βασίλης, Θούας Γεώργιος, Θούας Κωνσταντίνος, Κακαβάς Δημήτριος, Καντρής ή Καντράς Νικόλαος, Καραμάνος Νικόλαος, Καράς Δημήτριος, Καρπίτσας Αναγνώστης, Κατζαρίδης Βασίλειος, Κατζικίνης Δ. Αναγνώστης, Λάγιος Κωνσταντίνος, Λερούνης Πανούτσος, Λυκουριώτης Γεώργιος, Μαρκογιάννης Γιαννάκης, Μεϊντανόπουλος Κωνσταντίνος, Μεϊντανόπουλος Σωτήριος, Μητρόπουλος Παναγιώτης, Μιχαλόπουλος Άγγελος, Μπουγόπουλος Νικόλαος, Νικολόπουλος Γεώργιος, Νικολόπουλος Σπύρος: (ή Φραγκοσπύρος), Νταούτης Νικόλαος, Ντρούκας Σταύρος (ιερέας), Οικονομόπουλος Κωνσταντίνος, Παλαιολογόπουλος Γεώργιος, Παπαγεωργακόπουλος Διονύσιος, Παπαδόπουλος Παλαιολόγος, Παπακωνσταντίνου Βασίλειος, Παπαμικρόπουλος Νικόλαος, Πλεκετούνας Θεόδωρος (ή Πλεκετούνης ή και Μπλεκετούνας), Πονηρόπουλος Παναγιωτάκης, Πονήρης Παναγιώτης, Σακελλαρόπουλος Αναγνώστης, Σαμούρης Δημήτριος, Τομαρόπουλος Σπήλιος.

Αγαπητέ αναγνώστη, προσπάθησα σε 10 συνέχειες σ’ αυτό εδώ το blog, αλλά και μέσω του τύπου (με την ευγενική φροντίδα του δημοσιογράφου κ. Παναγ. Σακελλαροπούλου) να παρουσιάσω τα προεπαναστατικά γεγονότα (τα οποία εγώ αποκαλώ πρωτεπαναστατικά) στην επαρχία Καλαβρύτων, ώστε ο καθείς που τυχόν δεν γνωρίζει, να μάθει τι και πως ακριβώς έγινε εκείνες τις ημέρες με βάση όσα μέσω των πηγών μας είναι γνωστά.

Εγών δεν είμαι ούτε μυθοπλάστης, ούτε πολιτικάντης ούτε διαγκωνίζομαι για μιά θέση μπροστά στη σκηνή ή για δημοσιότητα. Παρέθεσα περιληπτικά αυτά τα γεγονότα χωρίς υστεροβουλία και με μόνο γνώμονα την αλήθεια.

Πιό αναλυτικά παρατίθενται αυτά στο υπό συμπλήρωση «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων», απ’ όπου και τα παρόντα στοιχεία.

Σημείωση: Σε ότι αφορά τους περιορισμούς της νομοθεσίας για τα πνευματικά δικαιώματα, ισχύουν όσα σε προηγούμενες αναρτήσεις μου έχω αναφέρει.

Δημοσίευση 18 Μαρτίου 2021 στο ένθετο «Βοστίτσα». Σχετικά με τη δίκη των Χοντρογιανναίων.

Λάμπρος Παναγιώτης Ινδαρές-Εγγονός ενός εκ των οπλαρχηγών της επανάστασης του 1821. (Η ελληνική εκδοχή του δημοσιεύματος από το σάιτ της εφημερίδας της κοινότητας της Μελβούρνης).

Το κείμενο που ακολουθεί εντός [ ]είναι αντιγραφή από το κείμενο της εφημερίδος της Μελβούρνης το οποίο έχει συγγράψει ο κ. Κώστας Μάρκος.

Ο Κώστας Μάρκος είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης.

(Όπως και στο τέλος του άρθρου αυτού αναφέρει ο συγγραφέας του: » Το άρθρο αυτό δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την πολύτιμη συμβολή και καθοδήγηση του Δημήτρη Ινδαρέ, κινηματογραφικού σκηνοθέτη και δισεγγονού του Λ. Π. Ινδαρέ».)

[

Στις 31 Οκτωβρίου 1864, το SS Egmont εισπλέει στο Port Phillip Bay. Ανάμεσα στους επιβάτες που αποβιβάζονται στη Μελβούρνη, σύμφωνα με το επίσημο δελτίο εισερχομένων επιβατών, είναι ο Λάμπρος Π. Ινδαρές, καταγεγραμμένος ως ξένος (Έλληνας), το επάγγελμα του οποίου ήταν «Gentleman».

Παρ’ ότι το όνομα Ινδαρές δεν εμφανίζεται σε κανένα από τα βιβλία που είναι αφιερωμένα στην καταγραφή της ιστορίας μας ως Ελλήνων εποίκων στην Αυστραλία, η παρακαταθήκη του μαρτυρά την κοινωνική και πολιτιστική συμβολή των πρώτων Ελλήνων εποίκων στη χώρα.

Αρκεί να αναφέρουμε ότι ο Λάμπρος Παναγιώτης Ινδαρές, ως κάτοικος της νεοϊδρυθείσας αποικίας της Βικτώριας, το 1867, έγραψε τέσσερις επιστολές στον εκδότη της εφημερίδας της εποχής «The Argus», διατυπώνοντας με ουσιαστικό και περιεκτικό τρόπο τα γεγονότα γύρω από την εξέγερση του Κρητικού λαού ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τους πολιτικούς ελιγμούς των τότε Μεγάλων Δυνάμεων.

Ο Λ. Π. Ινδαρές, γύρω στο 1900. Φώτο: Supplied

Οι επιστολές αυτές προς την εφημερίδα «The Argus» είναι, κατά πάσα πιθανότητα, οι πρώτες που έχουν ποτέ γραφεί από Έλληνα μετανάστη, στην αγγλική γλώσσα, προς μία αυστραλιανή εφημερίδα.

Οι επιστολές του Ινδαρέ αποκαλύπτουν το πάθος ενός ατόμου, η καταγωγή, οι ενέργειες, οι επαφές και οι πολιτικές απόψεις του οποίου πρέπει να διατηρηθούν και να αναγνωριστούν ως μέρος του ελληνοαυστραλιανού μας ιστορικού αφηγήματος.

Υπό τον τίτλο «Επιστολή από την πατρίδα», ο ανταποκριτής της εφημερίδας «The Argus» στο Λονδίνο έγραψε ένα άρθρο για την εξέγερση της Κρήτης εναντίον των Οθωμανικών δυνάμεων, διακηρύσσοντας στην πρώτη παράγραφο ότι «η εξέγερση στην Κρήτη – η οποία πλέον θεωρείται με βεβαιότητα ότι είναι έργο Ρώσων πρακτόρων – σέρνεται αργά με ασυνήθιστο τρόπο.

Ο σχολιασμός του δημοσιογράφου συνεχίζεται σε χειραγωγικό τόνο, παρατηρώντας ότι «Έλληνες και Τούρκοι ανταγωνίζονται μεταξύ τους στην κατασκευή απίθανων νικών, και σ’ αυτόν τον ανταγωνισμό οφείλω να παραδεχτώ ότι τα τέκνα της Ελλάδας διατηρούν την παλαιά τους αίγλη στην έκφραση ψευδών ανωτέρου επιπέδου».Συνεχίζοντας σε απαξιωτικό ύφος, το άρθρο της εφημερίδας, διαβεβαιώνει τους αναγνώστες ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα χρησιμοποιήσουν την Κρήτη ως πρόσχημα για να ασχοληθούν με την «κατάσταση του Ασθενούς».

Επρόκειτο για σαφή αναγωγή στην άθλια κατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκείνη την εποχή και τη διχογνωμία που υπήρχε ανάμεσα στη Βρετανική και στη Ρωσική αυτοκρατορία για το πώς θα διαχειριστούν την «αρρωστημένη κατάσταση» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Χωρίς να χρονοτριβήσει, ο Λάμπρος Ινδαρές απαντά στο άρθρο της εφημερίδας την προηγούμενη μέρα. Η πρώτη επιστολή του Ινδαρέ προς τον εκδότη της εφημερίδας φανερώνει έναν άνθρωπο άριστο γνώστη της αγγλικής γλώσσας και ειδήμονα σε θέματα βρετανικής εθιμοτυπίας και πρωτοκόλλου.

Ο Ινδαρές αρχίζει την επιστολή του με την ευγενική εισαγωγική πρόταση «Κύριε, εάν δεν παραβιάζω τις στήλες του πολύτιμου εντύπου σας, θα μπορούσα να σας ζητήσω να συμπεριλάβετε την καταχώριση αυτή αναφορικά με την ‘Επιστολή από την πατρίδα’;», για να απευθύνει αμέσως έκκληση στην αμεροληψία του αναγνώστη.

Αναφέρεται στις ηρωικές προσπάθειες του κρητικού λαού απέναντι στους δυνάστες για την απόκτηση της ελευθερίας του και τονίζει τη στρατιωτική ανισότητα που υπήρχε ανάμεσα στις δύο δυνάμεις.

Ο Ινδαρές ενημερώνει τους αναγνώστες της εφημερίδας για την ηρωική ανατίναξη της Μονής Αρκαδίου που έγινε τον Αύγουστο του 1866, και τη θυσία των Κρητικών που υπερασπιζόντουσαν τον ιερό αυτό χώρο.

Περιγράφει αυτούς που είχαν κλειστεί στο μοναστήρι ως «άτομα όλων των ηλικιών και κοινωνικών τάξεων», τους οποίους παρακινούσε η αποφασιστικότητά τους να κερδίσουν την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους.

Ο Ινδαρές καταλήγει στην επιστολή του με δήλωση της ελληνικής του ιθαγένειας και την εύστοχη παρατήρηση ότι μοναδικός στόχος ενός Έλληνα, ανεξάρτητα από την γεωγραφική περιοχή στην οποία ανήκει, είναι η «ιερή ελευθερία και όχι η εξυπηρέτηση των πολιτικών απόψεων οποιουδήποτε άλλου έθνους». Η πρώτη αυτή επιστολή του Ινδαρέ αποτελεί αποδοκιμασία της πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων και της αποτυχίας τους να παράσχουν λύση στο «Κρητικό ζήτημα».

Υπό τον τίτλο «Η άφιξη του αγγλικού ταχυδρομείου», το Κρητικό ζήτημα γίνεται ξανά αντικείμενο συζήτησης. Ο δημοσιογράφος σχολιάζει την πολιτική αναταραχή στην Ευρώπη και επανέρχεται στο Ανατολικό ζήτημα και κατ’ επέκταση στην Κρητική επανάσταση.

Το άρθρο είναι από την αρχή απαξιωτικό για την Κρητική εξέγερση. Ο συγγραφέας του εικάζει ότι η επικρατούσα αναταραχή στην περιοχή και η ανησυχία του πληθυσμού είναι αποτέλεσμα του λήθαργου στον οποίο έχει περιπέσει ο Σουλτάνος.

Σημειώνει, παρ’ όλα αυτά, ότι ο Σουλτάνος έχει ξυπνήσει «από τον λήθαργό του» και έχει στείλει «τον πιο έμπειρο αξιωματικό που έχει στην υπηρεσία του ως διοικητή των δυνάμεων που έχουν αναλάβει την καθυπόταξη της Κρήτης». Ο αξιωματικός αυτός ήταν ο Ομάρ Πασάς.

Ο συγγραφέας του άρθρου καταλήγει δηλώνοντας ότι η εξέγερση των «κατοίκων της νήσου θα καταπνιγεί πριν οποιαδήποτε ξένη δύναμη έχει τη δυνατότητα να εφεύρει μια πειστική δικαιολογία για να παρέμβει».

Στην δεύτερη επιστολή του, ο Ινδαρές υποβάλλει τις παρατηρήσεις του αναφορικά με την επιφανειακή νύξη της εφημερίδας, στην οποία εικάζετο ότι οι δυνάμεις του Ομάρ Πασά θα έθεταν τέλος στην εξέγερση των κατοίκων του νησιού πριν την οποιαδήποτε παρέμβαση από κάποια ξένη δύναμη.

Οι παρατηρήσεις του για την τοποθέτηση του Ομάρ Πασά ως επικεφαλής των Τουρκικών δυνάμεων στην Κρήτη αποδεικνύουν πόσο βαθύς γνώστης της ιστορίας του νησιού ήταν.

Επιβεβαιώνουν, επίσης, ότι γνώριζε τη διάρθρωση της στρατιωτικής ιεραρχίας των Τουρκικών δυνάμεων, επισημαίνοντας, σωστά, ότι ο προηγούμενος διοικητής των Τουρκικών δυνάμεων στην Κρήτη, ο Μουσταφά Πασάς, ο οποίος είχε γεννηθεί στην Κρήτη και γνώριζε πολύ καλά την τοπογραφία του νησιού, απέτυχε παρά τη βοήθεια των χιλιάδων «πολύ καλά πειθαρχημένων στρατιωτών» υπό τις διαταγές του.

Με βάση την εκτίμηση αυτή, ο Ινδαρές θέτει υπό αμφισβήτηση την ικανότητα του νεοδιορισμένου επικεφαλής των Τουρκικών δυνάμεων, Ομάρ Πασά –Σέρβου στην καταγωγή– να επιτύχει, λόγω της περιορισμένης γνώσης που διέθετε για την περιοχή και τους κατοίκους του νησιού.

Ο Ινδαρές καταλήγει λέγοντας ότι τελικά «η πολύπαθη γη του Μίνωα θα ανασάνει ξανά τον αέρα της ελευθερίας» ακόμα «και αν η διπλωματική μηχανορραφία δεν παρεμβληθεί».

Ο Ινδαρές υπέγραψε την τρίτη του επιστολή προς την εφημερίδα «The Argus» με το ψευδώνυμο «Φιλέλλην». Η επιστολή είναι μια έκκληση προς τη «φιλανθρωπία» του αναγνώστη, στοχεύοντας στην ενσυναίσθηση του τοπικού πληθυσμού. Αποτελεί παράλληλα ένα κάλεσμα για τη σύσταση μιας «φιλελληνικής επιτροπής» στην Αυστραλία.

Ο Ινδαρές γνώριζε ότι σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο δημιουργούνταν επιτροπές υποστήριξης. Μέσα από μια συναισθηματική έκκληση, ο Ινδαρές επιχειρεί να πείσει τον τοπικό πληθυσμό να σχηματίσει μία επιτροπή υποστήριξης.

Η χρήση της δύναμης του Τύπου για να μεταδώσει το μήνυμά του σχετικά με τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν στην Κρήτη και τις προσπάθειες του κρητικού πληθυσμού να επιδιώξει την ελευθερία με οποιοδήποτε κόστος αντηχεί σε όλη την επιστολή του Ινδαρέ.

Ο Ινδαρές γράφει: «Είναι η περίπτωση ενός πληγωμένου και καταπιεσμένου λαού που αγωνίζεται να ανακτήσει την ελευθερία του. Είναι ο αγώνας του δικαίου ενάντια στο ισχυρό, είναι ο πόλεμος της αλήθειας ενάντια στο λάθος, είναι μία διαμάχη ανάμεσα στον πολιτισμό και στην ημι-βαρβαρότητα· είναι, με μια λέξη, και με την ευρύτερη και πληρέστερη έννοια αυτής της λέξης, η μάχη της ελευθερίας».

Η έκκληση που απηύθυνε ο Ινδαρές για υποστήριξη στην προσπάθεια να συσταθεί μια Φιλελληνική Επιτροπή στην Αυστραλία μπορεί να παρακινήθηκε από ένα εκτενές άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «The Argus» στις 17 Ιουνίου 1867, μια εβδομάδα μετά τη δεύτερη επιστολή του Ινδαρέ.

Το άρθρο παρέχει μια κριτική ανάλυση του κρητικού ζητήματος και του ρόλου των Δυτικών Δυνάμεων. Επαινεί τις «ηρωικές θυσίες των κατοίκων της Κρήτης» και ζητά την παραχώρηση της νήσου από την Τουρκία στο Βασίλειο. Είναι πιθανότατα η πρώτη φορά που ένα άρθρο θετικά διακείμενο στην παροχή υποστήριξης για τα δεινά της Κρήτης εμφανίστηκε σε μια αυστραλιανή εφημερίδα.

Το κατά πόσο η έκκληση του Ινδαρέ προς τους αναγνώστες της εφημερίδας «The Argus» κατάφερε να κερδίσει τη συμπαράσταση του τοπικού πληθυσμού θα γίνει σύντομα εμφανές στην τελική του επιστολή προς την εφημερίδα «The Argus».

Η τελευταία επιστολή του Ινδαρέ προς τον εκδότη της εφημερίδας «The Argus» αντικατοπτρίζει έντονα την απογοήτευσή του για την έλλειψη ενδιαφέροντος του αυστραλιανού κοινού να λάβει οποιαδήποτε αποφασιστική στάση σχετικά με το Κρητικό Ζήτημα. Η έκκλησή του να συσταθεί επιτροπή υποστήριξης δεν βρήκε καμία ανταπόκριση, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις.

Τα εναρκτήρια σχόλιά του δείχνουν ξεκάθαρα το αίσθημα ματαιότητας που έχει κυριεύσει τον Ινδαρέ «αναφορικά με τη δυσάρεστη κατάσταση της Κρήτης, αν και ελάχιστο ή και καθόλου ενδιαφέρον δεν υπάρχει στη μακρινή αυτή χώρα…»

Συνεχίζει κάνοντας αναφορά σε κληρονομικές αδικίες που συνέβαιναν στο νησί της Κρήτης και παρατηρεί ότι «τα τουρκικά νέα σχετικά με την υποταγή της Κρήτης αποδεικνύεται πάντα ότι βασίζονται σε ψευδή στοιχεία … με μια προμελετημένη πρόθεση χαλάρωσης της διπλωματίας αναφορικά με το Κρητικό ζήτημα».

Η ανάλυσή του παρέχει, επίσης, μια εικόνα για τη σύνθεση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, οι οποίες αποτελούνταν από «πολλούς αποστάτες αξιωματικούς» που αρνήθηκαν τον Χριστιανισμό για να κρατήσουν «τα λάβαρα του Μωάμεθ με σκοπό να κερδίσουν στρατιωτικές τιμές».

Η παρατήρηση του Ινδαρέ αποτελεί κατά πάσα πιθανότητα άμεση αναφορά στον Ομάρ Πασά, έναν Χριστιανό Σέρβο που προσηλυτίστηκε στο Ισλάμ και διαδέχθηκε τον Μουσταφά στη θέση του αρχηγού των οθωμανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κρήτη.

Ως ύστατη προσπάθεια να πείσει τους αναγνώστες για τις αδικίες που ελάμβαναν χώρα στην Κρήτη, ο Ινδαρές στρέφει την επιχειρηματολογία του προς τους αρχηγούς του Χριστιανισμού και σε εκείνα τα έθνη που ενστερνίζονται τις χριστιανικές αξίες, υποστηρίζοντας ότι «η τρέχουσα παθητικότητα των μεγάλων χριστιανικών δυνάμεων αναφορικά με την παρούσα κατάσταση των κρητικών υποθέσεων φαίνεται εντελώς αντίθετη προς τις πολιτικές αξίες του αιώνα στον οποίο βρισκόμαστε».

Κλείνοντας την επιστολή του, ο Ινδαρές παραθέτει μια παλιά ελληνική παροιμία «Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άλλαξε το μαλλί του, μήτε τη γνώμη άλλαξε μήτε την κεφαλή του», προς επίρρωση της πεποίθησής του ότι οι καταπιεστικές τουρκικές δυνάμεις δεν θα αλλάξουν τις προθέσεις τους και θα συνεχίσουν να καταπνίγουν τις εκκλήσεις για ανεξαρτησία της Κρήτης από τους κατοίκους της.

Παραδόξως, μόλις πέντε ημέρες μετά την τελευταία επιστολή του Ινδαρέ προς την εφημερίδα «The Argus», στις 12 Οκτωβρίου 1867, δημοσιεύτηκε ένα εκτενές άρθρο στην εφημερίδα «Australasian» της Μελβούρνης, στο οποίο ο συγγραφέας θεωρεί ότι «οι Τούρκοι δεν είναι σε θέση να ελέγξουν το νησί, και η διατήρησή του δεν ενισχύει την Πύλη.

Ωστόσο, όπως αντιλαμβανόμαστε, η εκπλήρωση των επιθυμιών των στασιαστών θα ενθάρρυνε κι άλλες ελληνικές επαρχίες να ακολουθήσουν το παράδειγμα, και αυτό συνιστά κίνδυνο για την Οθωμανική αυτοκρατορία». Το αν οι επιστολές του Ινδαρέ προς την εφημερίδα «The Argus» διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την περίπτωση επαφίεται στην κρίση του καθενός.

Ο Ινδαρές αναγνωρίζει τη σημασία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και με τις τέσσερις παθιασμένες επιστολές του το κρητικό ερώτημα μπαίνει στα δημόσια φόρα, αμφισβητώντας την επικρατούσα αποικιακή ιδεολογία και επιδιώκοντας ταυτόχρονα την ενσυναίσθηση του αυστραλιανού κοινού για το Κρητικό ζήτημα.

Σε μια εποχή στην οποία κυριαρχεί η αποικιακή ρητορική, ο Ινδαρές μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα άτομο που αμφισβητεί επίμονα το κυρίαρχο αφήγημα αναφορικά με τα γεγονότα που ελάμβαναν χώρα στην Κρήτη με έγκυρο τρόπο.

Η ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΟΥ ΛΑΜΠΡΟΥ ΙΝΔΑΡΕ ΣΤΗ ΜΕΛΒΟΥΡΝΗ

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Μελβούρνη, ο Ινδαρές έγινε συνέταιρος στην επιχείρηση εμπορίας κρασιού Victorian Wine Vaults, που βρισκόταν στον αριθμό 231 της Bourke St., East Melbourne.

Η συνεργασία αυτή, ωστόσο, δεν κράτησε πολύ και η κοινοπραξία διαλύθηκε τον Αύγουστο του 1868, με την αποχώρηση του Ινδαρέ από την επιχείρηση. Μετά τη αποχώρησή του και για τα επόμενα δύο χρόνια, ο Λάμπρος Ινδαρές απασχολήθηκε ως υπεύθυνος στο εστιατόριο Albion που βρισκόταν στον αριθμό 101 της Elizabeth Street στη Μελβούρνη.

Μετά από μια εξαετή παραμονή στην Αυστραλία, ο Λ. Π. Ινδαρές συνέχισε την Οδύσσειά του -ίσως κάπως απογοητευμένος- και αναχώρησε από το Σίδνεϊ στις 30 Ιουνίου 1870 με το ατμόπλοιο «City of Melbourne».

Πρώτος σταθμός στο ταξίδι του ήταν το Σαν Φρανσίσκο. Ο Λάμπρος Ινδαρές, για πάνω από μια δεκαετία, συνέχισε τα ταξίδια του στην Αγγλία και την Κύπρο, και τελικά εγκαταστάθηκε στην Πάτρα, όπου, το 1882, παντρεύτηκε την Εξακουστή Φράγκου ή Βασιλειάδη από το Λιβάρτζι Αχαΐας.

Το υπόλοιπο της ζωής του, ο Ινδαρές διέμεινε στην Πάτρα και εργάστηκε ως διερμηνέας για τις λιμενικές Αρχές παραδίδοντας παράλληλα μαθήματα Αγγλικής γλώσσας στους εύπορους μαθητές της πόλης.

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Ο Λάμπρος Παναγιώτης Ινδαρές γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1838 στην Τεργέστη, μεγάλη πόλη και λιμάνι της τότε Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας με μια ακμάζουσα και ευημερούσα ελληνική κοινότητα. Η γέννησή του συνέπεσε με την αυτοεπιβεβλημένη εξορία του πατέρα του από το 1835-1843.

Ο Λάμπρος Παναγιώτης Ινδαρές ήταν εγγονός του Δημητράκη Ινδαρέ, ενός από τους πρώτους αγωνιστές για την ελευθερία, που συμμετείχε στο κίνημα για την ελληνική ανεξαρτησία του 1821, που συμμετείχε και ασπάστηκε τη φιλοσοφία της «Φιλικής Εταιρείας» στην Ελλάδα. Ο Δημητράκης Ινδαρές εκπαιδεύτηκε από τους Βρετανούς στη Ζάκυνθο, όπου έλαβε τον βαθμό του χιλίαρχου, του διοικητή δηλαδή χιλίων στρατιωτών.

Η οικογένεια Ινδαρέ τιμήθηκε με έπαινο για την ενεργό συμμετοχή και ανδρεία των μελών της κατά τη διάρκεια του πολέμου για την ανεξαρτησία της Ελλάδας από την Οθωμανική αυτοκρατορία, και σε πολλές περιπτώσεις, στα μέλη της οικογένειας απονεμήθηκαν μετάλλια για τις αξιέπαινες προσπάθειές τους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το επώνυμο Ινδαρές θα εμφανιστεί για άλλη μια φορά στον αυστραλιανό Τύπο· αυτή τη φορά το 1956 στην εφημερίδα «The Argus» και με τον τίτλο «Δαναός δώρα φέρων…»

«Ο αξιωματικός πρόνοιας του μεταναστευτικού πλοίου ‘Κερύνεια’, Πάνος Ινδαρές, φέρει τρία δώρα από την Ολυμπιακή Επιτροπή της Ελλάδας για την Ολυμπιακή Επιτροπή της Μελβούρνης. Αλλά δεν γνωρίζει τι είναι. Νομίζει ότι το ένα είναι μία Υδρία. Ένα απ’ αυτά προορίζεται για το Πανεπιστήμιο Μελβούρνης, όπου θα φυλαχθεί ως ενθύμιο των αγώνων του 1956 ».

Ο Πάνος Ινδαρές, εγγονός του Λ. Π. Ινδαρέ, παρέμεινε στην Αυστραλία για περισσότερο από ένα χρόνο και στη συνέχεια αναχώρησε για την Ελλάδα.

Το ερώτημα εάν ο εγγονός του Λ.Π. Ινδαρέ, Πάνος, γνώριζε ή όχι για την παραμονή του προγόνου του στη Μελβούρνη και την αυστραλιανή του κληρονομιά θα παραμείνει αναπάντητο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Αρχείο συλλογής εφημερίδων – Αυστραλία (TROVE)
2.Δημόσια Αρχεία της Βικτώριας
3. Ολόκληρη η αλληλογραφία του Λ.Π. Ινδαρέ βρέθηκε στο πατρικό του σπίτι στο Λιβάρτζι Αχαΐας
4. Κωνσταντίνος Δ. Βήτας – Ιστορικός – Ανέκδοτο υπόμνημα – Δημητράκης Σπήλιου Ινδαρές
5. Φωτογραφία του Λ. Π. Ινδαρέ = Αρχείο της οικογένειας Ινδαρέ
6. Το άρθρο αυτό δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την πολύτιμη συμβολή και καθοδήγηση του Δημήτρη Ινδαρέ, κινηματογραφικού σκηνοθέτη και δισεγγονού του Λ. Π. Ινδαρέ

#Ευχαριστώ τους: Κώστα Α., Κώστα Κ., Νίκο Π. και Μάνο Τ.

*Ο Κώστας Μάρκος είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης.]

Σημειώσεις μου:

1. Στο παρόν blog στις 24 Μαρτίου 2020 είχα ναρτήσει άρθρο με τίτλο «Λάμπρος Ινδαρές ένας εκ της οικογενείας Ινταρέ του λειβαρτζίου Καλαβρύτων» https://gerbesi.wordpress.com/2020/03/24/%ce%bb%ce%ac%ce%bc%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%82-%ce%b9%ce%bd%ce%b4%ce%b1%cf%81%ce%ad%cf%82-%ce%ad%ce%bd%ce%b1%cf%82-%ce%b5%ce%ba-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%bf%ce%b9%ce%ba%ce%bf%ce%b3%ce%b5%ce%bd%ce%b5%ce%af/

2. Η παρούσα ανάρτηση έγινε ύστερα από επικοινωνία με τον απόγονο του Λ. Π. Ινταρέ, σκηνοθέτη κ. Δημήτριο Ινδαρέ.

3. Στο Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων» έχω εκτενείς αναφορές για την οικογένεια Ινδαρέ από το Λειβάρτζι: για τον Ινδαρέ Δημήτριο του Σπήλιου ή Σπηλιόπουλο Δημήτριο, για τον Ινδαρέ Δημήτριο του Κωνστ. (όστις είναι πιθανόν το ίδιο με τον προηγούμενο πρόσωπο), για τον Ινδαρέ Λάμπρο του Π., για τον Ινδαρέ Παναγιώτη του Δ., για τον Ινδαρέ Χρύσανθο, για τον Ινδαρέ Χρήστο κ.λ.

Χθεσινή δημοσίευση… Προεπαναστατικών γεγονότων συνέχεια…

Ένθετο στην εφημερίδα ΓΝΩΜΗ των Πατρών 16 Μαρτίου 2021 «Οδοντωτός-Χελμός».

Επιμελείται ο κος Παναγ. Σακελλαρόπουλος, τον οποίο και ευχαριστώ πολύ!

Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

(Συνέχεια από το προηγούμενο…).

10.

Γεφύρι Αμπίμπαγα, Χελωνοσπηλιά, Φροξυλιά.

Α. Σκιαγραφώντας τον Σωτήρη Παπαδαίο από το Μάζι, ο Φωτάκος αναφέρει τα  εξής: «Ήτον από το χωρίον Μάζι, και υπηρέτησε στρατιωτικώς παρά τω Ανδρέα Ζαΐμη. Πριν δε αρχίσει η επανάστασις και πριν ακόμη βαρέσουν τους Τούρκους εις το Αγρίδι και της Πόρταις οι περί τον Νικολάκην Σολιώτην, ο Σ. Παπαδαίος με τους συντρόφους του Αθανάσιον Φεφέ, Αθανάσιον Κωστόπουλον από το Μάζι, και Γιαννάκην Βύραν από το χωρίον Κρινόφυτα φυλάττοντες τον δημόσιον δρόμον είδον Τούρκον ερχόμενον από τα Καλάβρυτα κατά την θέσιν Πλατανιάν, τον οποίον ετουφέκισαν και εσκότωσαν χωρίς να γνωρίζουν τίνος ήτον. Ύστερον όμως έμαθον, ότι ήτο του Αρναούτογλου διοικητού των Καλαβρύτων, όστις τότε ηκολούθη όπισθεν, και ακούσας τα τουφέκια, και υποπτευθείς εγύρισε πάλιν και έφθασε νύκτα εις τα Καλάβρυτα. Την δε ακόλουθον ημέραν οι Έλληνες έγιναν πολλοί και επήγαν και εφύλατον εις το γεφύρι του Αμπίπαγα ονομαζόμενον^[1]. Εκεί δε έπιασαν εξ Τούρκους Αναπλιώτας, τους οποίους έγδυσαν και τους επήραν, ό,τι και αν είχαν, αλλά δεν τους εφόνευσαν, επειδή ο Γεώργιος Πετρούτσος από το χωρίον Ά(ρ)μπουνα εξήτησε τούτο, διότι ένας από τους Τούρκους ήτον ο σπαής του χωριού του. Αφού δε τους παρέλαβε τους έστειλεν εις Ναύπλιον κακώς έχοντας. Ο Σ. Παπαδαίος ευρέθη εις πολλάς μάχας μετά του αδελφού του κατά την πολιορκίαν των Πατρών, εις Λεβίδι, και εις Μεσολόγγιον υπήγε μετά του Ανδρέα Ζαΐμη» (Φωτάκου: Βίοι Πελοπ/σίων…, 31).

Επίσης ο Φωτάκος (Απομνημ. σ. 14) αναφέρει: «κατ’ εκείνας τας ημέρας ο Νικ. Ταμπακόπουλος από Βυτίναν τραπεζίτης της Τριπολιτσάς εκίνησε από τα Καλάβρυτα δια την Τριπολιτσάν έχων εις ασφάλειάν του μαζί του και τον Σεϊδήν Λαλιώτην με άλλους έως 5 Τούρκους και κάμποσους Έλληνας. Την ώραν που εκαβάλικεν η γυνάικα του Σωτήρη Χαραλάμπη του είπε κρυφά να έχη τον νούν του, διότι εις τον δρόμον θα τον κτυπήσουν διά να πάρουν τα χρήματα και ταις ομολογίαις όπου εχρεωστούσαν μερικοί πρόκριτοι των Καλαβρύτων. Περνών λοιπόν το γεφύρι του Αμπίμπαγα άλλαξε τον δρόμον του, εβγήκεν από τον δημόσιον δρόμον και εκοιμήθη εις το χωρίον Κουρνόφυτα και την νύκτα επήγε εις Κράβαρι. Εκεί ο Κουτσοηλίας χωρικός του είπεν ύποπτα λόγια και δια τούτο εφόρτωσε τα ζώα και τα έστειλε μπροστά δι’άλλου δρόμου να περάσουν την Χελωνοσπηλιά, να κολλήσουν του Παγκράτι και να υπάγουν κατά του Δάρα, όριον της πατρίδος του. Κατόπιν εξεκίνησε και αυτός από άλλον δρόμον δια το χωρίον Λυκούρια, να πάει εις το σπίτι του Αναγνώστη Μακρή, και καθώς έφθασεν εκεί άκουσεν ότι σταλμένοι από τον Ζαΐμην, ο Χονδρογιάννης από το Μάζι, ο Λαμπρούλιας από το χωρίον Μποτιά, εκίνησαν από την Κερπινήν, εκατέβηκαν και εις το χωρίον Κάνι και επήραν και τον Ασημάκην Ντόλκα, Γιάννη Ντόλκα από το χωρίον Κάνι και Γεώργιον Δημόπουλον από Μάζι, έπιασαν την θέσιν Χελωνοσπηλιά εκτός του δημοσίου δρόμου, εκεί έπιασαν έναν αράπη εισπράκτορα και τον Νικόλαον Γιαννακόπουλον εξ’ Αλωνισταίνης, άνθρωπον του Ταμπακοπούλου και τους έδεσαν μαζί και επήραν τα φορτώματά του. Αφού επήραν τα φορτώματα επήγαν έπειτα δια να εύρουν και τον Ν. Ταμπακόπουλον και τον Σεϊδήν εις τα Λυκούργια και να τους σσκοτώσουν, αν ημπορούσαν. Εκεί αντάμωσαν τον Αναγνώστην Κολιόπουλον και του είπαν ότι έχουν σκοπόν να κάψουν το σπίτι του Μακρή με τους Τούρκους και τον Ταμπακόπουλον και ότι είναι σταλμένοι από τον Ασημάκην Ζαΐμην. Αλλ’ ο Μακρής το έμαθεν, εδυσαρεστήθη ως φίλος του Σωτ. Χαραλάμπη και έδωσε τον υιόν του κατά ζήτησιν του Ταμπακόπουλου να τους συντροφεύση έως του Φονιά τον κάμπον. Εκεί ο Ταμπακόπουλος και ο Σεϊδής εισακούσθησαν με τους Τούρκους του Φονιά, εκλείσθησαν εις ένα πύργον, έπειτα έφερε δύναμιν ο Ταμπακόπουλος τον Μάρκον Κολοκοτρώνην και άλλους Βυτινιώταις και τον επήγαν εις την Βυτίναν, ο δε Σεϊδής επήγεν εις την Τριπολιτσάν^[2] […]. Την άλλην ημέραν οι ίδιοι έπιασαν του Αμπίμπαγα το γεφύρι και εφύλαγαν τον δημόσιον δρόμον δια να σκοτώσουν Τούρκους, και έτυχε να έρχεται από τας Πάτρας ο Σελήμαγας, τζινδάραγας (κλειδούχος) του Ναυπλίου, με άλλους τρεις Τούρκους, τους έπιασαν ζωντανούς και τους επήραν τα χρήματά τους. Και τον μεν Σελήμαγαν τον εζήτησαν από τον Σωτήρη Παπαδέα ως αγάν των και καλόν άνθρωπον ο καπετάνιος του χωρίου Άρμπουνα Γεώργιος Πετρούτσος και οι άλλοι χωριανοί του, και αφού τους τον έδωσαν, τον έστειλαν εις το σπίτι του εις Ναύπλιον, τους δε άλλους τους έστειλαν έπειτα εις τα Καλάβρυτα.

Κατ’ εκείνας τας ημέρας εσκότωσεν ο Ν. Σολιώτης με τον Αναγνώστη Κορδή και λοιπούς εις το Αγρίδι εις ταις Κλουτσίναις τους γυφτοχαρατσίδες. Και πάλιν δε ο ίδιος έπειτα από τρεις ημέραις εσκότωσε τους Αλβανούς εις Βερσοβά των Χασιών. Τότε συγχρόνως εσκότωσαν οι Λιβαρτσινοί δύο Τριπολιτσιώτας Τούρκους σπαΐδες εις το Λιβάρτσι των Καλαβρύτων…». Εκεί ο μοναχός Ιωνάς Κανελλόπουλος συναντήθηκε με το διαβόητο Καλαβρυτινό κακοποιό Μπούσγελη και από φόβο μήπως συλλυφθεί, πέταξε στο ποτάμι τον κατάλογο με τους μυηθέντες απ’ αυτόν στη Φιλική Εταιρεία (Φωτάκου: Βίοι Πελοπ/σίων…, 215). Στις 21 Μαρτίου 1821 ο Χονδρογιάννης με τους άνδρες του παραφύλαγαν στη γέφυρα Αμπίμπαγα για να φονεύσουν και άλλους Τούρκους και εκεί συνέλαβαν τον διαβαίνοντα από την Πάτρα Σελήμαγαν, κλειδούχο του Ναυπλίου, μαζί με τρείς Τούρκους, και τον Σελήμαγα τον άφησαν ελεύθερο ως καλόν αγά, ύστερα και από μεσολάβηση του Γεωργ. Πετρούτσου καπετάνιου από το χωριό Άρμπουνας. Τους άλλους τους έδεσαν και τους έστειλαν στους αρχηγούς στα Καλάβρυτα (Παπανδρέου: Επαρχία…, σ. 46). Ο Φραντζής (τ. Α΄, σ. 27) αναφέρει ότι ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης (πατέρας του Θ. Κολοκ.) στη γέφυρα του Αμπήμπαγα στις Κατσάνες της επαρχίας των Καλαβρύτων εφόνευσε τον ανδρείο Μπεκιάρη με 36 ομοεθνείς του.

Β. Χελωνοσπηλιά. Είναι τοποθεσία στη Λυκούρια Καλαβρύτων. Απέχει ένα χιλιόμετρο από τις πηγές του Λάδωνα και περί τα έξη χιλιόμετρα από τη Λυκούρια. Εκεί ο αρματωλός και σωματοφύλακας του Ασημάκη Ζαΐμη^[3], Χονδρογιάννης, ύστερα από εντολή του (Ζαΐμη), μαζί και με άλλους (Λαμπρούλια από Μποντιά, Γιάννη και Ασημάκη Ντόλκα από το Κάνι και Γεώργ. Δημόπουλο από το Μάζι) (Παπανδρέου: Επαρχία…, σ. 43), αλλά και Σταμάτη Μποντιώτη (Φωτάκο: Βίοι…, 30) στήνει ενέδρα στις 16 ή 18(;)^[4] Μαρτίου 1821^[5], για να κτυπήσει τον Σεϊδή σπαχή, Λαλαίο Τούρκο^[6], ο οποίος συνόδευε τον Τραπεζίτη Νικόλαο Ταμπακόπουλο που μετέβαινε από τα Καλάβρυτα στη Τρίπολη.^[7]

Το γεγονός αναφέρει και ο Τούρκος ιστορικός αφηγητής Γιουσούφ Μπέης (Σ. Λαΐου- Μ. Σαρηγιάννης, Οθωμανικές αφηγήσεις…, 98) ως εξής: «… Ο ζιμμής Ταμπακόπουλος, ο οποίος ήταν σαράφης στην Τριπολιτσά, πηγαίνοντας από τα Καλάβρυτα στην Τριπολιτσά έφτασε στο προαναφερθέν ρέμα [Κατσάνες], και εκεί οι αντάρτες άπιστοι έκοψαν και αυτού το δρόμο, λεηλάτησαν το ταμείο που μετέφερε μαζί του, και τραυμάτισαν με μολύ­βι δύο μαθητευόμενους που τον υπηρετούσαν. Ο ίδιος με κάποιο τρόπο γλίτωσε την αιχμαλωσία, και περνώντας από βουνό σε βουνό πάτησε, τέλος, πόδι στον καζά της Κορίνθου. Δύο μουσουλμάνοι από τα Μπαρδούνια, που ήταν μαζί του, κίνησαν για την Τριπολιτσά, για να γνωστοποιήσουν το γεγο­νός, και διηγήθηκαν την περιπέτειά τους στους κατοίκους^[8].

Επειδή στην Τριπολιτσά δεν υπήρχε αυτόνομη πυρι­τιδαποθήκη και υπήρχε χρεία μπαρουτιού, φυσιγγιών και σφαιρών, κάπου ογδόντα Τριπολιτσιώτες έφτασαν με δια­ταγή του καϊμακάμη στο Ναύπλιο, προκειμένου να σταλούν πολεμοφόδια από την πυριτιδαποθήκη της πόλης. Ύστερα από κάποιες συζητήσεις μεταξύ των κατοίκων, παραδόθηκαν στα χέρια τους τριάντα έξι σεντούκια πυρίτιδας και τέσσερα σεντούκια φυσίγγια. Μόλις από τις περιγραφές αυτών των ανθρώπων μάθαμε τα γεγονότα των Καλαβρύτων…». Όταν θα αναχωρούσε ο Ταμπακόπουλος από τα Καλάβρυτα, η γυναίκα του Σωτήρη Χαραλάμπη τον επλησίασε και του είπε κρυφά να έχει το νού του, διότι στο δρόμο θα τον χτυπήσουν δια να του πάρουν τα χρήματα και τις ομολογίες που χρωστούσαν κάποιοι πρόκριτοι των Καλαβρύτων.

Κατά μία άλλη εκδοχή: καθώς οι δύο αυτοί (Ταμπακόπουλος, Σεϊδής) πλησίαζαν στη θέση αυτή (Χελωνοσπηλιά), κάποιος βοσκός ο οποίος αγνοούσε το λόγο της ενέδρας τους φώναξε: «Σας έχουν χωσιά!». Αμέσως εκείνοι ελοξοδρόμησαν αριστερά της οδού, παρά το διάσελο της Λυκούριας, και έχοντες γρήγορα άλογα διέφυγαν προς του Φονιά το χάνι, όπου κλείστηκαν σε οχυρό πύργο. Ο Χονδρογιάννης έσπευσε να συλλάβει αυτούς πυροβολώντας αλλά δεν το κατόρθωσε και συνέλαβε τον υπηρέτη του Ταμπακόπουλου Νικόλαο Γιαννόπουλο ή Έλατο, μαζί με τα φορτηγά τα οποία και πήρε μαζί του (Φιλήμων τ. Γ΄. σ. 9).

Ο Σπηλιάδης (τ. Α΄, σ. 28) αναφέρει: «…Αφ’ ού ο Καλαμογδάρτης ανεχώρησεν από την Αγιαλαύραν, ο Νικόλαος Ταμπακόπουλος, τον δανειστήν επαγγελλόμενος εις Τριπολιτσάν, έχων να λαμβάνη αρκετά χρήματα από τον έπαρχον Αρναούτογλουν, ενοικιαστήν και των προσόδων της επαρχίας, δι’ άς ο αδελφός του Γ. Ταμπακόπουλος, έμπορος, είχε δώσει εγγύησιν εις Κωνσταντινούπολιν, καθώς και αρκετά δάνεια από τους προεστώτας και άλλους Καλαβρυτινούς και από την επαρχίαν, ευρίσκετο ομού με τον έπαρχον εις Καλάβρυτα. Αφ’ ού δε έλαβον ούκ ολίγα, θεωρών την ανωμαλίαν των πραγμάτων, και επειδή ήτον εταίρος, απεφάσισε ν’ αποχωρήσει εκείθεν εις τα ίδια, και την 16 του αυτού αναχωρεί ομού με τον πιστον του Σεϊδή Λαλιώτην, τον οποίον είχεν εις την υπηρεσίαν του μ’ ολίγους στρατιώτας Τούρκους. Αλλ’ εις Χελωνοσπηλιάν, κατά τας Κατσάνας, ενεδρεύοντες οι Χονδρογιανναίοι, κτυπώσι τον προπορευόμενον υπηρέτην με τα φορτηγά ζώα, και λαφυραγωγούσιν όσα εύρον χρήματα και πράγματα. Ο Ταμπακόπουλος με τον Σεϊδήν παρηκολούθουν μακρόθεν όθεν τότε παραλλάξαντες οδόν, και μη φανέντες δια το δασώδες του τόπου, έφυγον εις Φενεόν, όθεν συνοδεύονται με δύναμιν οπλοφόρων και απέρχονται εις τα ίδια. Η πράξις αύτη κατ’ άλλους μεν έτεινεν εις το να φονευθώσιν ο Σεϊδής με τους Τούρκους του· κατ’ άλλους δε το να διαρπαγώσιν όσα έφερε ο Ταμπακόπουλος χρήματα και δανειστικά έγγραφα, ενεργηθείσα παρά των οφειλετών αυτού. Εν τοσούτω οι Τούρκοι έγραψαν προς τους προεστώτας και αρχιερείς εις Αγιαλαύραν όπως ήθελον ούτοι, και απέστειλαν τας επιστολάς των δια του Κυριακού, όστις μόλις έφθασεν εις το χωρίον Δάραν, ήκουσε τα γενόμενα εις Χελωνοσπηλιάν, και δειλιάσαντος του ταχυδρόμου, επέστρεψαν άπρακτοι επίσης, και διηγήθησαν τα όσα έμαθον· και εκ τούτων εις μεν τας κεφαλάς των Τούρκων εγεννήθησαν αμφιβολίαι, οι δε χριστιανοί έλαβον αφορμήν να διϊσχυρίζωνται, υπερασπίζοντες εαυτούς ότι, τα τοιαύτα είναι πράξεις ληστών και όχι αποστατων, διότι οι αποστάται δεν ήθελον κτυπήσει τον ομογενή Ταμπακόπουλον. Ταυτοχρόνως έφθασαν και οι Τούρκοι του Σεϊδή εις Τριπολιτσάν, οίτινες εβαβαίονον ότι οι λησταί Χονδρογιανναίοι τους εκτύπησαν, οι οποίοι διετέλουν υπό την επιρροήν του Ζαΐμη. Οι δε προσφυγόντες εις Αγιαλαύραν έστειλαν τετρακοσίους Έλληνας στρατιώτας, όσους είχον ήδη συναγάγει περί αυτούς, εις Καλάβρυτα, όθεν παρέλαβον τας οικογενείας των προεστώτων και άλλων τινών, και τας εξασφάλισαν εις Μ. Σπήλαιον· αλλ’ επροξένησαν τρόμον εις τους Τούρκους, εξ, ών οι μεν εντόπιοι με τας οικογενείας των εκλείσθησαν εις τρείς πύργους, ο δ’ έπαρχος με τους περί αυτόν αναχωρεί την 17 εις Τριπολιτσάν, δια ν΄αποφύγει τον κίνδυνον και να εκθέση τα γενόμενα…».

Ο Μιχ. Οικονόμου «Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας», Αθήνα, 1873, σελ. 86, αναφέρει: «…Τότε (την 16 Μαρτίου) ευρεθέντες εις Καλάβρυτα ο Σεϊδή-Κεχαγιάς και ο εκ Βυτίνης Τραπεζίτης Νικ. Ταμπακόπουλος, επέστρεφον εις Τρίπολιν, πυροβοληθέντες δε από τους Χοντρογιαννέους (πλαγία και μυστική ενθαρρύνσει του Ασημάκη Ζαΐμη), εις θέσιν Χελωνοσπηλιά, αυτοί μεν εσώθησαν δρομαίοι εις Φενεόν, εφονεύθησαν δε δύο υπηρέται του Τούρκου και τα πράγματά των διηρπάγησαν…»^[9].

Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης (Ελληνικά Υπομνήματα, Αθήνα 1856, σ. 4) αναφέρει: «…Έπειτα ο Ν. Ταμβακόπουλος Τραπεζίτης, συνοδευόμενος υπό τινος Τούρκου Σεϊδή, ανεχώρησεν από Καλάβρυτα δια Τρίπολιν, ότε οι Χονδρογιανναίοι, εξαρτώμενοι από τον Ζαΐμην, ενέδρευσαν εις Χελωνοσπηλιάν, θέσιν δι’ ής έμελλε να διαβή ο Ταμβακόπουλος, ίνα φονεύσωσι τον τούρκον, και αφαιρέσωσιν από τον Ταμβακόπουλον τας χρεωστικάς ομολογίας τινών προκρίτων. Αλλά διέφυγον την ενέδραν, μεταβάντες ο μεν Ταμβακόπουλος εις Βυτίναν, ο δε τούρκος εις Τρίπολιν, όστις διεκοίνωσε πάντα ταύτα…».

Το γεγονός αυτό οι ιστορικοί Νικ. Σπηλιάδης, Θεόδ. Ρηγόπουλος και Σπυρίδων Τρικούπης αναφέρουν ότι έγινε στις  16 Μαρτίου, οι Φιλήμων, Δεληγιάννης, Φωτόπουλος στις 18 Μαρτίου, ο Φραντζής στις 19 Μαρτίου, όπως και ο Γενναίος Κολοκοτρώνης, η Ιωάννα Γιανναροπούλου στις 16-20 Μαρτίου. Ο Τάκης Χρ. Γιαννακόπουλος τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 15 Μαρτίου, χωρίς ν’ αναφέρει την πηγή της πληροφορίας του αυτής. Ίσως είναι η μαρτυρία της 20χρονης τότε Γιωργούλας Μπαλιάτσου από το Παγκράτι Καλαβρύτων η οποία πέθανε το 1913 σε ηλικία 113 ετών και αφηγείται ότι το γεγονός στη Χελωνοσπηλιά έγινε στις 15 Μαρτίου, γιατί όπως αναφέρει «…ήθελε δυό μέρες νάρθει τ’ Αγιαλεξιού».

Γ. Η Φροξυλιά ή Παλαιόπυργος είναι τπν. Τουρλάδας. Εκεί συνέβη ένα από τα πρώτα^[10] επαναστατικά γεγονότα στις 16 και 17 Μαρτίου 1821, κατά τον σύλλογο των απανταχού Τουρλαδαίων όστις αναφέρει σχετικά: «…Δυο σημαντικά ομαδικώς οργανωμένα ένοπλα επαναστατικά γεγονότα έλαβαν χώρα στις 16 και 17 Μαρτίου 1821, στην τοποθεσία «Φροξυλιά» της Τουρλάδας, τα οποία μέχρι σήμερα δεν έτυχαν ανάλογης προβολής… Τα γεγονότα στηρίζονται σε επίσημα κείμενα όπως, τα απομνημονεύματα του Παλαιών Πατρών Γερμανού, τα απομνημονεύματα του Φωτάκου ο οποίος διατέλεσε υπασπιστής του Γέρου του Μωριά., Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, όπως επίσης και σε άλλα έγγραφα που ευρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και την Εθνική Βιβλιοθήκη. Τα γεγονότα έχουν ως εξής: στα χρόνια της τουρκοκρατίας η επικοινωνία μεταξύ Καλαβρύτων και Τριπόλεως γινόταν μέσω δημοσίας οδού, που ακολουθούσε τις τοποθεσίες από Καλάβρυτα προς Τρίπολη: Καλάβρυτα – Άνω Λουσοί, κάτωθεν των Καστριών, Γεφύρι του Αμπήμπαγα, Φροξυλιά-Πλατανιά, Χελωνοσπηλιά – Λάδωνας, Δάρα – Τρίπολη. Οι τοποθεσίες Φροξυλιά και Πλατανιά ανήκουν διοικητικά στην Τουρλάδα σε μικρή απόσταση από τον οικισμό. Ο δρόμος αυτός υπάρχει και σήμερα, τουλάχιστον στην περιοχή της Τουρλάδας. Το απόγευμα της 16^ης Μαρτίου 1821 ο Σωτήριος Παπαδαίος^[11] από τα Μαζέικα με τους συντρόφους του σε ενέδρα (χωσιά) στη θέση «Φροξυλιά» σκότωσαν τον Αράπη του Βοεβόδα των Καλαβρύτων, Αρναούτογλου, που μετέβαινε στου Δάρα με εντολή του κυρίου του να ειδοποιήσει τους εκεί κατοίκους να ετοιμάσουν την υποδοχή του. Την επόμενη ημέρα 17 Μαρτίου 1821, ο Χονδρογιάννης από τα Μαζέικα, ο Σωτήριος Παπαδαίος και οι άνδρες του μεταξύ των οποίων και ο Ντόλκας από του Κάνι, έστησαν ενέδρα ομοίως στη θέση «Φροξυλιά», προκειμένου να επιτεθούν στους διερχόμενους Τούρκους. Την ίδια ημέρα ο βοεβόδας των Καλαβρύτων μη γνωρίζοντας τα γεγονότα της προηγούμενης ημέρας αναχώρησε από τα Καλάβρυτα για να μεταβεί στην Τρίπολη για να ενημερώσει τον καϊμακάμη της Τριπόλεως για τις κινήσεις των οπλαρχηγών στα Καλάβρυτα. Όταν οι προπορευόμενοι της συνοδείας έφθασαν στην τοποθεσία «Φροξυλιά» έπεσαν στην ενέδρα των προαναφερόμενων αγωνιστών και στη μάχη που ακολούθησε φονεύθηκε ο καφετζής (= ο υπεύθυνος καταλυματίας για την παραμονή) του Αρναούτογλου με αποτέλεσμα να αναγκασθεί κακήν κακώς να επιστρέψει στα Καλάβρυτα και να μη μεταβεί στην Τρίπολη. Τα δύο αυτά γεγονότα θορύβησαν πολύ τους Τούρκους και ενθάρρυναν τους προκρίτους των Καλαβρύτων. Έκτοτε η τοποθεσία που έγιναν τα γεγονότα ονομάζεται «Καφετζής». Σε ανάμνηση του γεγονότος η κοινότητα Κλειτορίας (Μαζεΐκων) το 1930, σε ανάμνηση του γεγονότος έδωσε την ονομασία «Οδός Φροξυλιάς – Τριπόλεως» στο δρόμο που οδηγεί από την Κλειτορία στην Τρίπολη. Επίσης τότε είχε γίνει προσπάθεια για τη διάνοιξη δρόμου και την ανέγερση μνημείου, όμως η μεσολάβηση του πολέμου ανέστειλε αυτή τη διαδικασία. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου των Απανταχού Τουρλαδαίων «Ο ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ», αναγνωρίζοντας και εκτιμώντας τη σπουδαιότητα των προαναφερόμενων γεγονότων αποφάσισε να ανεγερθεί μνημείο στο λόφο ακριβώς επάνω από τη «Φροξυλιά» όπου από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα ευρίσκεται και το εξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου ώστε να διατηρηθεί άσβεστη η μνήμη των γεγονότων αυτών στις επερχόμενες γενεές».

Για τα γεγονότα στον Παλαιόπυργο, στα Κεφαλόβρυσα και στα Πλατάνια, ο Γ. Παπανδρέου αναφέρει σχετικά: «Ο Αρναούτογλους, Βοεβόδας Καλαβρύτων… μαθών τους διαφόρους φόνους και μη έχων επαρκή στρατιωτικήν δύναμιν απεφάσισε να φύγη εις Τρίπολιν, αφού διανυκτερεύση εν τω χωρίω Δάρα (του νυν δήμου Νάσωνος της Μαντινείας), όπερ ήν τσιφλίκιον αυτού. Εις τούτο λοιπόν αποφασίσας να διευθυνθή, οκτάωρον περίπου των Καλαβρύτων απέχον, εντός της 20 Μαρτίου, προέπεμψεν από πρωΐας εις Δάρα ένα των δούλων του, Αιθίοπα, ίνα ειδοποιήση τους Δαραίους να προετοιμάσωσιν υποδοχήν δια τον κύριον. Κατόπιν δ’ εξεκίνησε και ο Αρναούτογλους μετά της συνοδείας αυτού. Αλλ’ ο Σωτήρης Παπαδαίος, Αθαν. Φεφές, και Αθαν. Κωστόπουλος εκ Μάζι, Ιω. Βίρας εκ Κρινοφύτων και Γαλάνης εκ Βρωσθαίνης, συνεννοηθέντες εφόνευσαν εν θέσει Παλαιοπύργω και Κεφαλοβρύσοις της Κλειτορίας παρά το χωρίον Πλανητέρου τον ρηθέντα αράπην, τας δ’ επ’ αυτού ευρεθείσας επιστολάς του Αρναούτογλου έπεμψαν εις τον Σωτ. Χαραλάμπην παρ’ ού και είχον παρορμηθή προς σφαγήν Τούρκων. Οι αυτοί δε, συμποσωθέντες και μετ’ άλλων εις 12, ολίγον ανωτέρω των άνω θέσεων μετά την θέσιν Πλατάνια, ενεδρεύσαντες συνέλαβον κατά την δείλην της αυτής ημέρας τον σουρτζήν και τον φροντιστήν (τσαούσην) του Αρναούτογλου σπεύδοντας εις Δάρα, ίνα ετοιμάσωσι δείπνον δια τον αυθέντην. Και τον μεν τσαούσην εφόνευσαν, τον δε σουρτζήν ως χριστιανόν αφήκαν, αλλ’ εκείνος ειδοποίησεν τον αυθέντην αυτού, εις μιάς ώρας διάστημα όπισθεν ακολουθούντα, εξ’ ού ο Αρναούτογλους επέστρεψεν αυθημερόν δια νυκτός δια Σουδενών, όπου αφήκεν αποσκευάς παρά τω Αρματωλώ Ασημάκη Σκαλτσά, έντρομος εις Καλάβρυτα. Εκεί δε φθάσας περί τα ξημερώματα της 21 έντρομος εκλείσθη εντός των τριών πύργων των τουρκικών της πόλεως μεθ’ όλων των εκεί τουρκικών οικογενειών και της μικράς υπ’ αυτόν στρατιωτικής δυνάμεως…» (Παπανδρέου: Επαρχία Καλα/των…, σ. 44).

Ο Φωτάκος (Απομνημονεύματα…, (1858), 16) αναφέρει: «… Την αυτήν ημέραν [μετά το κτύπημα στη Χελωνοσπηλιά] την αυγήν όπου οι άλλοι έπαιρναν τα φορτώματα του Ταμπακοπούλου, ο Σωτήρης Παπαδέας από το Μάζι με τους συντρόφους του Θανάση Φεφέ, τον Θανάση Κωστόπουλον Μαζαίους, τον Γιαννάκην Βίρα από το χωριό Κουρνόφιτα, και τον Γαλάνην από το χωρίον Βρόσθαινα, εσκότωσε τον αράπην του Αρναούτογλου κατά την θέσιν Παλαιόπυργον και Κεφαλόβρυσα. Αυτόν τον έστελνε εις του Δάρα να ειδοποιήση τους ραγιάδες να έβγουν να τον πάρουν και να ετοιμάσουν να τον δεχθούν εις το χωριό, το οποίον ήτο τσιφλίκι του. Εις τον αράπην ηύραν και γράμματα, τα οποία έστελνεν ο Αρναούτογλους εις την Τριπολιτσάν, και τα έστειλαν εις τον Σωτήρην Χαραλάμπην. Κατά το δείλι της αυτής ημέρας οι ίδιοι αφού ήλθαν και άλλοι και έγιναν έως 12, χωσιασμένοι ολίγον παραπάνω εις τα Πλατάνια, εσκότωσαν τον καφετσήν του Αρναούτογλου, ο οποίος ήρχετο με τον σουρτζή εις του Δάρα, δια να ετοιμάση το κονάκι του αφεντικού του^[12]. Αλλά τον σουρτζή ως χριστιανόν τον άφησαν και εκείνος έτρεξε πίσω και ειδοποίησε τον αφέντη του, ο οποίος ήρχετο έως μίαν ώραν μακρότερα, τον σκοτωμόν του καφετζή από τους κλέφτας. Εγύρισε λοιπόν ο Αρναούτογλους ευθύς πίσω δια τα Καλάβρυτα και περνών νύκτα από τα Σουδενά άφησε δύο φορτώματα από τα πράγματά του εις το σπίτι του Ασημάκη Σκαλτσά αρματωλού και επήγε και εκλείσθη εις τα Καλάβρυτα…». Αυτό το γεγονός οι Τουρλαδαίοι το τοποθετούν στις 16 και 17 Μαρτίου.

Η ακριβής ημερομηνία των γεγονότων στη Χελωνοσπηλιά και στη Φροξυλιά δεν δίδεται με σαφήνεια ενιαία από όλους τους ιστορικούς και κατά συνέπεια, κατ’ εμέ είναι αδύνατο να προσδιοριστεί με βεβαιότητα. Ίσως να προηγήθηκαν τα γεγονότα της Χελωνοσπηλιάς.

Στις 17 Μαρτίου, είναι η εορτή του Αγίου Αλεξίου και πανηγυρίζει η μονή της Αγίας Λαύρας. Την ημέρα αυτή βρέθηκαν χιλιάδες προσκυνητές μεταξύ των οποίων και οπλαρχηγοί στην Αγία Λαύρα. Εκείνη την ημέρα λογικά έγινε αυτό που ονομάζουμε ορκωμοσία. Εκεί δόθηκαν εντολές στους οπλαρχηγούς για τη συνέχεια του αγώνα.

———————————————————–

---

[1][Ο Τάκης Χρ. Γιαννακόπουλος (Ταξιδεύοντας…, 130) τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 17 Μαρτίου, χωρίς ν’ αναφέρει την πηγή της πληροφορίας του αυτής: «Ο Παπαδέας είναι εκείνος που στις 17 του Μάρτη στα 1821 παραφύλαξε στο γεφύρι του Αμπίμπαγα κάτω από το χωριό της Μαντινείας Ντάρα με σκοπό να σκοτώσει τον ίδιο τον βόϊβοντα των Καλαβρύτων Αρναούτογλου που πήγαινε από τα Καλάβρυτα στην Τρίπολη. Ο Παπαδέας δεν κατόρθωσε να σκοτώσει τον Αρναούτογλου παρά μονάχα τον καφετζή και τον Σουρτζή του…»]

[Ο Ν. Κ. Σακελλαρόπουλος (Ιστορία…, Α΄, 261) τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 18 Μαρτίου 1821.]

[2] «Αυτά κατ’ άλλον τρόπον ο Σ. Τρικούπης (Ιστορ. Α΄, 47) τα εκθέτει και λέγει μάλιστα ότι ετουφέκισαν τον Σεϊδήν και τον Ν. Ταμπακόπουλον, ενώ καθώς είπαμεν ουδέ τους είδαν εις τα μάτια τους».

[3] Ο Σ. Τρικούπης (Ιστορία… Α΄, (1968), 58) αναφέρει: «… Ο γέρων Ασημάκης Ζαΐμης, προεστώς των Καλαβρύτων και πατήρ του Ανδρέου, είχε παρ’ αυτώ δύο παλαιούς κλέπτας, τον Χονδρογιάννην και τον Πετιώτην, ους άλλοτε λυτρώσας του θανάτου, ηγάπα, εμπιστεύετο, κατήχησε τα της Εταιρείας και προπαρασκεύαζεν εις τον μελετώμενον αγώνα. Την 15 Ματρίου, ενώ εγευμάτιζε μόνος εν τω χωρίω του, τη Κερπινή, υπηρετούντων του Χονδρογιάννη και του Πετιώτη, τους ηρώτησε «τί νέον;». Εκείνοι απεκρίθησαν , ότι την επαύριον ανεχώρει εις Τριπολιτσάν, φέρων χρήματα του δημοσίου, ο Σεηδής Λαλιώτης, σπαής, και ότι, αν τοις έδιδε την άδειαν, έτοιμοι ήσαν να τον κτυπήσωσι καθ’ οδόν, και αρπάσωσι και φέρωσι τα χρήματα προς τον αυθέντην των επ’ ωφελεία του γένους. Ο γέρων Ζαΐμης, ολιγολογώτερος και αυτών των παλαιών Σπαρτιατών, τους εκύτταξεν ασκαρδαμυκτί, τοις ένευσε να τον κεράσωσι, και αφού έπιεν εις την ελευθερίαν της πατρίδος, έκαμε τον σταυρόν του και τοις είπε «στην ευχήν μου παιδιά»*. Οι δύο κλέπται, λαβόντες την ευχήν του άρχοντος και παραλαβόντες καί τινας άλλους, παρεμόνευσαν επί της εις τριπολιτσάν οδού κατά την Χελωνοσπηλιάν, και ετουφέκισαν τον Σεηδήν διαβαίνοντα ανύποπτον και έχοντα συνοδόν τον Ταμπακόπουλον αναβαίνοντα και αυτόν δι υποθέσεις του εις Τριπολιτσάν. Ο Σεηδής δεν εβλάφθη, και έφιππος ων έφυγε και διεσώθη αβλαβής και ο συνοδοιπόρος του Ταμπακόπουλος, αφαρπασθέντος μόνον του σκευοφόρου ίππου του. Έτυχε δε την αυτήν ημέραν ν’ αναχωρήση εις τριπολιτσάν και ο διοικητής Καλαβρύτων Ιμβραήμης Αρναούτογλους. Ο δε καταλυματίας του προπορευόμενος εις αριστοποίησιν, και πλησιάσας όπου ετουφεκίσθη ο Σεηδής, έμαθε το γεγονός, και φοβηθείς μετά του αυθέντου του ενέδραν επέστρεψεν έντρομος και διηγήθη όσα συνέβησαν αυθημερόν. Ο Αρναούτογλους πλήρης και πρότερον υποψιών, εθορυβήθη ακούσας το γεγονός, ωπισθοδρόμησεν εις Καλάβρυτα, εφόβισε τους εντοπίους Τούρκους παραστήσας το τόλμημα ως επαναστατικόν μάλλον ή ληστρικόν, και παραλαβών αυτούς εκλείσθη και ωχυρώθη εντός τριών δυνατών πύργων των Καλαβρύτων, ως αν ήρχοντο κατόπιν του εχθροί…». * «Δεν εγνώρισα άνθρωπον τόσον ολιγόλογον ως τον Ασημάκην Ζαΐμην. Τον είδα πολλάκις εν συναναστροφή πολλών καπνίζοντα και σιωπώντα σιωπήν βαθείαν καθ’ όλην την ομιλίαν».

[4] Ο Γ. Αναπλιώτης (Αγία Λαύρα…, (1969), 28) αναφέρει ότι το γεγονός αυτό θάγινε στις 18, με το εξής σκεπτικό: «Και κάτι άλλο που δημιουργεί σοβαρές αμφιβολίες για το «γεύμα» της Κερπινής. Ο Τρικούπης λέει ότι έγινε στις 15 Μαρτίου. Το επεισόδιο της Χελωνοσπηλιάς τοποθετείται στις 16 (Φραντζής, Σπηλιάδης, Οικονόμου). Ο Φιλήμονας το χρονολογεί στις 18. Έμμεσα συμφωνεί μαζί του κι ο Κανέλλος Δεληγιάννης, σημειώνοντας ότι ο Σεϊδής έφτασε στην Τριπολιτσά στις 19. Αν το κτύπημα είχε γίνει στις 16, ο Σεϊδής θάπρεπε να φθάσει στην Τριπολιτσά το πολύ την επομένη – στις 17. Αν όμως έφτανε τότε, το γνωστό μπουγιουρντί του Τοποτηρητή του Χουρσίτ Μεχμέτ Σαλήχ (για το οποίο θα γίνει λόγος πιο κάτω), προς τους Καρυτινούς «γέροντες», θάπρεπε να έχει εκδοθεί αν όχι «αυθημερόν», οπωσδήποτε την επομένη το αργότερο. Δηλαδή στις 18 Μαρτίου. Ωστόσο το μπουγιουρντί, που στηρίζεται στις μαρτυρίες του Σείδή, φέρει χρονολογία 20 Μαρτίου. Κι αυτό ισχυροποιεί τη «θέση» Φιλήμονα – Δεληγιάννη, ως προς τη σωστή ημερομηνία του επεισοδίου της Χελωνοσπηλιάς. Μάλλον θάγινε στις 18…».

[5] Ο Θεόδ. Ρηγόπουλος (Απομνημονεύματα, 10), τοποθετεί χρονικά το γεγονός αυτό στις 16 Μαρτίου 1821 και την επομένη ή στις 18 όπως αναφέρει, εκτύπησαν τον Αρναούτογλου. Προσθέτει επίσης ο Ρηγόπουλος (σ. 11): «… Την επιούσαν ή την 18 ιδίου μηνός Μαρτίου ηκούσθη εκεί [στο Σοπωτό] ότι εκτύπησαν τον βοεβόνδαν των Καλαβρύτων Ιμπραήμ Αγά Αρναούτογλην, Τριπολίτην. Αλλά δεν είχεν ούτως, ειμή ότι ο βοεβόνδας απέστειλεν εις Τρίπολιν τον καφετζήμπασήν του μεθ’ ενός αράπη, ίνα δώσωσι την είδησιν της εν Καλαβρύτοις εξεγέρσεως, και διαβαίνοντες εκ του Δάρα να είπωσιν εις τους κατοίκους ίν’ αποστείλωσιν εις Καλάβρυτα οπλοφόρους (διότι το χωρίον Δάρα ήτο ιδιοκτησία του) και τον συνοδεύσωσιν εις Τρίπολιν. Και φθάσαντες ούτοι εις Καστριά μεταξύ Σουδενών και Μαζαιΐκων επυροβολήθησαν υπό Ελλήνων, και ο μεν αράπης εφονεύθη, ο δε καφεντζήμπασης συνελήφθη…». Και ο Ρηγόπουλος συνεχίζει: «Την δε 20 Μαρτίου, αν δεν απατώμαι, διέβαινον εκ Σοπωτού δύο Τούρκοι Μουκαπελετζήδες λεγόμενοι μεταβαίνοντες εις Τρίπολιν. Και τούτους ιδόντες αρειμάνιοι τινες νέοι ώρμησαν να τους φονεύσουν, επί κεφαλής δε αυτών ην εις Κουτζογιώργης λεγόμενος, όστις έφερεν, ως ενθυμούμαι, όπλα ολάργυρα και σπάθην τοιαύτην. Αλλ’ οι πρόκριτοι του χωρίου, εν οις και ο διδάσκαλός μου, εμπόδισαν τον φόνον των Τούρκων και τους επροστάτευσαν, διότι έλεγον ότι ήσαν αγαθοί άνθρωποι οι Τούρκοι εκείνοι. Ήτο δε Σάββατον εσπέρας, και την επιούσαν συνώδευσαν αυτούς οι πρόκριτοι δι’ οπλοφόρων, όπως διαβώσι τα όρια του χωρίου εν ασφαλεία. Αλλ’ οι αρειμάνιοι εκείνοιι προλαβόντες ετοποθετήθησαν εις το προς την Χόβολην στενόν άνωθεν του χωρίου, και εκεί τους εφόνευσαν διαβαίνοντας…».

Εκτός του Ρηγόπουλου, στις 16 Μαρτίου τοποθετούν το γεγονός και άλλοι ιστορικοί (Τρικούπης Α΄, (1968), σελ. 58-60, Σπηλιάδης σελ. 28-29 και Οικονόμου σελ. 86). Ο Δεληγιάννης (σελ. 141-143) μετά τις 18 Μαρτίου.

 Ο Φραντζής (Επιτομή…, Α΄, 146-147, 150), αναφέρει: «…Συνέπεσε δε ταυτοχρόνως να ευρεθή εις Καλάβρυτα δι’ υποθέσεις του ιδιαιτέρως καί τις Σεϊδεκεχαγιάς ονομαζόμενος, καθώς και ο εκ Βυτίνης Νικόλαος Ταμπακόπουλος έχων και αυτός να λαμβάνη χρήματα, ως μεγαλέμπορος και σαράφης (Τραπεζίτης) διατελών εις Τριπολιτζάν. Αμφότεροι ούτοι εμελέτων προ ημερών τινών να αναχωρήσωσι εκ Καλαβρύτων δια την Τριπολιτζάν, και την 16 Μαρτίου εξήλθον εις οδοιπορίαν ομοθυμαδόν. Έλληνες δε τινες εκ Καλαβρύτων (στοχαζόμενοι ότι μεθ’ εαυτού έφερε χρήματα ο Σεϊδεκεχαγιάς, και μήπως γενομένης της ρήξεως ωφεληθώσιν άλλοι Έλληνες εξ αυτών των χρημάτων, πολύ δε μάλλον διότι ο ανόητος ενθουσιασμός ήτον εξηπλωμένος και εκεί) ενεδρεύοντες εις την θέσιν Χελωνοσπηλιάν, άμα φθάσαντα τον Σεϊδεκεχαγιάν μετά του Ν. Ταμποπούλου, επυροβόλησαν αυτόν, αλλά είτε εκ δειλίας τινός είτε εκ προσοχής δια να μη φονεύσωσι τον Ν. Ταμπακόπουλον, δεν εδυνήθησαν να φονεύσωσι τον Σεϊδεκεχαγιάν, ουδέ καν να τον πληγώσωσιν. Επί τω αιφνιδίω τούτω πυροβολισμώ ο Σεϊδεκεχαγιάς μετά του Ταμπακοπούλου κτυπήσαντες τους ίππους των, δρομαίως διεσώθησαν αβλαβείς εις την πεδιάδα του Φονιά (Φενεώ), κακείθεν δε ο μεν Σεϊδεκεχαγιάς απήλθεν εις την Τριπολιτζάν, ο δε Ν. Ταμπακόπουλος εις την πατρίδαν του την Βυτίνην. Οι δε πυροβολήσαντες κατά του Σεϊδεκεχαγιά Έλληνες παρέλαβον μόνον τον Σεησχανάν (τα επί του φορτηγού ίππου έπιπλα) του Ν. Ταμπακόπουλου, τα ενδύματα και αρκετά χρήματα, τα οποία (κατά τας δοθείσας πληροφορίας) μέχρι τούδε δεν επεστράφησαν καθ’ ολοκληρίαν..» εις δε την σελίδα 150 αναφέρει, μη διασαφηνίζοντας την ημερομηνία 19 Μαρτίου: «… Μετά δε το κατά του Σεϊδίκκεχαγιά συμβάν εις την Χελωνοσπηλιάν (την 19 Μαρτίου) έφθασεν είδησις εις Τριπολιτζάν ότι ετουφέκισαν και τον Αρναούτ ογλούν Βοεβόδα των Καλαβρύτων…».

 Ο Φιλήμων αναφέρει ότι το γεγονός έγινε στις 18 Μαρτίου (τ. Γ΄, (1860), 9, 12-14, 406-407) «… οι δε δύο ομώνυμοι γέροντες Ασημάκης Ζαΐμης και Ασημάκης Φωτήλας, συντρώγοντες εν τη Κυναίθη ενθουσιάζονται ο πρώτος παρά του δευτέρου ύσι τας φιάλας οίνου εις σημείον χαράς δια την αρχομένην τέως προσβολήν κατά των τυράννων και εν τη Πελοποννήσω. Επικαλούμενος δε βοήθειαν τον Θεόν δια του σημείου του σταυρού, ο Ζαΐμης απαγγέλλει προς παρ’ αυτώ αρματωλόν και σωματοφύλακα Χονδρογιάννην το πρόσταγμα «βάρε»!* και ούτος τη 18 Μαρτίου ενεδρεύει μετά άλλων εν ταις Κατσάναις κατά την θέσιν Χελωνοσπηλιάς, ίνα προσβάλη τον Σεϊδήν Σιπαχήν, Λαλαίον μεταβαίνοντα εκ των Καλαβρύτων εις Τρίπολιν και συνοδεύοντα τον Νικόλαον Ταμπακόπουλον, τραπεζίτην εκ Γόρτυνος. Αλλ’ ενώ επλησίαζον προς την θέσιν ταύτην οι δύο ούτοι, ποιμήν τις άνωθεν, αγνοών της ενέδρας τον λόγον, έκραξεν προς αυτούς «Σας έχουν χωριά!». Αμέσως δ’ εκείνοι μεν ελοξοδρόμησαν αριστερά της οδού προς το διάσελον της Λυκουρίας, δι’ ής απήλθον, έχοντες ίππους ταχείς, εις του Φονιά, όπου εκλείσθησαν εντός οχυρού πύργου. Ο δε Χονδρογιάννης έδραμε προς σύλληψιν αυτών, πυροβολών κατόπι. Αλλά μη δυνηθείς τούτο, συνέλαβε τον υπηρέτην του Ταμπακοπούλου Νικόλαον Γιαννακόπουλον (ή Έλατον) μετά των φορτηγών, και διήρπασε ταύτα…». * «Το βαρώ, άλλην παρά τοις παλαιοίς έχον έννοιαν, σημαίνει παρ’ ημίν το επιτίθεμαι δι’ όπλων, πολεμώ, θανατόνω».

Στα «Υπομνήματα περί της επαναστάσεως…» (1837) του Π. Πατρών Γερμανού και στη σελ. κζ΄των προλεγομένων από τον Φιλήμονα, αναφέρεται ότι: «Τα εις Κατζάναν, Λιβάρτζι και Φενεόν συμβάντα τη 18 και 19 Μαρτίου δεν κανονίζουσιν την κυρίαν εποχήν της Επαναστάσεως, αν και πρόδρομοι ταύτης…».

Το γεγονός αναφέρει ο Π. Πατρών και στη σελ. 16: «… Επειδή κατ’ εκείνας τας ημέρας συνέπεσε ν’ αναχωρήση εκ Καλαβρύτων δια την Τριπολιτζάν ένας Τούρκος Λαλιώτης, Σεϊδής λεγόμενος, ομού και ο Νικόλαος Ταμπακόπουλος· τούτους προφυλάττοντες μερικοί στρατιώται Καλαβρυτινοί εις ταις Κατζάναις, τους εκτύπησαν, και οι μεν επρόλαβον και έφυγον, το δε πράγμα τους όλον το εκυρίευσαν οι στρατιώται. Την επιούσαν ημέραν εκίνησε και ο Αρναούτογλους, Βοεβόδας των Καλαβρυτων, δια την Τριπολιτζάν· ηκολούθησε και εις αυτόν τον ίδιον· και ο μεν φεύγων επανήλθεν εις τα Καλάβρυτα, του εφόνευσαν δε δύο ανθρώπους του και επήραν όλον το πράγμα του. Συγχρόνως άλλοι Καλαβρυτινοί εφόνευσαν δύο Σπαχίδες Τριπολιτζιώτας εις τα χωρία του Λιβαρτζιού, και πάλιν άλλοι εις τον Φενεόν τους γυφτοχαρατζίδες…», και διευκρινιστικά στη σελ. 242: «… Τούτους δε διέταξεν ο Ασημάκης Ζαΐμης, ανήρ άφοβος και αποφασιστικός εις τα κινήματά του, και τους απέστειλεν από την Κερηνήν εις τον δρόμον της Καστάνας, και τον εκτύπησαν, χωρίς να εξεύρη, ότι ήταν μαζί του και ο Ταμαπακόπουλος, με σκοπόν να διαλύση τας μεταξύ των Αρχιερέων και λοιπών Προεστώτων αμφιβολίας, και να κόψη τον Γόρδιον κόμβον. Την ιδίαν ημέραν και ουχί την δευτέραν, ώδευε προς την Τρίπολιν και ο Βοεβόνδας των Καλαβρύτων, και εκ του ανωτέρω συμβεβηκότος επέστρεψεν έντρομος εις Καλάβρυτα…».

Ο Μένδελσον Μπαρτόλδυ (1873) «Ιστορία της Ελλην. Επαναστάσεως» Α΄, 260, αναφέρει «Μετέβη λοιπόν ο Χονδρογιάννης μετά τινων φίλων του κλεφτών εις Καστάνα[;] την 30 Μαρτίου [18 Παλαιό ημερ.] και έστησεν ενέδρα κατά του Ταμπακόπουλου…».

 Ο Ι. Ζαφειρόπουλος (11-12) «εν τούτω τω χρόνω…». Ο γιός του Ασημάκη Ζαΐμη Ανδρέας (σχετ. έγγραφο, Λ. Δρούλια Ε.Κ. Α΄. 67-68) στις 8 Μαρτίου.

Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης (σ. 4 Υπομν.) το τοποθετεί μετά τις 19 Μαρτίου.

Ο Finlay (τ. A΄, 193-194) στις 17 ή 18 Μαρτίου. Η Ιωάννα Γιανναροπούλου (Μία επιστολή…, 57) στις 16-20 Μαρτίου.

 Ο Αθ. Θ. Φωτόπουλος (Ιστορικά…, 41) αναφέρει ότι το γεγονός αυτό συνέβη στις 18 Μαρτίου 1821: «Την 18^ην μάλιστα, άνδρες του Χονδρογιάννη ήρπαξαν τα φορτία του τραπεζίτου Ταμπακοπούλου εν τη θέσει «Χελωνοσπηλιά» της Κλειτορίας.».

Ο Τάκης Χρ. Γιαννακόπουλος (Ταξιδευοντας…, 118) τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 15 Μαρτίου, χωρίς ν’ αναφέρει την πηγή της πληροφορίας του αυτής.

[6] Ο Καν. Δεληγιάννης (Απομν. τ. Α΄. σ. 142) αναφέρει: «έστειλαν δε και τον Χοντρογιάννην να φονεύση τον Σεϊντήν Χαμουτσάν, Λαλιώτην, όστις είχεν ενοικιάσει εκείνο το έτος τον ποιμενικό φόρο των Καλαβρύτων και είχε κάμει μεγάλας καταχρήσεις και καταπιέσεις, όστις ήτο εις την πρωτεύουσαν μετά του Νικολή Ταμπακοπούλου, δια να λάβουν χρήματα από τον βοεβόδαν Ιμπραήμαγαν Αρναούτ Ογλούν, άτινα εχρεώστει εις τον Ταμπακόπουλον, αλλά δεν έλαβον πολλά καθόσον είχον στείλει εμπροσθοφυλακήν τον Νικολόν Γιαννακόπουλον από Αλωνίσταιναν μ’ όλα τα πράγματά τους, και οι Χονδρογιανναίοι νομίσαντες, ότι εις τα φορτία ήτο ποσότης χρημάτων πολλών έπεσεν η προσοχή τους εις τα λάφυρα, και λαβόντες καιρόν ο Ταμπακόπουλος και ο Σεϊδής διέφυγον έφιπποι την ενέδραν και τρέχοντες έφθασαν καταδιωκόμενοι εις του Φονιά και προλαβόντες ωχυρώθηκαν εις ένα πύργον. Έστειλαν ευθύς έναν άνθρωπόν τους εις την Βυτίναν, την πατρίδα του και έτρεξαν οι συγγενείς του και άλλοι έως διακόσιοι ωπλισμένοι και τους διέσωσαν. Και τον μεν Σεϊδήν απέστειλεν ασφαλώς εις Τρίπολιν, ως φίλον και σύντροφόν του, αυτός δε έμεινεν εις Βυτίναν και έλαβε μετά των άλλων ενεργητικόν μέρος εις την επανάστασιν. Του Ταμπακόπουλου όμως του ήρπασαν μέρος των χρημάτων και τινων ενδυμάτων οι Χονδρογιανναίοι, τους οποίους ήναξαν οι κληρονόμοι του εις τα δικαστήρια επί Καποδιστρίου και κατεδικάσθησαν. […]. Φθάσας λοιπόν ο Σεϊδής εις την Τριπολιτσάν την 19 Μαρτίου εξέθεσεν όλα τα συμβεβηκότα και ότι εις τα Καλάβρυτα εφαίνοντο οι άνθρωποι πεφοβισμένοι…».

[7] Ο Π. Π. Γερμανός (Απομνημονεύματα… (1900), 29) αναφέρει: «… κατ’ εκείνας τας ημέρας [χωρίς να αναφέρεται ποιές ακριβώς] συνέπεσε ν’ αναχωρήση εκ Καλαβρύτων δια την Τριπολιτζάν ένας Τούρκος Λαλιώτης, Σείδής λεγόμενος, ομού και ο Νικόλαος Ταμπακόπουλος. Τούτους παραφυλάττοντες μερικοί στρατιώται Καλαβρυτινοί εις ταις Κατζάναις, τους εκτύπησαν, και οι μεν επρόλαβον και έφυγον, το δε πράγμα τους όλο το εκυρίευσαν οι στρατιώται. Την επιούσαν ημέραν εκίνησε και ο Αρναούτογλους, Βοεβόδας των Καλαβρύτων, δια την Τριπολιτζάν. Ηκολούθησε και εις αυτόν το ίδιον, και ο μεν φεύγων επανήλθεν εις τα Καλάβρυτα, του εφόνευσαν δε δύο ανθρώπους του και επήραν όλο το πράγμα του…».

[8] «Ο Ταμπακόπουλος είχε αξιοσημείωτη πιστωτική δραστηριό­τητα λίγα χρόνια πριν την επανάσταση με μεγάλο κύκλο χρεωστών. Κάποιοι εξ αυτών ήταν πρόκριτοι όπως ο Ασημάκης Ζαΐμης, ο οποίος φαίνεται ότι οργάνωσε την επίθεση εναντίον του Ταμπακόπουλου, με στόχο να αποσπάσει τις χρεωστικές ομολογίες. Βλ. Βασίλης Κρεμμυ­δάς, Εταιρεία τοκογλυφίας Ν. Ταμπακόπουλος και Σια, 1816-1820, Αθήνα. Gutenberg, 2013, κυρίως σ. 15-16.».

[9] O Χρ. Γ. Κωνσταντινόπουλος («Άγνωστα στοιχεία για το επεισόδιο της Χελωνοσπηλιάς και τους Χοντρογιανναίους», Επετηρίς των Καλαβρύτων, τ. 5, 1973), αναφέρει ότι: «… Οι Φραντζής, Σπηλιάδης, Τρικούπης, Οικονόμου τοποθετούν το επεισόδιο αυτό στις 16 Μαρτίου 1821, οι Φιλήμων και Δεληγιάννης στις 18, ο Ανδρέας Ζαΐμης, προφανώς λανθασμένα στις 9…».

[10] [Για τις ημερομηνίες των γεγονότων στη Φροξυλιά και Χελωνοσπηλία βλ και στο λ. Χελωνοσπηλιά και κυρίως στις υποσημειώσεις, όπου αναφέρεται ότι ενδέχεται να συνέβησαν είτε την ίδια ημέρα, είτε να προηγήθηκαν τα γεγονότα στη Χελωνοσπηλιά.]

[11] [Ο Τάκης Χρ. Γιαννακόπουλος (Ταξιδευοντας…, 130) τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 17 Μαρτίου, χωρίς ν’ αναφέρει την πηγή της πληροφορίας του αυτής.]

[12] «Ο Σ. Τρικούπης δεν γνωρίζει όλως διόλου σχεδόν το συμβάν (Ιστορ. Α΄, 77) περί Αρναούτογλου, ούτε ότι την άλλην ημέραν, αφού επέρασεν ο Ν. Ταμπακόπουλος, εσκότωσαν τον Αράπη και κατά το δείλι της ίδιας ημέρας τον Καφετσή, αλλά λέγει μόνον ότι ο καταλυματίας, τον οποίον είπαμεν Καφετζήν, αφού επλησίασεν εις το μέρος όπου ετουφεκίσθη ο Σεϊδής έμαθε το γεγονός και φοβηθείς δια τον αφέντην του εγύρισε πίσω έντρομος και ειδοποίησεν αυτόν δια να γυρίση πίσω, αλλ’ ο σουρτζής μόνον εγλύτωσεν, ως είπομεν, και αυτός εγύρισε και ειδοποίησε τον αφέντην του».

Πηγή: Το υπό συμπλήρωση «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων».

Περιορισμοί νομοθεσίας: όπως στις προηγούμενες συνέχειες.

(Συνεχίζεται…)

Χθεσινή δημοσίευση (9.3.2021), στο ένθετο «Οδοντωτός» προεπαναστατικών γεγονότων στην επαρχία Καλαβρύτων.

Γυμνοί και ξυπόλυτοι…

Το παρακάτω έγγραφο του Μακρυγιάννη απευθύνεται προς τον τοποτηρητή της Κυβέρνησης στη Στερεά Ελλάδα και αδελφό του Κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια, Αυγουστίνο Καποδίστρια, στο Δίκροτο.

Έχει αξία να διαβαστεί διότι αποτελεί μια μικρογραφία της κατάστασης που αντιμετώπιζαν οι αγωνιστές εκείνη την εποχή. Θάνατοι, τραυματισμοί, καταστροφές περιουσιών, γύμνια και ξυπολισιά, αλλά και αυτή η ελπίδα στο θεό έφθινε και αυτή.

Έτσι αγαπητοί μου μας ελευθέρωσαν! Καλό είναι να τα βλέπουν αυτά και οι νεότεροι, γιατί η ιστορία κάτι διδάσκει… σε όποιον θέλει να μάθει την αλήθεια…

«Εκλαμπρότατε!

Κατά την απόφασίν σας στέλνω τον αυτάδελφόν μου κ. Μήτρον  Κολοφωτιά δια να παρρησιασθή και αυτός εις την εκλαμπρότητά σου φέρνων μαζί του και τα κατάλογα, και παρακαλώ θερμώς  να μου δοθούν τα δικαιολογήματά μου ότι οι στρατιώτες μου με έπιασαν εις τον λαιμόν εκλαμπρότατε, επληροφορήθης από πολλούς των αγώνα μου και την δούλευσιν οπού έκαμα εις την πατρίδα και εις το έθνος τώρα τόσον καιρόν και χωριστά οπού έχασα το σπίτι μου και το βιός μου όλον και αν παραπονέσης εμάς μόνον μεγάλο άδικο μας κάμνεις, επειδή από τον Οκτώβριον και δώθε είναι εις το σώμα μου 5 φονευμένοι και 3 πληγωμένοι και οι λοιποί γυμνοί και ξυπόλυτοι, και σώζεται η ελπίς μας εις τον θεόν και εις το χέρι σου και ωσάν πατέρας μας δικαίωσέ μας να μην παραπονούμεθα μόνον εμείς και μ’ όλον το ανήκον σέβας μένω./ Τη 3 Απριλίου 1829 Άϊ Λιάς Ναυπάκτου/ της σης εκλαμπρότητος ο ευπειθής πατριώτης και οπλαρχηγός Μακρυγιάννης».

Πηγή: Γ.Α.Κ.

(Η έντονη γραφή είναι από εμένα).

Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

9.

(Συνέχεια από το προηγούμενο…).

Αρφαρά.

Εκεί ένα από τα πρώτα επαναστατικά γεγονότα του 1821. Ο Σολιώτης φονεύει επτά Τούρκους στα γύρω του Αρφαρά χωριά (Φιλήμων τ. Γ΄. σ. 8). Ο ίδιος ο Ν. Σολιώτης στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του αναφέρει: «… Μετά δύο ημέρας, ήτοι την 16^ην Μαρτίου το εσπέρας διέβαινον και οι Τούρκοι Τσιπογλαίοι, Τριπολιτσιώτες από τα πέριξ χωρία Αρφαρά και Χασίων. Ειδοποιηθείς δια τούτο έστειλα τινάς των συντρόφων μου και εσκότωσαν και αυτούς…» (Ελληνική Επανάστασις ή Λεύκωμα Πελοποννησίων 1821-1931 επί τη 100τηρίδι εν Θεσσαλονίκη… Νέα Υόρκη, τ. Α΄, σ. 25-27). Ο Γ. Παπανδρέου αναφέρει σχετικά: «Την 18^η λοιπόν Μαρτίου οι περί τον Ν. Σολιώτην αυξηθέντες εφόνευσαν ωσαύτως κει ετέρους 7 Τούρκους περί το χωρίον Αρφαρά των Χασιών (του δήμου Αιγείρας)…» (Παπανδρέου: Επαρχία…, σ. 43). Ο Ν. Σπηλιάδης τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 14 Μαρτίου, αναφέροντας ότι: «…Την 14 [Μαρτίου] φονεύει και άλλους 8 με τον Τσίπογλουν περιφερομένους εις εκείνα τα μέρη δια τον κεφαλικόν φόρον…».. Ο Φιλήμων αναφέρει, χωρίς ημερομηνία, ότι ο Σολιώτης φονεύει επτά Τούρκους στα γύρω του Αρφαρά χωριά. Ο Αθ. Θ. Φωτόπουλος (Ιστορικά…, 41) αναφέρει ότι το γεγονός αυτό συνέβη στις 18 Μαρτίου 1821.

Βεσοβά των Χασιών.

Εκεί ένα από τα πρώτα επαναστατικά γεγονότα του 1821.^[1] Στα Χάνια της Βερσοβάς ο Νικόλαος Σολιώτης στις 20 Μαρτίου 1821 εκτύπησε περισσότερους από 60 Αλβανούς Τούρκους (Φωτάκου: Βίοι Πελοπ/σίων…, 32). Ο Φιλήμων (Δοκίμιο, τ. Γ΄. σ. 9) δεν προσδιορίζει ακριβώς το γεγονός αναφέροντας: «…Συγχρόνως [με το κτύπημα του Σολιώτη στις Πόρτες Αγριδίου το οποίο τοποθετεί στις 16 Μαρτίου] οι πέριξ κάτοικοι φονεύουσιν εν τω πλησίον κειμένω χωρίω Βερσοβά άλλους τινάς εκ της Αμφίσης εις Τρίπολιν μεταβαίνοντας Τούρκους…». Ο Γ. Παπανδρέου αναφέρει σχετικά: «Την 18^η λοιπόν Μαρτίου οι περί τον Ν. Σολιώτην αυξηθέντες εφόνευσαν ωσαύτως κει ετέρους 7 Τούρκους περί το χωρίον Αρφαρά των Χασιών (του δήμου Αιγείρας) και τη 19^η άλλους τινάς Αλβανούς εν Βερσοβά^[2] των Χασιών, μεταβαίνοντας εξ Αμφίσσης εις Τρίπολην» (Παπανδρέου: Επαρχία…, σ. 43).^[3] Ο Α. Φραντζής (Α΄, 146) αναφέρει ότι το γεγονός αυτό συνέβη στις 16 Μαρτίου: «… την δε 16 Μαρίου ο αυτός [Ν. Σολιώτης] πάλιν συνοδευόμενος με τους Πετιμεζαίους εφόνευσεν εις κώμην ονομαζομένην Βερσοβάν άλλους 28 Οθωμανούς ερχομένους από Σάλωνα και αποβάντας εις Ακράταν, οδεύοντας δε από το μέρος των Χασιών δια Τριπολιτζάν…».^[4] Ο Χ. Γ. Ευαγγελάτος (Αγ. Λαύρα…, 75) αναφέρει τα εξής: «Βεβαίως, προυπήρξαν σποραδικαί περιπτώσεις ανταρσίας εναντίον της Τουρκικής Διοικήσεως, αι οποίαι είχον αρχίσει από της 14^ης Μαρτίου. Και αξίζει να αναφερθούν εδώ. Την ημέραν αυτήν ο Αναγνώστης Γιαννόπουλος ή Πάντζιος, κατά διαταγήν του Χαραλάμπη συνέλαβεν, εις την Ακράταν Αλβανούς στρατιώτας, ερχομένους από τα Σάλωνα, με προορισμόν την Τρίπολιν. Ούτοι εφονεύθησαν εις την Βερσοβάν…».Ο Ν. Σπηλιάδης τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 18 Μαρτίου, αναφέροντας ότι: «…Την 18 [Μαρτίου] μαθών ότι έως εξήντα Τουρκαλβανοί έφθασαν εις Βερσοβάν από τα Σάλωνα και απήρχοντο εις Τριπολιτσάν, εκινήθη επί κεφαλής τριακοσίων Ελλήνων και τους προσέβαλεν· εφόνευσε δε είκοσι και τους λοιπούς ηχμαλώτισεν. Επληγώθησαν δε και τρείς εκ των Ελλήνων ακινδύνως…». Ο Φωτάκος στα Απομνημονεύματα αναφέρει: «Κατ’ εκείνας τας ημέρας [χωρίς να προσδιορίζει ποιές άκριβώς] ο Ν. Σολιώτης με τον Αναγνώστη Κορδή και λοιπούς εις το Αγρίδι εις ταις Κλουτσίναις τους γυφτοχαρατσίδες. Και πάλιν δε ο ίδιος έπειτα από τρεις ημέρας εσκότωσε τους Αλβανούς εις Βερσοβά των Χασιών. Τότε συγχρόνως εσκότωσαν οι Λιβαρτσινοί δύο Τριπολιτσιώτας Τούρκους σπαΐδες εις το Λιβάρτσι των Καλαβρύτων.…». Διευκρινίζει όμως σε άλλο σημείο ότι στις 21 Μαρτίου εφόνευσαν τους Τούρκους στη θέση Ανά(ρ)γυρον, άρα στις 21 Μαρτίου κατ’ αυτόν έγιναν τα γεγονότα εις Βερσοβά. Όμως στη βιογραφία του Σολιώτη αναφέρει ότι:  «… Εκτύπησε προσέτι [ο Σολιώτης] προ της 20 Μαρτίου περισσοτέρους των 60 Αλβανούς Τούρκους κατά τα Χάνια της Βερσοβάς…».

Ανάγυρος τοπ. διαμ. Χόβολης. Ο Αθ. Θ. Φωτόπουλος (Ιστορικά…, 41-42) αναφέρει: «Την 13 ή 14 Μαρτίου ήλθεν εις Λιβάρτζιον και ανέλαβε την στρατιωτικήν διοίκησιν ο Παναγιώτης Φωτήλας, υιός του Ασημάκη. Ούτος ήρχισεν αμέσως να στρατολογή εξ’ όλων των χωρίων του Σεμπτίου και να παρασκευάζεται δια τας επικειμένας συγκρούσεις. Τη επινεύσει δ’ αυτού εφονεύθησαν παρά το Σοποτόν υπό Ελλήνων οι Τούρκοι τσιφλικούχοι του Μοστιτσίου και Καστελίου Ασήμαγας και Ομέραγας Μουκαπελετζήδες (Τσιπουγλαίοι). Οι Τούρκοι αυτοί, αντιληφθέντες τας επαναστατικάς διαθέσεις των Ελλήνων, είχον αποφασίσει να μεταβούν εις Τρίπολιν. Παρέλαβον δε ως συνοδούς εκ των τσιφλικίων των τους Σταθάν Πανόπουλον, Αθανάσιον Κίτσον, Πανάγον Βλάντην και έτερους δύο και ανεχώρησαν την αυγήν της 19 Μαρτίου. Κατ’ αρχάς εσκόπευον όπως διέλθουν εκ των Κατσανών, φοβηθέντες όμως μήπως υποστούν επίθεσιν εκ μέρους των Ελλήνων, μετέβησαν εν Σοποτώ και εκείθεν προυχώρησαν προς την Χόβολην. Αλλ’ όταν έφθασαν εις την Θέσιν «Ανάγυρος» πλησίον του ναΐσκου του Αγίου Αθανασίου, οι Έλληνες συνοδοί τους εφόνευσαν, τη επινεύσει βεβαίως του Π. Φωτήλα, ως ανεφέρομεν και προηγουμένως. Εν Στρεζόβη διεσώζετο η αρχή ενός σχετικού άσματος, εις το οποίον ο Π. Φωτήλας κατωνομάζετο ως τριαντάφυλλον: Στο Σοποτό στο διάσελο, κοιμάτ’ ένα τριαντάφυλλο/ κοιμάται κι ονειργιάζεται, βλέπει κι’ αρρεβωνιάζεται/ βάνει την πλάκα πεθερά, τη μαύρη γης γυναίκα». Ο Φωτάκος αναφέρει: «ο Σταθάς Πανόπουλος, Αθανάσιος Κίτσος και Πανάγος Βλάντης και άλλοι δύο, από τα χωρία Μοστίτζι και Καστέλι, συνοδεύσαντες τους διαμένοντας Ασήμαγαν και Ομέραγαν Μουκαμπελετζήδες εις τα χωρία Ταύτα, (τα οποία ήτον ιδιοκτησία των) και περνώντας από το Σοπωτόν πολλά πρωΐ την 21 Μαρτίου τους εφόνευσαν ημίσειαν ώραν μακράν της κωμοπόλεως εις την θέσιν, την ονομαζομένην Ανά(ρ)γυρον…».

————————————————————————————-

---

[1] Ο ίδιος ο Ν. Σολιώτης στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του αναφέρει: «… την ακόλουθον ημέραν [17 Μαρτίου] έφθασαν δια θαλάσσης από Σάλωνα δύο Μπουλούκμπασήδες με εξήκοντα Τούρκους τους οποίους διαβαίνοντας δια του χωρίου Βερσοβάς της τριπολιτσάς, συσσωματωθέντες οι κάτοικοι των πέριξ χωρίων και ενωθέντες με τους απεσταλμένους συντρόφους μου, τους εφόνευσαν πάντας κατά το χωρίον Βερσοβάν. Τούτο ειδοποιηθείς έδραμα και εγώ με άλλους 50, αλλά δεν επρόφθασα την μάχην καθ’ ότι είχε τελειώσει…» (Ελληνική Επανάστασις ή Λεύκωμα Πελοποννησίων 1821-1931 επί τη 100τηρίδι εν Θεσσαλονίκη… Νέα Υόρκη, τ. Α΄, σ. 25-27).

[2] [Ο Αθ. Θ. Φωτόπουλος (Ιστορικά…, 41) αναφέρει ότι το γεγονός αυτό συνέβη στις 19 Μαρτίου 1821.]

[3] Ο Φωτάκος (Απομνημ. (1858), σ. 17) αναφέρει:«Κατ’ εκείνας τας ημέρας [χωρίς να προσδιορίζει ποιές άκριβώς] εσκότωσεν ο Ν. Σολιώτης με τον Αναγνώστη Κορδή και λοιπούς εις το Αγρίδι εις ταις Κλουτσίναις τους γυφτοχαρατσίδες. Και πάλιν δε ο ίδιος έπειτα από τρεις ημέρας εσκότωσε τους Αλβανούς εις Βερσοβά των Χασιών. Τότε συγχρόνως εσκότωσαν οι Λειβαρτσινοί δύο Τριπολιτσιώτας Τούρκους σπαΐδες εις το Λιβάρτσι των Καλαβρύτων….». Ο ίδιος στη σελ. 262, διευκρινίζει ότι: «Σελ. 18 στ. 4 λέγομεν ότι οι Λειβαρτσινοί εφόνευσαν εις το Λιβάρτσι τους σπαΐδες Τούρκους· αλλ’ επανορθώνοντες αυτά λέγομεν ότι ο Σταθάς Πανόπουλος, Αθανάσιος Κίσος και Πανάγος Βλάντης και άλλοι δύο, από τα χωρία Μοστίτζι και Καστέλι, συνοδεύσαντες τους διαμένοντας Ασήμαγαν και Ομέραγαν Μουκαμπελετζήδες εις τα χωρία Ταύτα, (τα οποία ήτον ιδιοκτησία των) και περνώντας από το Σοπωτόν πολλά πρωΐ την 21 Μαρτίου τους εφόνευσαν ημίσειαν ώραν μακράν της κωμοπόλεως εις την θέσιν, την ονομαζομένην Ανάργυρον…». Οπότε το «συγχρόνως» προσδιορίζεται ως «21 Μαρτίου», άρα προσδιορίζει αυτή την ημερομηνία για τα γεγονότα στα Χάνια Βερσοβά. Όμως ο ίδιος ο Φωτάκος (Βίοι Πελοππονησίων… (1888), σ. 36) στη βιογραφία του Ν. Σολιώτη αναφέρει τα εξής: «… Εκτύπησε προσέτι [ο Σολιώτης] προ της 20 Μαρτίου περισσοτέρους των 60 Αλβανούς Τούρκους κατά τα Χάνια της Βερσοβάς…». Στα «Υπομνήματα περί της επαναστάσεως…» (1837) του Π. Πατρών Γερμανού και στη σελ. κζ΄των προλεγομένων από τον Φιλήμονα, αναφέρεται ότι: «Τα εις Κατζάναν, Λιβάρτζι και Φενεόν συμβάντα τη 18 και 19 Μαρτίου δεν κανονίζουσιν την κυρίαν εποχήν της Επαναστάσεως, αν και πρόδρομοι ταύτης…». Το γεγονός αναφέρει και στη σελ. 16 και διευκρινιστικά στη σελ. 242. Οι ημερομηνίες λοιπόν και εδώ (όπως και στα γεγονότα της Χελωνοσπηλιάς και Φροξυλιάς) δεν συμφωνούν απόλυτα.

[4] Ο Α. Φραντζής συνεχίζων αναφέρει: «… Αλλ’ οι δύο ούτοι ακροβολισμοί [Πόρτες και Βερσοβά] έγιναν ως υποκεκρυμμένοι υπό το πρόσχημα του ληστρικού κινήματος, και ουχί δημοσίως γεγονότος αποστατικού. Εγένοντο δε και από ανοησίαν, ήτις ούχ’ ήττον τότε έλαβεν αρχήν να προχωρή…».

Πηγή, περιορισμοί νομοθεσίας: όπως στις προηγούμενες συνέχειες.

(Συνεχίζεται…)

Σημερινή δημοσίευση 4-3-2021 στην Εφημ. «ΓΝΩΜΗ»-ένθετο «Βοστίτσα».

Σημερινή αναφορά στο ένθετο «Οδοντωτός» της εφημερίδας «ΓΝΩΜΗ» των Πατρών), στα προεπαναστατικά γεγονότα στην επαρχία Καλαβρύτων, αλλά και στο νέο βιβλίο του εκ Καμενιάνων Καλαβρύτων π. Μαξίμου Ιβηρίτου.

Ευχαριστώ την εφημερίδα «Γνώμη», καθώς και τον δημοσιογράφο κο Παν. Σακελλαρόπουλο, όστις και επιμελείται της παρουσίασης των κειμένων.

Δημοσίευση 25 Φεβρουαρίου 2021, εφημ. «Βοστίτσα», προεπαναστατικών γεγονότων στην επαρχία Καλαβρύτων .

Έτσι προσπαθούν να σε ξεγελάσουν φίλε πατριώτη!

Στο «Ιστορικό Λεξικό της Επαρχίας Καλαβρύτων» έχω καταγράψει στο λ. Μακελλαριά στον Δ΄ τόμο στη σελ. 27 μεταξύ πολλών άλλων και τους αγωνιστές Ιάκωβο, Συμεών και Πανάρετο, για τους οποίους παραπέμπω  στα ιδιαίτερα αυτών λήμματα, όπως στη συνέχεια βλέπετε φωτογραφίες των σελίδων από το έργο μου αυτό.

Στα πανομοιότυπα, ιδιαίτερα αυτών λήμματα αναφέρω τα στοιχεία που στα έγγραφα 101 και 102 του φακέλλου 215 διάβασα, όπως παρακάτω βλέπετε στις εικόνες. Για τον Πανάρετο υπάρχουν και άλλα έγγραφα στους φακέλους 220 και 288, για τα οποία δεν βάζω φωτογραφίες.

Εκεί με σαφήνεια αναφέρεται η διεύθυνση αυτών στα Γενικά Αρχεία.

Στον τόμο Β΄, σελ. 523, για τον Ιάκωβο.

Στον τόμο Δ΄ , σελ. 680 για τον Πανάρετο,

Και στον τόμο Στ΄, σελ. 226 για τον Συμεών:

Βλέπετε λοιπόν στο τέλος κάθε λήμματος η πηγή πληροφορίας και η ακριβής διεύθυνση αυτής στα Γενικά αρχεία: (Γ.Α.Κ., Αρχειομν. Αριστ. φ. 215, λ. 101-102).

Με βάση λοιπόν αυτή τη διεύθυνση βρίσκονται τα έγγραφα στα Γεν. Αρχεία και μόνο όσα είναι on line.

Τα έγγραφα αυτά είναι τα παρακάτω:

Βλέπετε τις διευθύνσεις των εγγράφων στο τέλος; Είναι ακριβώς αυτές που στα λήμμματα αναφέρω!

Αυτή η φωτογραφία αν επεξεργασθεί λίγο, φαίνεται και παλιά ίσως για να δείχνει οτι προέκυψε από τα πρωτότυπα έγγραφα!

Εγώ βέβαια δεν έβαλα φωτογραφίες στο έργο μου διότι θα γινόταν άλλες 15.000 σελίδες πέραν των 6.000 συμπυκνωμένων που είναι τώρα.

Ας δούμε τώρα αν κάποιος που δεν έχει αυτές τις διευθύνσεις μπορεί να βρεί και τι και πως…

Αν κάποιος αναζητήσει στα ON LINE Γενικά Αρχεία «Αριστεία» θα του βγάλει το σύστημα 898 σελίδες Χ20  έγγραφα τη σελίδα = 17.960 έγγραφα χειρόγραφα, από τα οποία θα πρέπει να ξεχωρίσει αυτά που αφορούν τους αγωνιστές της επαρχίας Καλαβρύτων. Αυτά μόνο από τα ηλεκτρονικά Γεν. Αρχεία.

Για να βρεί έγγραφα που αφορούν αγωνιστές της επαρχίας Καλαβρύτων πρέπει να τα ψάξει όλα. Λέτε να τολμούσε κάποιος, μη γραφικός όπως εγώ, να έψαχνε τις χιλιάδες αυτά τα χειρόγραφα και εκατομμύρια ακόμα;

Τα της Εθνικής βιβλιοθήκης είναι άλλα. Αυτά απαιτούν τουλάχιστον 8-9 μήνες. Ισχυρίζονται ότι και από εκεί βρήκαν τους αγωνιστές, Και μάλιστα τώρα που αυτή είναι κλειστή λόγω covid.

Πως λοιπόν χρίστηκαν κάποιοι ερευνητές και μάλιστα με στόμφο διαλαλούν ότι πρώτοι αυτοί και με κόπο και θυσίες και αγάπη για τους γενναίους προγόνους μας που μας ελευθέρωσαν βρήκαν όλα αυτά και τα της βιβλιοθήκης σε 2,3,4 μήνες όταν εγώ έκανα δεκαετία και πάνω, και πως διεκδικούν να κάνουν μνημόσυνο με ξένα κόλυβα και πως επιδιώκουν να δημιουργήσουν έργο διαχρονικό, σημαντικό και κοπιώδες; θα σας πω στη συνέχεια και ενδεικτικά μόνο για τα παρόντα έγγραφα. Γιατί η μεθόδευση είναι ίδια για όλα τα άλλα.

Με οδηγό την αναφορά στο «Λεξικό» στη μονή Μακελλαριάς, πήγαν στα λήμματα και εκεί βρήκαν έτοιμες τις διευθύνσεις και από εκεί πήγαν στο φάκελλο  και στα έγγραφα. Έτοιμη δουλειά λοιπόν.

Σημείωση: Μέχρι να βγει αυτό το έργο, αυτά τα στοιχεία και όσα άλλα αναφέρονται σε αυτό, τους ήσαν άγνωστα. Το έργο αυτό ούτε καν το προμηθεύτηκαν! Κάποιος από τον πολιτικό τους περίγυρο μου το ζήτησε και του το έδωσα δωρεάν και έτσι το πήραν στα χέρια τους.

Έχει συμβεί και κάτι άλλο: Σύλλογοι από την επαρχία αυτή με προσέγγισαν και μου είπαν ότι τους δόθηκε κατάσταση με τους αγωνιστές των χωριών τους και τους ζητήθηκε να την επιβεβαιώσουν… και αυτοί ήρθαν σε μένα να τους την επιβεβαιώσω! Ας ρωτηθούν πού βρήκαν τα ονόματα; και αυτός που τους τα έδωσε πού τα βρήκε;

Θα μου πει κάποιος: Και εσύ γιατί έβαλες τις διευθύνσεις των εγγράφων στα Γενικά Αρχεία;

Απάντηση: διότι το αντίθετο είναι άτιμο, διότι έτσι το έργο αποδεικνύει την αξία του, διότι έτσι δεν ιδιοποιούμαι ξένη περιουσία πνευματική, διότι έτσι ορίζει ο νόμος και διότι έχω φιλότιμο και δεν θέλω να καταστώ γελοίος.

Να σημειώσω ότι ουδείς με ρώτησε για να κάνει χρήση αυτού του έργου. Ούτε κατά συνέπεια έδωσα τη συγκατάβασή μου για κάτι τέτοιο. Ουδείς από αυτούς που προσπαθούν σε βάρος μου να προβληθούν του έδωσε (ή μου έδωσε) σημασία…

Επίσης να σημειώσω: Μερικοί σπεύδουν να αβαντάρουν αυτές τις ενέργειες, και άλλοι οι οποίοι γνωρίζουν και έχουν στα χέρια τους το έργο μου αυτό κωφεύουν. Οι μεν πρώτοι γιατί δεν τους έκανα το χατήρι να προσδεθώ στο άρμα τους και οι δεύτεροι γιατί έκανα το λάθος να τους υποστηρίξω… Για τους πρώτους δε λυπάμαι.. για τους δεύτερους θλίβομαι.

Αυτά!

Τρία σπάνια και πολύ σημαντικά έγγραφα για τον Νενέκο.

Τα έγγραφα αυτά στάλθηκαν από τον Τούρκο πασά Αχμέτ Μουαφουτζή προς τον Νενέκο, το πρώτο το Σεπτέμβρη του 1827, το δεύτερο τέλος Ιανουαρίου 1828 και το τρίτο το Μάρτιο του1828:

Α. «Καπετάν Νενέκο σε ακριβοχαιρετώ. Έλαβα το γράμμα σου με τον άνθρωπόν σου τον …. και έλαβα και τις 10 οκάδες βούτυρον και 10 οκάδες αυγοτάραχα και ευχαριστώ πολλά. Είδα να μου γράφεις και δια τα … ότι βιάζεσαι να μου στείλης τα γρόσια, εγώ αυτά σου τάκαμα χάρην καθώς σου είπα και από την ιδίαν ώραν ότι αυτά είναι χάρη σου και μείνε ήσυχος διά αυτόν … του λόγου σου γνωρίζεις την αγάπην οπού εγώ σου έχω όχι μόνον δι’ αυτά αλλά και μεγαλύτερον πράγμα οπού να θέλης εγώ δεν αφήνω κουσούρι, μόνον την προσοχήν να έχης καλά του λόγου σου εις τους ραγιάδες μην τύχει και πλησιάσουν οι κλέπτες εις τα προσκυνισμένα χωρία και κάμουν κανένα στραπάτζον διατί είδα να μου γράφης ότι ο Κολοκοτρώνης με τον Κολιόπουλον ευρίσκονται εις του Καλαβρύτου τα χωρία τα προσκυνισμένα και κάνουν μεγάλην στραπάτζα και με βιάζεις να εβγώ με αρκετόν ασκέρι να πάμε κατά πάνω τους [να τους] δώσωμεν το νιζάμι. Λοιπόν τήραξε καλά άμα οπού κινηθούν καταπάνω σου γράψε μου και αμέσως θέλει εκστρατεύσω να έλθω μόλον το ασκέρι και τότες θέλει τους δώσωμεν το νηζάμι και θέλει τους κάμωμεν ταλάφι[;] καθώς εκάμαμεν και τους Πετιμεζαίους και ακόμη χειρότερα, και στάσου γενναίος …».

Β. «Αγαπημένε μου καπετάν Νενέκο σε ακριβοχαιρετώ. Έλαβα το γράμμα σου … και είδα τα όσα μου γράφεις και μου είπε και στοματικά δια τους Σιμωταίους ότι να στείλω να τους πάρω με όλον τους το πράγμα. Αμέσως λοιπόν δεν έλειψα εδιόρισα τον …. και επήγαν και τους επήραν με όλο τους το πράγμα δια να το γνωρίσει και ο καπετάν Χαρμπίλας πως εγώ σας αγαπώ και δεν σου χαλάω το χατήρι όχι μόνον τώρα και σε κάθε άλλη σου υπόθεσιν, μάλιστα εγώ αυτό θέλει το γράψω αμέσως και του υψηλοτάτου Μπραΐμ πασιά εφέντη μας όπου έχει …. Λοιπόν εμείς εβγάλαμεν την αναλογίαν σου από τα πρόβατα των Σιμωταίων κατά την απόφασιν του γραμματικού μηλιώρας 400 και του τα επλήρωσα του γραμματικού σου προς γρ. 30 το ένα και έκαμαν γρόσια χιλιάδες δώδεκα  ν. γρ. 12.000 και λάβε τα με …και με τον χαλήλη τον εδικόν μου, …»

Γ. «Αγαπημένε μου καπετάν Νενέκο ακριβώς σε χαιρετώ. Ο υψηλότατος Βεζήρ εφέντης μας μου γράφει από την Μοθωνού ότι του γράφει ο μπαμπάς του από το μησήρι ότι με ολίγον καιρόν θέλει στείλει τον τουλαμά του μυσηργιού και της πόλεως κάτου με αρκετόν ασκέρι και με ζαερέδες, και άμα οπού έλθη ο ντουλάμης εις το … το κίνημά του δια θαλάσσης και δια ξηράς δια εδώ και αν του θεού ευδοκούντος κατευοδοθώμεν εις καζά Καλαβρύτου και θέλει ξεδοθούμεν προσταγήν και σε όλους τους γκιαούρηδες του Μορέως δια να προσκυνήσουν, και όποιος ήθελε εναντιωθεί την προσταγήν θέλει γένει ταλάφι. Ακόμα μου έστειλεν και τους λουφέδες δια να σου τους δώσω και δεν έλειψα ευθύς στέλνω  τον … και σου τους φέρνει  δια να τους μοιράσης και λάβε τους με λογαριασμόν δια 500 ανθρώπους οπού έχεις μαζί σου και πλήρωσέ τους καθώς τους πληρώνεις προς γρόσια 50 και λάβε δια μήνους 12 γρόσια χιλιάδες τριακόσιες νο γρ. 300.000. Εγώ ήθελα να σου γράψω δια να έλθης μόνος σου εδώ να σου τα μετρήσω όμως κατά την κουβέντα οπού μου έχεις ειπωμένη δια να μην πάρη χαμπάρι  ο Χαρμπίλας με τον γέρο Γιώργη και δι’ αυτό τους στέλνω με ….και λάβε τον λογαριασμόν σου και να έχω την απολογίαν σου. …».

Πηγή: Γ.Α.Κ.

Από τα έγγραφα αυτά (τα οποία για ευνόητους λόγους δεν παραθέτω ολόκληρα, εξ’ ού και τα αποσιωπητικά) προκύπτουν πολλά στοιχεία και αποδεικνύεται αυτό που αναφέρεται από πολλούς, (αλλά εδώ είναι η απόδειξη) ότι δηλαδή ο Νενέκος είχε γίνει ένα με τους Τούρκους και οδηγούσε την Ελλάδα στον όλεθρο.

Παρατηρήσεις:

1. «Αγαπημένε μου» τον προσφωνεί ο Τούρκος και τον ακριβοχαιρετάει.

2. Πεσκέσια τούστελνε ο Νενέκος και ο Αχμέτ χάριζε λεφτά στο Νενέκο, του έκανε όλα τα χατήρια και του έδινε υποσχέσεις.

3. Προστασίας απολάμβαναν τα προσκυνημένα χωριά από τους Τούρκους. Ήταν και αυτό ένα δέλεαρ για να υποταχθούν. Ο τούρκος καταφέρεται κατά των Κολοκοτρώνη και  Κολιόπουλου (Πλαπούτα), γιατί κάνουν «στραπάτζο» στα προσκυνημένα χωριά.

4. Ο Νενέκος υπέδειξε στον Αχμέτ να διαλύσουν τους Σιμωταίους, όπερ και έγινε και έχω όλα τα έγγραφα με τις καταστροφές, κλεψιές κ.λ αυτών, καθώς και αναφορές από τα γύρω χωριά. Ο Τούρκος λοιπόν για να τον έχει δίπλα του του έκανε το χατήρι «μετά του ωφελίμου» βέβαια αφού από τα κλοπιμαία πήραν οι Τούρκοι αλλά έβγαλαν και μερίδιο στο Νενέκο πολλές χιλιάδες γρόσια.

5. Ο Τούρκος ειδοποιεί το Νενέκο και μέσω αυτού και «όλους τους γκιαούρηδες του Μορέως δια να προσκυνήσουν, και όποιος ήθελε εναντιωθεί την προσταγήν θέλει γένει ταλάφι[1]…».

6. Ο Νενέκος εσυνεννοείτο με τους Τούρκους και δρούσε ύπουλα και κρυφά ακόμα και από τους συγχωρίους του.

7. Οι Τούρκοι πλήρωναν τους λουφέδες για ένα χρόνο σε 500 προσκυνημένους στρατιώτες υπό τον Νενέκο, 300.000 γρόσια.

Πέραν όσων είναι γνωστά για τον Νενέκο – δεδομένου ότι έχω καταγράψει γι’ αυτόν πάρα πολλές σελίδες με πρωτότυπα έγγραφα στο υπό συμπλήρωση «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων» – όλα τα παραπάνω και κυρίως η αμοιβή αυτού και των στρατιωτών του από τους Τούρκους για να στέφωνται κατά των Ελλήνων πατριωτών, οδήγησαν δίκαια το Γέρο του Μωριά να δώσει εντολή στο Σαγιά να δολοφονήσει το Νενέκο.

——————————————————

---

[1] ταλάφι (<telef) = καταστραμμένος, ρημαγμένος. Σημαίνει και απόβλητο (Αραβική λέξη).

Τα προεπαναστατικά γεγονότα στην επαρχία Καλαβρύτων. Χθεσινό δημοσίευμα στον ένθετο «Οδοντωτός» της εφημερίδας ΓΝΩΜΗ των Πατρών.

Για τη δημοσίευση αυτή, για όσες προηγήθηκαν και όσες θα ακολουθήσουν στα ένθετα αυτής της εφημερίδος, θέλω να ευχαριστήσω την εφημερίδα, και κυρίως τον δημοσιογράφο κο Παναγιώτη Σακελλαρόπουλο για την τιμή που μου κάνει να επιμελείται αυτών των άρθρων σύμφωνα με τις δυνατότητες του εντύπου, αλλά και για την προσπάθεια που καταβάλλει ώστε να γίνουν γνωστά στο αναγνωστικό κοινό γεγονότα σχετικά με την επανάσταση του 1821.

Αυτό είναι το μνημόσυνο και ο φόρος τιμής σε αυτούς που μας ελευθέρωσαν.

(Σημείωση: με κλικ πάνω στην εικόνα αυτή γίνεται ευρινέστερη και επομένως πλέον ευανάγνωστη).

π. Μαξίμου Ιβηρίτου: Φωτειναί Καλαβρυτιναί σελίδες 1821.

Πήρα στα χέρια μου το πόνημα του εκ Καμενιάνων των Καλαβρύτων καταγομένου Μοναχού της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους, Μαξίμου Ιβηρίτου (Νικολόπουλου) «Φωτειναί Καλαβρυτιναί σελίδες 1821/ Ιστορικόν Λεύκωμα επί τη Διακοσιετηρίδι 1821-2021» και ευχαριστώ για αυτό τον αυτάδελφό του κ. Κωνσταντίνο Νικολόπουλο, ως επίσης και τον συγγραφέα π. Μάξιμο.

Αυτό το βιβλίο έρχεται σε συνέχεια πολλών άλλων έργων (βιβλίων, μελετημάτων, άρθρων, ομιλιών κ.λ.) του ιδίου συγγραφέα, τελευταία των οποίων καταγράφω τα εξής: Το εκ 460 σελίδων «Τα Αγιορειτικά Μνημεία της Φύσεως» έκδοσης 2011, το εκ 560 σελίδων «Το Άγιον Όρος επί Οθωμανικής κυριαρχίας» έκδοσης 2012 και 2016, το εξ 96 σελίδων «Νέαι ηγιασμέναι μορφαί  εις τον αμπελώνα του Κυρίου: Ο π. Νικόλαος Πέττας (1941-4.1.20000 και η πρεσβυτέρα του Ανθή (1943-6.12.2012)» έκδοση 2013 και 2014, το εκ 310 σελίδων «Τα μυστικά του Πόντου» έκδοσης 2014/2015, το εκ 470 σελίδων «Ο Αθωνίτης Πατριάρχης του Γένους και Μέγας Εθνοϊερομάρτυς Άγιος Γρηγόριος ο Ε΄» έκδοσης 2018.

Το πλήθος των βιβλίων, άρθρων και λοιπών πνευματικών προϊόντων του εν λόγω πατρός Μαξίμου μαρτυρεί την συνεχή ενασχόλησή του και τη δημιουργία, παρά την λαθεμένη αντίληψη την οποία κάποιος μπορεί να  έχει, ότι δηλαδή οι μοναχοί διαβιούν στα μοναστήρια εν ηρεμία και χωρίς ιδιαίτερη δραστηριότητα και μάλιστα πνευματική. Αποτελεί λοιπόν ο π. Μάξιμος παράδειγμα συνετού πνευματικού δημιουργού και αληθινού πατριώτη, αφού από την ιερά μονή των Ιβήρων μακριά εκεί στο Άγιο Όρος  καταγράφει «Φωτεινές Καλαβρυτινές σελίδες για το 1821» τις οποίες αφιερώνει στα Καλάβρυτα και στους Καλαβρυτινούς, δείχνοντας όχι μόνο τον πόθο του να γίνει και να μείνει γνωστή η ιστορία αυτού του τόπου και στη νέα γενιά, αλλά και την αγάπη του στη γενέτειρά του γη της επαρχίας των Καλαβρύτων.

Όπως στον πρόλογό του αναφέρει:

Το βιβλίο «Φωτειναί Καλαβρυτιναί σελίδες 1821/ Ιστορικόν Λεύκωμα επί τη Διακοσιετηρίδι 1821-2021» το οποίο ο συγραφέας ονομάζει «επετειακή βίβλο», είναι πολυτελούς έκδοσης, αποτελείται από 240 σελίδες σχήματος 0,21Χ0,29 και έχει σκληρό εξώφυλλο.

Περιλαμβάνει δύο μέρη: Το πρώτο έως τη σελίδα 150,αποτελεί το κυρίως πόνημα του πατρός Μαξίμου και το δεύτερο μέρος, μετά τη σελίδα αυτή είναι φωτογραφικό παράρτημα.

Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει συνοπτική ιστορική επισκόπιση της επαρχίας Καλαβρύτων από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι την επανάσταση του 1821, γεγονότα κατά την έναρξη της επανάστασης στην περιοχή των Καλαβρύτων, καταγραφή μαχών στην Αχαΐα, παραθέτει στοιχεία σχετικά με το Λάβαρο, μαρτυρίες και αποδεικτικά στοιχεία για την έναρξη της επανάστασης στα Καλάβρυτα και τέλος αναφέρει επίσης συνοπτικά μερικούς εκ των διαπρεψάντων ανδρών κατά την επανάσταση του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

Στο δεύτερο μέρος παρατίθενται πολλές φωτογραφίες σχετικές με τον Αγώνα του 1821 όπως αγωνιστών του 1821, αλλά και χαρτών, μοναστηρίων, προτομών ηρώων κ.λ.

Το βιβλίο αυτό όπως, κατά τη γνώμη μου, και κάθε άλλο το οποίο αναφέρεται όχι μόνο στην ιστορία αλλά και σε κάθε άλλη προσπάθεια καταγραφής και διάσωσης στοιχείων για την εν γένει ζωή και δραστηριότητα της επαρχίας των Καλαβρύτων, αποτελεί συμβολή στον πολιτισμό, αναδεικνύει τους αγώνες και τις αξίες του ελληνικού έθνους και για το λόγο αυτό αξίζει κάθε επαίνου.

Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

8.

(Συνέχεια από το προηγούμενο…)

Στις 14 Μαρτίου 1821 τα γεγονότα στο Λειβάρτζι.

Τα γεγονότα της ημέρας εκείνης στο Λειβάρτζι είναι σε άμεση συνάφεια με τον Ξαντάκη Τομαρά, για τον οποίο αναφέρουν οι τοπικοί ιστορικοί Περικλής Δουδούμης, Αθ. Λέλος, Ν. Π. Σακελλαρόπουλος, Γεώργιος Πορετσάνος και άλλοι. Ο Τομαράς ήταν Αρβανίτικης καταγωγής από το Τομόρι της Ηπείρου ή κατ’ άλλους από τα Γιάννενα. Ήταν Χριστιανός έμπιστος του Βελή πασά (γιού του Αλή πασά). Ο Βελής ως νέος διοικητής της Πελοποννήσου, τον όρισε επικεφαλής του σεμπτίου Λειβαρτζίου, σε αντικατάσταση του Γιάννου ή Αναγνώστη Λεχουρίτη. Ο Ξαντάκης Τομαράς, έμεινε άρχοντας των 33 χωριών μέχρι την Επανάσταση. Είχε δύο αδέλφια, τον Αναστάση και τον Πανούτσο και μια δελφή. Ο Ξαντάκης ήτο εκ γενετής χωλός και γι’ αυτό λεγόταν «κουτσο Ξαντάκης», δεν είχε παιδιά και υιοθέτησε τον ανηψιό του, γιό του Αναστάση, Γεώργιο. Έκτισε στη συνοικία Περιτσαίϊκα μεγαλοπρεπή πύργο σε περίοπτη θέση. Όπως αναφέρει ο  Γ. Πορετσάνος στο βιβλίο Οι Λεχουριταίοι, στις 10 Μαρτίου 1821, πήγε στο Λειβάρτζι ο Παναγιώτης γιός του Ασημάκη Φωτήλα για να κάνει επιστράτευση. Δεν βρήκε όμως ο Φωτήλας πρόθυμο τον ηλικιωμένο άρχοντα του σέμπτιου Ξαντάκη Τομαρά, όστις ήταν δύσπιστος για τη σκοπιμότητα αλλά και την επιτυχία της Επανάστασης. Ήταν ευχαριστημένος άλλωστε με το 15χρονο αρχοντιλίκι του και με τα πλούτη του από το εμπόριο του ταμπάκου του Λειβαρτζιού. Για να δείξη όμως και στο Φωτήλα ότι δεν τους φοβόταν, όταν άκουσε στις 14 Μαρτίου Τούρκους σπαήδες να βρίζουν κάτω από τον πύργο του Λειβαρτζινές και Λειβαρτζινούς, σύρθηκε στο παράθυρο και σκότωσε με το όπλο του έναν ή δύο. «Είναι δε αυτό από τα πρώτα αιματηρά επεισόδια, προερχόμενο από άρχοντα μάλιστα, που, μαζί με τα άλλα της επαρχίας μας, δημιούργησε τον προεπαναστατικό συναγερμό στο Μωριά κι έκαμε αναπόφευκτη τη γενίκευση της Επανάστασης. Την ημερομηνία του δε στις 14 Μαρτίου την επιβεβαιώνει, εκτός από την τοπική παράδοση, και ο Πατρινός χρονογράφος Μ. Καρατζάς στο βιβλίο του «Της ανομίας τα θύματα» που δημοσιεύτηκε το 1860 με προσωπικές αναμνήσεις των γεγονότων…». Για το γεγονός αυτό οΝ. Π. Σακελλαρόπουλος αναφέρει ότι «στις παραμονές της επανάστασης έστειλε ο Βοϊβόδας των Καλαβρύτων τον Τούρκο Mπoυμπασίρη στο Λειβάρζι να παραλάβει τους φόρους. Όταν ο Mπoυμπασίρης έφτασε στην άκρη το Λειβάρζι, φώναξε δυνατά να του πάνε τους φόρους ως αύριο το πρωί και … τα εσώρουχα των γυναικών με σκοπό να προσβάλει τους Λειβαρζινούς προύχοντες. Ο Τομαράς δεν ήταν από κείνους που σήκωναν τέτοιες προσβολές και τράβηξε το καρυoφύλλι του και σκότωσε τον Τούρκο Μπουμπασίρη. Τότε οι Τούρκοι αναθέσανε στο διαβόητο Τουρκαλβανό και αιμοβόρο Λαλιώτη λήσταρχο, Φειδά Αγά, να ρυθμίσει τους λογαριασμούς και να τιμωρήσει τους Λειβαρζινούς και παράγγειλε του Τομαρά να του στείλει για όμηρο το γιο του, Γιωργάκη, ειδ’ άλλως θα έρθει με εκατό στρατιώτες και ο Τομαράς του απάντησε με το παρακάτω τετράστιχο. «Εάν έρθεις με εκατό/ δεν σε μπάζω στο χωριό./ Πρέπει νάρθεις με διακόσιους/ και ακόμα μ’ άλλους τόσους» Ο Φειδάς αγάς τότε, παράλαβε τους στρατιώτες του κι έφτασε στο κάτω μέρος του Λειβαρζίου και σαν είδε πόσο στενό ήτανε το μπάσιμο στο Λειβάρζι, φοβήθηκε μήπως πέσει σε παγίδα και τους πετσοκόψουνε είπε τη φράση: «Μπασιά έχει, βγασιά δεν έχει» κι έφυγε πάλι για του Λάλα άπραχτος». Έτσι δεν έγινε τίποτα σε βάρος του αλλά παραμερίστηκε οριστικά. Ο Μ. Οικονόμου αναφέρει: «Άλλοι Καλαβρυτινοί εφόνευσαν δύο σπαΐδας (ενοικιαστάς φόρων) εις Λειβάρτζι». Ο Αθ. Θ. Φωτόπουλος αναφέρει: «Την 14 Μαρτίου, ενώ πολλοί Σοποτινοί είχον συγκεντρωθή και συνωμίλουν εις την οικίαν χήρας τινός ονόματι Κουρή, προσήλθεν εις Γαλάνης και τους ανήγγειλεν ότι εις το Λειβάρτζι είχον φονεύσει δύο χαρατζήδες (φοροεισπράκτορας). Οι Σωποτινοί τότε εθορυβήθησαν και απέστειλαν κάποιον εις το Λειβάρτζι δια να μάθη λεπτομερείας. Αυτός δ’ επέστρεψεν αμέσως και τους επληροφόρησεν ότι άνθρωποί τινες, ελθόντες εξ Αγίας Λαύρας, έλεγον ότι οι πρόκριτοι είχον αποφασίσει να επαναστατήσουν…».

Για την ημέρα εκείνη (14 Μαρτίου 1821), ο Χ. Γ. Ευαγγελάτος αναφέρει τα εξής: «Βεβαίως, προυπήρξαν σποραδικαί περιπτώσεις ανταρσίας εναντίον της Τουρκικής Διοικήσεως, αι οποίαι είχον αρχίσει από της 14^ης Μαρτίου. Και αξίζει να αναφερθούν εδώ. Την ημέραν αυτήν ο Αναγνώστης Γιαννόπουλος ή Πάντζιος, κατά διαταγήν του Χαραλάμπη συνέλαβεν, εις την Ακράταν Αλβανούς στρατιώτας, ερχομένους από τα Σάλωνα, με προορισμόν την Τρίπολιν. Ούτοι εφονεύθησαν εις την Βερσοβάν…».

9.

Πόρτες Αγριδίου Νωνάκριδος. Ο Ν. Σολιώτης με τον Αναγν. Κορδή και άλλους και με προτροπή του Σωτήρη Χαραλάμπη, φονεύει τους γυφτοχαρατζήδες και τρείς γραμματοφόρους του Μεχμέτ Σαλίχ που είχαν σταλεί από την Τρίπολη στο Χουρσίτ πασά στα Ιωάννινα. Το γεγονός αυτό ο Ν. Σπηλιάδης τοποθετεί στις 13 Μαρτίου, και ο Αθ. Φωτόπουλος (Ιστορικά…, 41) αναφέρει ότι το γεγονός αυτό συνέβη στις 16 Μαρτίου 1821, Ο Τάκης Χρ. Γιαννακόπουλος (Ταξιδευοντας…, 118) τοποθετεί το γεγονός αυτό στις 16 Μαρτίου, χωρίς ν’ αναφέρει την πηγή της πληροφορίας του αυτής. ενώ ο Φωτάκος αναφέρει: «Κατ’ εκείνας τας ημέρας [χωρίς να προσδιορίζει ποιές άκριβώς] εσκότωσεν ο Ν. Σολιώτης με τον Αναγνώστη Κορδή και λοιπούς εις το Αγρίδι εις ταις Κλουτσίναις τους γυφτοχαρατσίδες…». Ο ίδιος ο Ν. Σολιώτης στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του αναφέρει: «… Ταύτα θεωρών και υποπτευόμενος μή ποτε το πράγμα ξεσκεπασθή διαδιδομένης ολονέν της φήμης και θα έχωμεν ούτω μέγαν τον όλεθρον εις ζυγόν της Τυραννίας, απεχώρησα από το μοναστήρι της Λαύρας δια το χωρίον μου Σόλον δια να προετοιμάσω πολεμοφόδια με την απόφασιν να δώσω αιτίαν και αρχήν των επαναστατικών σκοπών του Έθνους. Όθεν τύχη αγαθή στα 14 Μαρτίου ότε έφθασα εις το χωρίον μου διέβαινον Τούρκοι Τριπολιτσιώται με γράμματα από τον Καϊμακάμην τηςΤριπολιτσάς προς τον Χουρσίτ πασάν, επαπειλούντος όλεθρον εις τους χριστιανούς, τους οποίους μαθών διαβαίνοντας τον δρόμον του Αγριδίου, μίαν ώραν απέχοντος του χωρίου μας Σόλον των Καλαβρύτων, λαβών μεθ’ εαυτού εννέα συμπολίτας μου και προκαταλαβών την θέσιν Πόρτα του Αγριδίου, τους εσκότωσα και ούτω πρώτος κατά την Πελοπόννησον έβαψα τας χείρας μου εις το αίμα των τυράννων δια τον σκοπόν της ελευθερίας. Την ακόλουθον ημέραν 15^ην Μαρτίου μετέβην εις το χωρίον Βαρβάρα, όπου ήσαν οι Σωτήρ. Χαραλάμπης, Σωτήρ. Θεοχαροπουλος, Παν. Αρβάλης, Ιωάννης Παπαδόπουλος, τους εξήγησα τον σκοτωμόν των Τούρκων εις το Αγρίδι παρακινών και αυτούς να λάβουν τα όπλα και να κινηθούν. Αυτοί κατά πρώτον μου είπον: «Τι ήταν αυτό που έκαμες, αδελφέ; Πήραμε τον κόσμο στο λαιμό μας». Τους απαντώ ότι «έκαμα το οποίον προ πολλού απεφασίσαμεν και το οποίον το είχον και τα πνεύματα και η επιθυμία όλου του γένους και ότι αυτοί εάν δεν κινηθούν θα πάθουν τα ίδια με τους Τούρκους από τον ενθουσιασμένον και κατηγανακτησμένον λαόν». Τότε έλαβε τον λόγον ο Παν. Αρβάλης και ο Νικ. Πετιμεζάς ων μετ’ αυτών τότε και είπον ότι πρέπει να λάβωσι τα όπλα εις χείρας και να κινήσωμεν και τους άλλους. Μείναντες λοιπόν εις τούτο σύμφωνοι άπαντες ήλθομεν όλοι ομού εις το χωρίον μου…» (Ελληνική Επανάστασις ή Λεύκωμα Πελοποννησίων 1821-1931 επί τη 100τηρίδι εν Θεσσαλονίκη… Νέα Υόρκη, τ. Α΄, σ. 25-27). Ο Μ. Οικονόμου (Ιστορικά…, 86) αναφέρει ότι: «Ο Ν. Σουλιώτης μετ’ άλλων τινών εφόνευσαν τρεις Τούρκους εις θέσιν Πόρταις παρά το χωρίον Αγρίδι, εκ Τριπόλεως ερχομένους». Ο Α. Φραντζής (Α΄, 146) αναφέρει ότι το γεγονός αυτό έγινε στις 14 Μαρτίου: «… Κατά δε την αυτήν εποχήν (14 Μαρτίου) ο Νικόλαος Σολιώτης ομού με 15 συμπολίτας του εφόνευσεν εις την κώμην Αγρίδι 3 Οθωμανούς κατά την θέσιν ονομαζομένην Πόρταις…». Ο Γ. Παπανδρέου (1906) αναφέρει ότι: «…Κατά τον ιερόν αγώνα τη 17^η Μαρτίου 1821 οι Βαλιμίται Νικ. Σακής και Αντ. Σταθακάρος μεταβαίνοντες εις Νώνακριν και ιδόντες τα εν Πόρταις του Αγριδίου τη προηγουμένη υπό του Ν. Σολιώτου φονευθέντα πτώματα των Τούρκων εφοβήθησαν και επανελθόντες ανήγγειλαν το πράγμα εις τον πρόκριτον της Βαλιμής Παν. Μητρόπουλον μεμυημένον τα της Φιλ. Εταιρείας…».

Πηγή, περιορισμοί νομοθεσίας: όπως στις προηγούμενες συνέχειες.

(Συνεχίζεται…).

Ένθετο εφημ. «ΗΜΕΡΑ» 18.2.2021.

(Η επιμέλεια του κειμένου και η παράθεση των εικόνων έγινε από το δημοσιογράφο κο Παν. Σακελλαρόπουλο, το οποίο ευχαριστώ, όπως και την εφημερίδα.)

Σημείωση: Βλ. παραπάνω (συνέχειες… νο 8 και 9), το πρώτο εκ των πρω(τ)επαναστατικών γεγονότων στο Λειβάρτζι, αλλά και εκείνο του Αγριδίου.

Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

7.

(Συνέχεια από το προηγούμενο…)

Σημείωση: Τα περισσότερα εξ’ όσων γεγονότων της επανάστασης του 1821 αναφέρω εδώ σε συνέχειες, έχω καταγράψει και παρουσιάζονται και στα ένθετα της εφημερίδας «ΗΜΕΡΑ» με επιμέλεια του κου Παν. Σακελλαρόπουλου. Για εύκολη ανάγνωση και από όσους δεν είναι συνδρομητές της εφημερίδας παρατίθεντε εδώ, ίσως εκτενέστερα λόγω και του περιορισμένου χώρου στο εν λόγω έντυπο.

Οι τούρκοι προσκαλούν τους Αρχιερείς και προύχοντες της Πελοποννήσου στην Τριπολιτσά.

Α.

Οι Τούρκοι είχαν μάθει την κάθοδο του Παπαφλέσσα στο Μωριά, τη μετάβαση του Κολοκοτρώνη στη Μάνη, τη φήμη για μελετωμένη επανάσταση των Ελλήνων απεφάσισαν να καλέσουν τους Αρχιερείς και Προύχοντας της Πελοποννήσου  στην Τριπολιτσά, δήθεν για να ζητήσουν εξηγήσεις, αλλά στην ουσία ήθελαν να τους αποκεφαλίσουν και να ματαιώσουν κάθε πιθανότητα για επανάσταση αυτών.

Αυτοί με πρώτον τον Π. Π. Γερμανό, παρά τις αντιρρήσεις, αρχικά έδειξαν ότι θα μετέβαιναν εκεί και ξεκίνησαν στις 4 (ή κατ’ άλλους 9) Μαρτίου, αλλά καθ’ οδόν τους ενεχειρίσθη από επίτηδες σταλμένον άνθρώπό τους, επιστολή πλαστή, την οποία κατά μία εκδοχή είχε συντάξει ο ίδιος ο Π. Π. Γερμανός, αλλά δήθεν έστελνε Οθωμανός φίλος τους από την Τριπολιτσά, με την οποία τους προειδοποιούσε ότι αν μεταβούν εκεί θα θανατωθούν, αυτοί γύρισαν πίσω, μέσω Καρνεσίου, στα Καλάβρυτα και στην Αγία Λαύρα στις 9 (ή κατ’ άλλους 11-12) Μαρτίου 1821. Ο Π. Π. Γερμανός(Απομηνμονεύματα…(1900), 22) αναφέρει: «… και τέλος πάντων, επ’ ευλόγω προφάσει, να έχωσιν εις Τριπολιτσάν συναγμένους τους τε Αρχιερείς και Προεστώτας, ώστε δοθείσης μικράς αιτίας, να τους φονεύσωσι, και να μηδενισθώσιν οι σκοποί του Έθνους των Ελλήνων, μη όντος οδηγού τινος, άνευ του οποίου οι Λαοί μένουσιν εις αμηχανίαν…». Και όπως στην σελίδα 25 αναφέρει: «… ο Καϊμακάμης απεφάσισε να προσκαλέση εις την Τριπολιτσάν τους Αρχιερείς και Προεστώτας, επί λόγω ότι είναι αναγκαίαι υποθέσεις να θεωρηθώσι…». Εις δε την σελίδα 27 αναφέρει: «… την θ΄ λοιπόν Μαρτίου εκίνησαν όλοι ομού εκ των Καλαβρύτων, αψάμενοι της δια Τριπολιτζάν οδού. Εις δε τον διωρισμένον τόπον απήντησαν τον άνθρωπον με τα γράμματα, εστάθησαν εκεί, τα ανέγνωσαν, εκοινολόγησαν εις όλους τους συνοδοιπόρους με αγανάκτησιν και λύπην τα γραφόμενα, και αμέσως άλλαξαν τον δρόμον, και υπήγαν εις εν χωρίον λεγόμενον Καρνέσι, και εκείθεν έγραψαν εις τους εν Τριπολιτζά Αγάδες και Προεστώτας με επίτηδες ταχυδρόμον…. Μετά δε την αποστολή του ταχυδρόμου έμειναν εκεί την νύκτα εκείνην. Την δε επιούσαν ημέραν [10 Μαρτίου] μετέβησαν εις το Μοναστήριον της Αγίας Λαύρας. Εκεί συσκεφθέντες απεφάσισαν να μη δώσουν αιτίαν τινά…».

Εκεί οι αρχιερείς και προεστοί εικάζεται ότι θα έμειναν μέχρι τις 17 Μαρτίου, ημέρα εορτής του Αγίου Αλεξίου και στη συνέχεια ανεχώρησαν και μετέβησαν σε διάφορα μέρη. Ο Γερμανός και ο Α. Ζαΐμης στα Νεζερά, ο Λόντος στο Διακοφτό, ο Ασημάκης Ζαΐμης, ο Ασημάκης Φωτήλας και ο Προκόπιος στην Κερπινή. Ο Σωτ. Χαραλάμπης και ο Σωτ. Θεοχαρόπουλος στη Ζαρούχλα.  

Κατά μία εκδοχή του πατρός Γαβριήλ της μονής Ταξιαρχών, όταν οι προύχοντες της Αχαΐας ξεκίνησαν για την Τριπολιτσά, παρ’ ότι ο Αρναούτογλου τους διαβεβαίωσε ότι δεν έχουν να φοβούνται τίποτα, έστειλε κρυφά ένα Τούρκικο απόσπασμα με εντολή να τους πιάσει και δεμένους να τους οδηγήσει στην Τριπολιτσά. Η όμορφη Αϊσέ, που ο πάτερ – Γαβριήλ την λέει, Φατμέ, και αλλού αναφέρεται ως Καχριέ, αγαπημένη του Παναγιωτάκη γιού του Ασημάκη Φωτήλα, η οποία γνώριζε το μυστικό του πατέρα (ή κατ’ άλλους θείου) της Αρναούτογλου, ντύθηκε αντρίκια, καβάλησε ένα άλογο, προσπέρασε το Τούρκικο απόσπασμα, έφτασε τους Προύχοντες στο Χάνι που ήταν κοντά στο χωριό Συρμπάνι και τους αποκάλυψε το μυστικό.

Ο Νικηφόρος Μοσχόπουλος αναφέρει: «… Προσήλθον και οι εκ των πέριξ κληθέντες προεστώτες. Επειδή δε οι των Καλαβρύτων, της Γαστούνης, της Βοστίτσης και των Παλαιών Πατρών δεν προσήλθον, απεστάλη προς αυτούς ο τατάρης Χασίμ. Εκείνοι όμως απέφυγον να έλθουν.^[1] Άλλοι μεν προφασίσθησαν ασθένειαν, μερικοί ανέβαλον την αναχώρησίν των μέχρις ότου φύγουν και οι άλλοι, ενώ ο προεστώς των Καλαβρύτων Σωτήρης^[2] απήντησεν εις τον τατάρην: «Δεν είναι δυνατόν να μεταβώμεν εις Τρίπολιν, διότι ήλθε γράμμα^[3] από σημαίνοντας μουσουλμάνους, λέγον, ότι άμα φθάσωμεν εκεί θα θανατωθώμεν. Και συ να πάς αμέσως απ’ εκεί που ήλθες». Πράγματι, ο ατυχής – είναι η έκφρασις του Δζεβδέτ – τατάρης ανεχώρησεν, όταν όμως έφθασεν εις δύσβατον χαράδραν, εφονεύθη υπό πεντήκοντα περίπου «ληστών» – ούτως ονομάζει ο Τούρκος ιστορικός τους Έλληνας επαναστάτας – οίτινες επιτεθέντες αφήρεσαν παρ’ αυτού χρήματα του Δημοσίου, τα οποία είχον παραδοθεί εις αυτόν εκ Πατρών…».

Ο Γιουσούφ Μπέης (Σ. Λαΐου -Μ. Σαρηγιάννης, Οθωμανικές αφηγήσεις…, 95) αναφέρει: «… Επέστρεψαν και οι άνθρωποι που είχαν σταλεί προηγου­μένως στους κοτζαμπάσηδες και τους δεσπότες για να τους φέρουν [στην Τριπολιτσά].’Εφτασαν οι δεσπότες και οι κοτζα­μπάσηδες του Μυστρά, του Λεονταριού, του Άργους, της Κα­λαμάτας και των υπόλοιπων καζάδων· ωστόσο από τα Καλά­βρυτα, τη Γαστούνη, τη Βοστίτσα και την Παλιά Πάτρα ήρθε μόνο ως πληρεξούσιος ο ταμίας Καλαμογδάρτης και ένας ζιμμής ονόματι Γιώργης: ο δεσπότης και ο πραγματικός κο­τζάμπασης Νικόλαος Λόντος, δεν εμφανίστηκαν, ούτε και οι κοτζαμπάσηδες των Καλαβρύτων. Για το σκοπό αυτόν κρίθη­κε αναγκαίο να ξανασταλεί άνθρωπος, και γράφτηκαν επεί­γουσες επιστολές από τον καϊμακάμη, τους [μουσουλμάνους] προκρίτους και όσους κοτζαμπάσηδες ήταν στην Τριπολιτσά. Ο Ιμπραχίμ Πασά-ζαντέ, πρώην καϊμακάμης του Μοριά και βοεβόδας του εν λόγω καζά [ της Τριπολιτσάς]. έγραψε και άλλο ένα γράμμα που περιείχε εγγυήσεις ασφαλείας εκ μέρους του Μουσταφά Μπέη, καπουτζήμπαση της Υψηλής Πύλης, και το έστειλε με τον Τάταρο της ακολουθίας του, Πατρινό Χασίμ. Μέχρι εκείνη την ημερομηνία ήμασταν περιορισμένοι στην Τριπολιτσά. Για την προετοιμασία και τον ανεφοδιασμό του κάστρου του Ναυπλίου όμως, ήταν αναγκαίο να βρισκόμα­στε μια ώρα αρχύτερα στο εν λόγω κάστρο· με τη γνώμη των προκρίτων και την άδεια του καϊμακάμη πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Μόλις φτάσαμε στο κάστρο, εξηγήσαμε την κατάσταση σε όλους τους κατοίκους και επιδοθήκαμε στην κατασκευή οχυρώσεων. Όταν έφτασε ο Τάταρος Χασίμ, ο οποίος μετέφερε την επείγουσα κλήση για τους κοτζαμπάσηδες των Καλαβρύτων και της Παλιάς Πάτρας στον εν λόγω καζά, παρέδωσε τα γράμματα αυτά στους προδότες κοτζαμπάσηδες των Καλα­βρύτων, Σωτήρη Χαραλάμπη και Ασημάκη Ζαΐμη, καθιστώ­ντας τους σαφές ότι έπρεπε να ξεκινήσουν το συντομότερο για την Τριπολιτσά. Εκείνοι εξάρτησαν τον ερχομό τους από το εάν θα ερχόταν επίσης ο δεσπότης και ο κοτζάμπασης της Πάτρας. Όταν ο εν λόγω Τάταρος έφτασε στην Πάτρα, πα­ρέδωσε και διάβασε στον δεσπότη και τον κοτζάμπαση τα γράμματα προς αυτούς εκείνοι, όμως, προσποιήθηκαν τους άρρωστους και προέβαλαν διάφορες δικαιολογίες. Ο Τάταρος επέστρεψε στα Καλάβρυτα, επιμένοντας ότι οι κοτζαμπάση­δες έπρεπε να ξεκινήσουν για την Τριπολιτσά. Η απάντησή τους ήταν: «Είναι δύσκολο να πάμε στην Τριπολιτσά, γιατί στα γράμματα παν μας έστειλαν κάποιοι μουσουλμάνοι με επιρροή έγραψαν σαφώς ότι, τη στιγμή παν θα φτάσου­με, θα σκοτώσουν είτε εμάς είτε όλους όσους είναι εκεί. Το καλύτερο για σένα είναι να φύγεις μια ώρα αρχύτερα». Έτσι επέμειναν να γυρίσει ο Τάταρος, και τον έστειλαν πίσω με τέτοιο τελεσίγραφο και ανάρμοστη απάντηση. Όταν εκείνος έφτασε στο ρέμα που λέγεται Κατσάνες, πεντακόσιοι άπιστοι του έκοψαν το δρόμο από τα βουνά· μόλις άκουσε τις τουφεκιές και κατάλαβε τι τον περίμενε, προσπάθησε να γυρί­σει πίσω ελπίζοντας να γλιτώσει τη ζωή του, αλλά αυτοί τον κύκλωσαν από μπρος και από πίσω.

Β.

Τα γεγονότα όμως των Καλαβρύτων είχαν ανησυχήσει^[4] τους μουσουλμάνους οι οποίοι είχαν αρχίσει να καταφεύγουν στα πλησιέστερα φρούρια. Σ’ αυτό συνέτεινε και το εξής γεγονός: «Την 5^ην Μαρτίου 1821 δύο μουσουλμάνοι του Ναυπλίου, ο εκ Λαρίσης Ίμπος και ο Χασάν Χάϊτας, ενώ περιεπάτουν εις την αγοράν, όπου συνηθροίζοντο οι ραγιάδες, εξεκένωσαν υπεροπτικώς τα πιστόλια των. Τότε οι Έλληνες, νομίσαντες ότι ανεκαλύφθη το κίνημα, το οποίον επρόκειτο να εκραγεί την νύκτα του Πάσχα, κατέφυγον αμέσως εντός της πόλεως ενώ οι εις τα βουνά ένοπλοι ραγιάδες, οίτινες ανέμενον την ορισμένην ημέραν, ήρχισαν να εξέρχωνται από τα κρυσφύγετά των^[5]. […] Οι πρόκριτοι της Πελοποννήσου εξηκολούθουν να αποδίδουν γενικώς τα πανταχού εκδηλούμενα επαναστατικά συμπτώματα εις κινήσεις του Αλή^[6] πασά και παίζοντες κωμωδίαν, επεχείρουν να εξαπατούν τους μουσουλμάνους…»^[7].

Ο Γιουσούφ Μπέης (Σ. Λαΐου -Μ. Σαρηγιάννης, Οθωμανικές αφηγήσεις…, 87) αναφέρει: «… Μόλις το πληροφορήθηκαν οι δικαστές και οι αξιωμα­τούχοι τους [την προετοιμασία της Επανάστασης], προειδοποίησαν αυστηρά όσους έπρεπε, προ­κειμένου να εμποδίσουν αυτά τα τραγικά γεγονότα, ωστόσο ήταν αδύνατο να τα σταματήσουν. Επειδή ήταν απολύτως αναγκαίο να προληφθεί αυτός ο κίνδυνος, συγκλήθηκε συμ­βούλιο στο ιεροδικείο της Τριπολιτσάς, της έδρας των βαλή­δων, με τη συμμετοχή των προκρίτων της χερσονήσου, των εμπόρων και όσων από τους επικεφαλής των ραγιάδων ήταν παρόντες στην πόλη: του κοτζάμπαση της Τριπολιτσάς Σωτή­ρη Κουγιά, του κοτζάμπαση της Καρύταιvας παπα-Αλέξη, του κοτζάμπαση του καζά του Άγιου Πέτρου Πανούλη, του κοτζά­μπαση του καζά του Μυστρά Αναγνώστη Κοπανίτσα, και με­γάλου πλήθους άλλων ανθρώπων. Εκείνο το διάστημα, είχα βρεθεί κι εγώ [Γιουσούφ Μπέης] ο φτωχός στην εν λόγω πόλη για τις δουλειές μου, και συμπτωματικά έφτασα στο ιεροδικείο. Έψαχναν να βρουν ποιοι ήταν εκείνοι που άναψαν τη φωτιά της ανταρσί­ας, ποιος είναι δηλαδή ο αίτιος των φημολογιών που ακού­γονταν. Οι πρόκριτοι απευθύνθηκαν στους προαναφερθέντες επικεφαλής [των ραγιάδων] ως εξής: «Όλοι θέλουμε και πρέπει να πάρουμε τα κατάλλη­λα μέτρα και να τιμωρήσουμε τους αιτίους, γιατί αυτή η κατάσταση θα οδηγήσει τους κατοίκους του τόπου σε αγωνία και ανασφάλεια. Τώρα, τη στιγμή που δεν υπάρχει κανένα γεγονός ή ένδειξη ότι οι μουσουλμάνοι έχουν οποιουσδήποτε κακούς σκοπούς για τους ραγιά­δες, και ενώ ο καθένας ασχολείται με τη δουλειά τον, τέτοια αναίτια και κρυφή φυγή των ραγιάδων προκαλεί στους κατοίκους^* φρίκη, φόβο και τρόμο».Εκείνοι απάντησαν: «Εμείς δεν έχουμε ιδέα από τέτοιες δουλειές, και δεν επιθυμούμε επ’ ουδενί τέτοιες εξελίξεις. Όλοι μας είμα­στε κατήγοροι όσων είναι αίτιοι τέτοιων αναταραχών. Έχουμε μείνει άναυδοι σχετικά με την αιτία που προ­κάλεσε τέτοια ταραχή· μέρα και νύχτα έχουμε χάσει και εμείς τον ύπνο και την ησυχία μας. Δεν περιμένουμε καμία ενέργεια εκ μέρους των ραγιάδων της χερσονή­σου που να μη συνάδει με την οφειλόμενη υποτέλεια». Στο τέλος της συζήτησης, ο κοτζάμπασης του καζά της Καρύταινας Θοδωράκης^** πήρε ξανά το λόγο και είπε: «εγώ εγγυώμαι και συνομολογώ για τον δικό μου καζά». Με τέτοια ψεύτικα λόγια έκανε πως δεν ήξερε τίποτα. Είπε πάλι κατόπιν: «Το αίτιο και ο λόγος αυτής της αναταραχής πρέπει να προέρχεται μόνο από τα τεχνάσματα και τις απάτες τον Αλή Πασά. Λόyω της πίεσης που δέχτηκε αυτός από την πολιορκία του, θα έστειλε κάποιους επικεφαλής των ληστών τον στο Μοριά για να ξεσηκώσουν ταραχή, ού­τως ώστε το Υψηλό Κράτος να υποθέσει ότι οι ραγιάδες τον Μοριά συνωμοτούν και να στείλει στη χερσόνησο κομμάτι του στρατού που έχει αναλάβει την πολιορκία, με αποτέλεσμα να ελαφρύνει η πίεση εναντίον του. Τίποτε άλλο δεν έχει παρατηρηθεί. Μόνο, για να κα­ταπραϋνθούν οι καρδιές των ανθρώπων, για την ώρα ας συγκεντρώσουμε τους παπάδες των συνοικιών και ας συγκεντρώσουν, κατά τα έθιμά τους, στα μοναστήρια τους ραγιάδες, προειδοποιώντας τους και νουθετώντας τους εναντίον τέτοιων κινήσεων παυ προκαλούν ανησυχία. Αυτό πρέπει να κάνουμε εμείς, επειδή όμως μόνο με δικά μας λόγια και πράξεις δεν θα ηρεμήσει αυτή η κατάσταση πρέπει να παρευρίσκονται και οι υπόλοιποι κοτζαμπάσηδες, καθώς και οι δεσπότες, ούτως ώστε να βρει τέλος η αναταραχή.»^*** Αφού τέλειωσε, όλοι επέστρεψαν στην έδρα του πασά· εκ­δόθηκαν οι απαραίτητες διαταγές για να έρθουν στην Τριπο­λιτσά μια ώρα αρχύτερα οι υπόλοιποι κοτζαμπάσηδες και οι δεσπότες, και στάλθηκαν κλητήρες στους διάφορους καζάδες…

* «Όταν ο συγγραφέας αναφέρεται στους «κατοίκους», εννοεί τους μουσουλμάνους.».

**«Εννοείται ο Θεοδωράκnς Δεληγιάννης».***«Βλ. και Καvέλλοv Δεληγιάvvn Απομvημοvεύματα, τ. Α’, σ. 122-123. Βλ. επίσης Φωτάκου Απομvημοvεύματα, τ. Α,, σ. 51.».

—————————————————-

---

[1] [Ο Ν. Σολιώτης αναφέρει στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του: «… Αλλ’ εν τω μεταξύ τούτο έφθασεν η τοιαύτη φήμη εις τας ακοάς των Μωαμεθανών, οίτινες προσεκάλεσαν εις Τριπολιτσάν δια σφοδρών διαταγών τους άρχοντας, προεστώρας και αρχιερείς της Πελοποννήσου. Επήγαν δε εις Τριπολιτσάν άπαντες εκτός οι ιερείς και προεστώτες των Καλαβρύτων και της Βοστίτσης. Και ούτοι εξεκίνησαν δήθεν δια Τριπολιτσάν μετά των οποίων και εγώ, είχομεν δε μαζί μας και τον παρά του Καϊμακάμη σταλέντα προς συνοδείαν Τάταρην και ένα Δερβίσην προς μαρτυρίαν του πράγματος. Εφθάσαμεν εις Καχριά χωρίον της επαρχίας Καλαβρύτων εν Κατσάναις, όπου οι πρόκριτοι είχον προδιατεθειμένον ένα χωρικόν, όστις τους έφερε τα απ’ αυτούς τους ιδίους σχεδιασθέντα γράμματα, ως από μέρους φίλου των πιστού Τούρκου εκ Τριπολιτσάς στελλόμενα, τα οποία έλεγον «αν θέετε την ζωήν σας μην έλθετε τώρα εις Τριπολιτσάν». Ταύτα ποιήσαντες επεστρέψαμεν εις το Μοναστήρι της Αγίας Λάυρας. Εκεί ήλθον γράμματα από τους Δεληγιανναίους λέγοντα: «Μη κινηθήτε, αδελφοί μου, διότι οι αδελφοί μας όντες φυλακισμένοι εις τριπολιτσάν χάνονται». …» (Ελληνική Επανάστασις ή Λεύκωμα Πελοποννησίων 1821-1931 επί τη 100τηρίδι εν Θεσσαλονίκη… Νέα Υόρκη, τ. Α΄, σ. 25-27).]

[2] «Πρόκειται περί του Σωτηρίου Θεοχαροπούλου, όστις έδρασεν επωφελώς προ της Επαναστάσεως ως Φιλικός και κατόπιν κατά την διάρκειαν αυτής».

[3] [Για το πλαστό αυτό γράμμα, τα προηγηθέντα και εκδοχή για τις παρακάτω αναφερόμενες ημερομηνίες, βλ. στο Ιστορικο Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων, λ. Δαφαλιάς Αθανάσιος, υποσημ.]. [Ο Σπηλιάδης (τ. Α΄, 26) περιγράφει ως εξής τα γεγονότα: «… εξεκίνησαν τέλος [οι προεστοί] συνοδευόμενοι από τα παληκάρια των Χριστιανούς τε και Τούρκους, από τε τον κομιστήν της διαταγής του Πασιά ταχυδρόμον και από τινα Δερβίσην, και καθ’ οδόν απαντώνται εις το χωρίον Καστριά των Καλαβρύτων την 9 του Μαρτίου από πεζοδρόμον (υπό των ιδίων επ’ αυτώ τούτω διωρισμένον), εκ Τριπολιτσάς τάχα ερχόμενον, και κομίζοντα επιστολήν (υπό των ιδίων γεγραμμένην), σταλείσαν δήθεν από φίλον των Οθωμανόν εκ των εν τοις πράγμασι, δι ής ειδοποιούνται ότι θα φονευθώσιν εισερχόμενοι. Τότε δη τον μεν ταχυδρόμον μετά του Δερβίση ως και τα παληκάρια των όσοι Οθωμανοί, αποπέμπουσι, λέγοντες ότι δεν υπάγουσιν εκότες εις την σφαγήν, αφού έγραψαν εις τε τους Τούρκους και εις τους προεστώτας και αρχιερείς ότι, δεν ήξευρον διατί ήθελον εκείνοι να τους φονεύσωσι, και ότι απεφάσισαν ν’ απέλθωσιη εις Κων/πολιν, να ζητήσωσι από τον βασιλέα δικαιοσύνην. Επομένως προσέφυγον εις την μονήν Αγιαλαύρας, όπου πάλιν αποφασίζουσι να μην κινηθώσι, και αν οι Τούρκοι ήθελον τους καταδιώξει, να φύγωσιν εκτός της Πελοποννήσου, ειδέ και ήθελον επιχειρήσει να σφάξωσι τους χριστιανούς, να λάβωσι και αυτοί τα όπλα και να τους κηρύξωσι τον πόλεμον…»]. [Ο Π. Πατρών Γερμανός στα Απομνημονεύματά του αναφέρει: «… έπλασαν γράμματα τινά, γεγραμμένα τάχα εκ της Τριπολιτζάς προς αυτούς παρά τινος φίλου των Τούρκου, ότι μερικοί των προκρίτων αγάδων έπεισαν την Διοίκησιν δια να θανατώση παραλόγως τους σημαντικώτέρους της Πελοποννήσου Έλληνας…» και ο Τούρκος τους καλούσε να μην προσέλθουν γιατί θα θανατωθούν. Το επίπλαστο αυτό γράμμα φέρεται να συνέταξε ο ίδιος ο Π. Πατρών Γερμανός, ο οποίος προσθέτει για τα γράμματα αυτά, ότι όταν τα πήραν οι Αχαιοί ηγέτες στον προκαθωρισμένο τόπο «… εστάθησαν εκεί τα ανέγνωσαν, εκοινολόγησαν εις όλους τους συνοδοιπόρους με αγανάκτησιν και λύπην τα γραφόμενα και αμέσως άλλαξαν τον δρόμον και υπήγον εις εν χωρίον λεγόμενον Καρνέους [Καρνέσι]…». Ο Π. Πατρών Γερμανός αναφέρει ότι αυτά τα γεγονότα έγιναν στις 4 Μαρτίου, ενώ ο Αμβρόσιος Φραντζής (Ιστορία…, Α΄, 139) αναφέρει ότι το γράμμα «… το οποίο διελάμβανε τα εφεξής: Φίλοι μου Ανδρέα Ζαΐμη, Σωτ. Χαραλάμπη, Ανδρέα Λόντε, και λοιποί, Μην τύχη και αποφασίσετε να εμβήτε εις Τριπολιτζάν διότι εσάς θα σκοτώσουν προτύτερα από τους άλλους. Εγώ σαν φίλος μπιστεμένος σας δίδω το χαμπέρι (την είδησιν), και, ε ο Θεός και η γης, και το γράμμα μου να το κάψετε. Ταύτα και όχι άλλο. Μαρτίου 8». είχε ημερομηνία 8 Μαρτίου 1821, δόθηκε στις 9 Μαρτίου και είχε κομιστή ταχυδρόμο από το χωριό Σούβαρδο. Ο Ιεράρχης προσθέτει: «… Εκείθεν [από το Καρνέσι] έγραψαν εις τους εν Τριπολιτζά αγάδες και προεστώτας με επίτηδες ταχυδρόμον ότι διευθυνόμενοι δια τα εκεί, κατά την επιταγήν της Διοικήσεως, απήντησαν καθ’ οδόν τα ειρημμένα γράμματα και φοβηθέντες αμποδίσθησαν. Επαραπονούντο δε εις τους αγάδες, διατί ζητούν αδίκως να τους βλάψουν και εν ενί λόγω τους παρεκάλλουν να τους συγχωρήσωσι να μείνωσιν εις τα ίδια και είναι ικανοί οι εις Τριπολιτζάν να θεωρήσωσι κάθε υπόθεσιν…»].

[4] [Ο Φιλήμων (Δοκίμιον, Α΄, 13) αναφέρει: «… η αρχή παρεσκεύαζεν συγχρόνως την αποστολήν και δυνάμεως στρατιωτικής εις Καλάβρυτα, λόγω μεν ίνα καταδιώξη τους κλέπτας και ταραξίας, κυρίως δε ίνα συλλάβη τους αρχιερείς και προκρίτους της Αχαΐας. Πέμψασα δε τα προς αυτούς γράμματα των εν Τριπόλει, διά τινος Χρήστου Χαροκόπου, διηύθυνε συγχρόνως και εις την Γόρτυνα, ήν παρά πάσαν άλλην των ομόρων επαρχιών υπόπτευε, την ακόλουθον διαταγήν, οικίαν και πνεύματι και γλώσση εις τουρκικήν διοίκησιν. Ταύτην καταχωρίζομεν εν τω κειμένω ως πρώτον επίσημον έγγραφον, δι ού βεβαιούται ου μόνον η εποχή του πρώτου εν Καλαβρύτοις κρούσματος, αλλά και το πνεύμα και τα τότε μέτρα της τουρκικής εξουσίας*. «Μεχμέτ Σαλήχ ελέω Θεού** Καπιτζήμπασης και Μόρα Καϊμακάμης. Προς εσάς γέροντες και λοιποί ραγιάδες των χωρίων καζά Καρύταινας, φανερώνομεν, ότι εις τον καζά Καλαβρύτων επάνω εις τον δρόμον Κατζάναις ευγήκαν μερικοί κλέπται, ως επληροφορήθημεν, και εβάρεσαν μερικούς περαστικούς*** και τον Νικολήν Ταμπακόπουλον, εδώ ερχόμενον, και επειδή τούτο το κάμωμα, είναι πολλά εναντίον και εις το γενικον νιζάμι και εις τας υψηλάς βασιλικάς προσταγάς και εις το σουρούτι , οπού με νέζρι χοτζέτια **** είναι δεμένον εις όλους τους καζάδες του Μορέως, δια τούτο έχοντες άγρυπνον πρόνοιαν εις όλα αυτά, εστείλαμεν κατά το παρόν μερικούς εδικούς μας ανθρώπους εις τον καζάν Καλαβρύτων, δια να κτυπήσουν και κυνηγήσουν αυτούς τους κακούργους κλέπτας. Επειδή όμως ενδέχεται αυτοί οι κακότροποι να καταντήσωσι και εις τον εδικόν σας καζάν, ή να φανώσιν αυτού άλλοι τοιούτοι κακούργοι, δια τούτο γράφοντες το παρόν μας μπουγιουρδί σας προστάζομεν σφοδρώς, οπού ως πιστοί και ευπειθείς ραγιάδες, να μην υποφέρετε τους τοιούτους, μήτε να δεχθήτε τελείως κανένα από αυτούς, μήτε κρυφά, μήτε φανερά, μήτε να τους δώσετε ψωμί ή άλλον τίποτε ζαχιρέ, αλλά αμέσως κατά το κοινόν σουρούτι και νιζάμι, άμα οπού φανώσιν εις τα μέρη σας, και εις τον Βοεβόδα του καζά σας να δίδετε είδησιν […] και να τους κυνηγήσετε αυτούς τους αχρείους, ή να τους βαρέσετε, με όποιον τρόπον ημπορείτε, να τους σκοτώσετε και να στείλετε τα μικρά κεφάλια τους εδώ εις το Διβάνι του Μορέως. […]. Και αν με το κυνήγημα και την προθυμίαν σας εξολοθρευθώσιν αυτοί οι κακότροποι, θέλετε ευεργετηθή με την πρέπουσαν ανταμοιβήν. Αν όμως (ό μη γένοιτο!) δεν κατορθωθή τούτο, και εσείς θέλετε υποπέσει εις οργήν, και άλλα περισσότερα ασκέρια είναι ανάγκη να κάμωμεν ταΐνι, και θέλουν σας προξενηθούν βαρειά έξοδα και ζημίαι…/ 1821 Μαρτίου 20 Διβάνι Μωρέως».]

*«Σημειωτέον προσέτι ότι το έγγραφον αυτό, όπερ εύρομεν κατά το 1826 εν Ναυπλίω καλύπτον το στόμιον λυκήθου (λαδικού) ενός παντοπωλείου, χρησιμεύει και ως αναίρεσις επίσημος, όσων τινές έγραψαν εσφαλμένως περί του πρώτου εν τοις Καλαβρύτοις κρούσματος, ισχυριζόμενοι ως ανύπαρκτον, ότι «ο ΣεΙδής Λαλιώτης εβαρέθη εν ταις Καστάναις [Κατσάναις].».

**«Όλα τα έγγραφα των κατά τας ελληνικάς επαρχίας τουρκικών αρχών, και προ πάντων τα διοικητικά, εγράφοντο πάντοτε εν τοιαύτη μιξοβαρβάρω γλώσση δι’ Ελλήνων γραμματέων. Επίσης και οι ιδιώται Τούρκοι ανταπεκρίνντο προς τους ραγιάδες Έλληνας δια τοιαύτης γλώσσης […].».

***«Παρατηρητέον ενταύθα τον τρόπον, δι’ ού η τουρκική αρχή εκφράζεται, σιωπώσα μεν περί του Σεϊδή σιπαχή, αναφέρουσα δε μόνον «μερικούς περαστικούς». Αληθώς , Τούρκος ανήρ ούτε ενόει ποτέ, πώς δύναται κατά του Τούρκου ο κτήνος θεωρούμενος ραγιάς, ούτε ωμολόγει ποτέ, ότι ραγιάς πρεσέβαλε Τούρκον δια των όπλων, αν τι τοιούτον συνάβαινε. Δια τούτο και ο Μεχμέτ Σαλήχ εξ υπερηφανείας ουκ ωνόμασε τον Σεϊδή Σιπαχήν, ίνα μη δείξη, ότι Τούρκος ανήρ έστι προσβλητέος υπό ραγιάδων».

****« «Σουρούτι» εννοείται η τάξις. «Νέζρι χοτσε΄τια» δε εισί τα υποσχετικά εγγραφα των επαρχιών, βεβαιωμένα παρά της λεγομένης υπό των Τούρκων ιεράς Κρίσεως […].».

[5] «Το επεισόδιον αναφέρει ο Τρικούπης (Τόμος Α΄, σελ. 55 της εκδόσεως του 1888) λέγων ότι: «Οι Αργείοι, ταλαντευόμενοι μέχρι τινός, εκυριεύθησαν υπό φόβου πεσούσης μιάς μόνον πιστολιάς και μετέφεραν τας οικογενείας των εις το Ναύπλιον».».

[6] Ο ίδιος συγγραφέας (Μοσχόπουλος) μεταφέρει την άποψη του Δζεβδέτ πασά, ο οποίος υποστήριζε ότι: «Όταν εξερράγη η Ελληνική Επανάστασις, έπρεπε να συγχωρηθεί ο Αλή πασάς και να χρησιμοποιηθεί εναντίον ταύτης. Τούτο επρότεινε και ο ίδιος [Αλή Πασάς], και μάλιστα εζήτησεν αμνηστίαν, υπό τον όρον να αποσυρθεί και ιδιοτεύσει εις Πάργαν, οπόθεν πάλιν θα ηδύνατο να παρέχει υπηρεσίας. Αλλ’ ο Χαλέτ εφέντης εξηκολούθει τα «παχειά» λόγια του, ισχυριζόμενος ότι η Επανάστασις αύτη ήτο έργον του Αλή και ότι, αν κατασταλεί το κίνημα του, θα εξέλειπε και η Επανάστασις, ως εκ τούτου δε επέμεινε να τον έχουν υπό πολιορκίαν και επί τέλους τον εθανάτωσαν. […]. Η Ελληνική όμως Επανάστασις δεν εξησθένησε. Απεναντίας οσημέραι ενισχύετο, και τα λόγια του Χαλέτ απεκαλύφθη ότι ήσαν ψεύματα…». Και σε άλλο σημείο (σ. 314) αναφέρει ότι Τουρκική βεζυρική διαταγή καλούσε τους επικεφαλής Τούρκους στην Πελοπόννησο, να καταβάλουν κάθε προσπάθεια όπως «εντός του έτους λήξη η υπόθεσις [της Επανάστασης) της Πελοποννήσου».

[7] Το περιστατικό παραθέτει και ο Τούρκος ιστορικός αφηγητής Γιουσούφ Μπέης (Σ. Λαΐου-Μ. Σαρηγιάννης, Οθωμανικές αφηγήσεις…, 101) ως εξής: «…Συσκέπτονταν [οι Ρωμιοί] για να επιτεθούν αιφνιδιαστικά στους μουσουλμάνους, και να έχουν το νου τους. Εκείνοι είχαν αμφιβολίες και το σκέφτονταν. Ωστόσο, σύμφωνα με το ρητό «όταν θέλει ο Θεός κάτι, το προκαλεί»,*και ως δείγμα των κρυφών μυστικών του Θεού, μια Κυριακή, που ήταν η 12n μέρα του εν λόγω έτους,^** κάποιοι κάτοικοι του Ναυπλίου ονόματι Γενισεχιρλί Ιμπίς και Χάιτα Χασάν βρέθηκαν για δουλειές τους στο παζάρι της εν λόγω πόλης, όπου συγκεντρωνόταν πλήθος, ήρθαν στο κέφι και έριξαν μια πιστολιά. Με τη σκέψη να μη δοθεί αφορμή για να φανερωθεί το μοχθηρό σχέδιο των άπιστων ραγιάδων που ήταν μαζεμέ­νοι στο παζάρι, εκείνοι σκόρπιζαν και έφευγαν από την πόλη, ενώ οι οπλισμένοι άπιστοι ληστές που ήταν κρυμμένοι και περίμεναν στα περίχωρα της πόλης φοβήθηκαν, και άρχισαν να κινούνται -θέλοντας και μη- από τις καθορισμένες θέσεις τους και να φανερώνουν τους εαυτούς τους.^*** Οι [μουσουλ­μάνοι] κάτοικοι έχασαν κάθε αίσθηση ασφάλειας και άρχισαν να φεύγουν προς το Ναύπλιο· ο κοτζάμπασης του καζά και οι προύχοντες μαζεύτηκαν στο κονάκι του ζαμπίτη και ρώτη­σαν τους κατοίκους ποιος ο λόγος της φυγής τους. Εκείνοι, καθώς είχε γίνει φανερό ότι η συμπεριφορά των ραγιάδων θα οδηγούσε σε ανταρσία και ήταν ξεκάθαρο πως δεν είχε μείνει δικαιολογία για το θράσος τους να προχωρήσουν σε ανοιχτή εξέγερση, απάντησαν: «να ζούμε μαζί σας στο εξής σημαίνει ότι προτιμούμε να κάψουμε ανοιχτά τις ζωές μας».

* «Αραβικά στο κείμενο».

** «5/17 Μαρτίου 1821. Η ημερομηνία διαφέρει από αυτή που αναφέρεται σε ελληνική πηγή, βλ. επόμενη σημείωση».

***« Για το επεισόδιο αυτό, βλ. Δnμ. Κ Βαρδουνιώτnς, «Η Επανά­στασις εν Άργει», Αργολικόν Ημερολόγιον, εκδιδόμενον vπό τον εν Αθήναις Συλλόγου των Αργείων του έτους 1910, εν Αθήναις 1910, σ. 228: «Κατά το έτος 1821 Μαρτίου 23 ημέραν Τετράδη ώραν 3 μ.μ. έρριψεν ο Χάιντας μίαν πιστόλαν εις την αγοράν και αμέσως εσκόρπισαν οι άνθρωποι. Έπειτα εβγήκαν έξω οι Οθωμανοί και τους εγύρισαν οπίσω λέγοντάς τους ότι δεν είναι τίποτε. Εις τας 24 του ιδίου άρχισαν οι Οθωμανοί να μεταφέρουν τα πράγματά των και τας φαμελίας των εις το Ναύπλιον και εις τας 25 ανεχώρησαν όλοι οι Οθωμανοί διά Ναύπλιον, χωρίς να μείνει κανένας».».

Πηγή: Το Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων.

Σημείωση: Ισχύει ό,τι σε προηγουμενες αναρτήσεις έχω αναφέρει, για περιορισμούς της νομοθεσίας περί πνευματικών δικαιωμάτων.

(Συνεχίζεται)…

Αναφορές στα γεγονότα του 1821 και μέσω της έντυπης δημοσιογραφίας… (ένθετο Οδοντωτός-16.2.2021), Μέρος Β΄.

(Ευχαριστώ την εφημερίδα και τον κο Παν. Σακελλαρόπουλο).

4. Κοπίασα πολύ!

Όταν ο νομοθέτης έκανε την πρόβλεψη ότι στο Δημόσιο πρέπει να προσλαμβάνονται και υπάλληλοι με ικανότητες και μόρφωση, πιστεύω ότι δεν φανταζόταν πως μερικοί εξ’ αυτών θα περνούσαν από τα πολιτικά γραφεία, εκεί θα τους τύλιγαν το «πτυχίο» με το γυαλιστερό κομματικό περιτύλιγμα και θα τους έστελναν στη συνέχεια να προσληφθούν.

Κάπως έτσι λοιπόν γινόντουσαν και ίσως και σήμερα εξακολουθούν να γίνονται τα πράγματα. Έτσι ζούσαν αυτοί καλά και εμείς χειρότερα, αφού οι ικανοί και μορφωμένοι νέοι, αυτοί που δεν έχουν πολιτικούς πάτρωνες, δεν παίρνουν οδηγίες και δεν τους τυλίγει κανένα κόμμα το πτυχίο, αυτοί οι νέοι ψάχνουν για δουλειά ή μένουν και άνεργοι.

Όταν βέβαια από τις ανάγκες της δουλειάς του κληθεί ένας μ’ αυτό τον τρόπο «διορισθείς» να ανταποκριθεί στη λύση ενός προβλήματος, τότε πολλά  αποκαλύπτονται.

…………………………………………………..

Από τον Ασφαλιστικό Οργανισμό στον οποίο εργαζόμουν, κάποιοι «έξυπνοι» κατόρθωναν κατά καιρούς και έπαιρναν σύνταξη που δεν εδικαιούντο. Όταν αυτό γινόταν αντιληπτό, ο οργανισμός προσέφευγε στη δικαιοσύνη, η οποία πέραν της ποινής απεφάσιζε να επιστραφούν οι συντάξεις προσαυξημένες με τον νόμιμο τόκο.

Τον υπολογισμό αυτών των ποσών έπρεπε να κάνει το συγκεκριμένο τμήμα που τις είχε καταβάλλει.

Ο υπολογισμός ήταν μπελάς. Υπήρχε αρκετή δυσκολία, διότι η περίοδος της οφειλής μπορεί να ήταν πάνω από δύο χρόνια, οπότε η μηνιαία σύνταξη να είχε αλλάξει λόγω αύξησης πάνω από  1-2 κ.λ. φορές, ακόμα διότι είχαν πληρωθεί δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα και επίδομα αδείας τα οποία δεν ήσαν σταθερά ποσά κ.λ.

Προέκυψε λοιπόν μία τέτοια ανάγκη από πλήθος συντάξεων που έπρεπε να επιστραφούν και… είχα την τιμή, να με επισκεφθεί η αρμόδια υπάλληλος του τμήματος που προανέφερα, για να της υποδείξω έναν τύπο με βάση τον οποίο θα μπορούσε να κάνει αυτούς τους υπολογισμούς.

Εγώ εργαζόμουν σε άλλο άσχετο με τις συντάξεις τμήμα.

Δεν της αρνήθηκα, όπως ποτέ δεν αρνήθηκα βοήθεια σε όποιον μου ζήτησε.

Επιστρέφοντας στο σπίτι μου το απόγευμα κάθισα και δημιούργησα τους τύπους του ανατοκισμού μεταβαλλομένων κεφαλαίων με βάση τα ασφαλιστικά μαθηματικά και τελικά συνένωσα αυτούς σε έναν και μαζί με παραδείγματα και επεξηγήσεις τα αποτύπωσα χειρόγραφα σε ένα χαρτί, το οποίο την άλλη ημέρα έδωσα σ’ αυτήν που μου το είχε ζητήσει.

Μία περίπου ώρα αργότερα επέστρεψε η υπάλληλος και μου είπε:

-Αν με ρωτήσουν πως προέκυψαν αυτά; Τι να τους πω;

 Η απάντησή μου ήταν:

-Πες τους ότι εγώ στα υπέδειξα!

-Ναι αλλά και εσύ από κάπου τα γνωρίζεις αυτά.

-Είναι τα Οικονομικά και τα Ασφαλιστικά Μαθηματικά…

-Ποιος τα αναφέρει αυτά;

-Οι καθηγητές, ο Κεραμιδάς, ο Μαργαρίτης κ.ά.

-Μπορείς να μου τους σημειώσεις εδώ στο χαρτί, και σε ποια σελίδα;

-Σελίδες δεν θυμάμαι αλλά τα ονόματα να σου τα σημειώσω.

Τα σημείωσα…

-Θα ήθελα και τις σελίδες…

-Αυτό θα σου το πω αύριο…

Επιστρέφοντας λοιπόν το απόγευμα στο σπίτι, έψαξα στα βιβλία και βρήκα τις σελίδες που ανέφεραν αυτούς τους τύπους και τις σημείωσα. Την επόμενη ημέρα τις αποτύπωσα και πάνω στο σημείωμα που είχα δώσει στην αρμόδιο υπάλληλο.

Πέρασαν αρκετές ημέρες, οι υπολογισμοί είχαν αρχίσει, είχα δώσει όσες διευκρινήσεις ζητήθηκαν, όπως και όποια βοήθεια επίσης ζητήθηκε.

Μία λοιπόν ημέρα μία άλλη υπάλληλος του Οργανισμού με συνάντησε στο διάδρομο και μετά τα τυπικά μου είπε:

-Να σε ρωτήσω κάτι;

-Έδωσες εσύ τον τύπο και τον τρόπο υπολογισμού των πλαστών συντάξεων στην …;

-Ναι! Γιατί;

-Πριν μέρες είχα βρεθεί στο γραφείο του Διοικητή για υπηρεσιακό λόγο και εκεί την κάλεσε και μπήκε αυτή κρατώντας στα χέρια της ένα χειρόγραφο χαρτί. Την ρώτησε ο Διοικητής: «Τι κάνατε με τις συντάξεις;» Και η απάντησή του ήταν:» Κοπίασα πολύ κύριε Διοικητά για να δημιουργήσω έναν τύπο εύκολου υπολογισμού αυτών των συντάξεων με βάση τα Ασφαλιστικά και Οικονομικά Μαθηματικά, και είμαστε έτοιμοι να τις προχωρήσουμε…». Είδα όμως το χαρτί και γνώρισα τα γράμματά σου και γι’ αυτό σε ρώτησα. Συγνώμη… αλλά ένοιωσα και άσχημα…

-Εντάξει, εγώ να δείς! της είπα, και έφυγα γρήγορα κατακόκκινος από θυμό και αηδία…

Μετά από χρόνια όταν είχε αλλάξει η εν λόγω υπάλληλος και στο πόστο της είχε τοποθετηθεί άλλη, είχε χαθεί το σημείωμα με τον τύπο, ή η προηγούμενη το είχε πάρει μαζί της.

Παρουσιάστηκε λοιπόν η ανάγκη να γίνει αυτός ο υπολογισμός για άλλες τέτοιες συντάξεις, οπότε η νέα υπάλληλος απευθύνθηκε σε μένα ζητώντας μου να της δώσω τον τύπο…

Της διηγήθηκα την ιστορία της προηγούμενης με τον διοικητή… και τη ρώτησα:

-Εσύ στη θέση μου θα τον έδινες;

Η απάντησή της ήταν:

-Εγώ τι φταίω για όλο αυτό;

…………………………………

Αγαπητοί μου αναγνώστες,

αυτή η αφήγηση είναι «πέρα για πέρα» αληθινή και αυτή η τακτική της κλοπής και του σφετερισμού του κόπου του άλλου συνεχίζεται και σήμερα σε πολλούς τομείς, με πολλούς τρόπους και χωρίς αιδώ.

Αυτό γίνεται για πολλούς λόγους, κυρίως από ανοήτους που θέλουν να κάνουν τους έξυπνους αλλά και για προβολή τους… Κατ’ εμέ όλοι αυτοί που μεταχειρίζονται τέτοιες μεθόδους δεν αξίζουν ούτε ένα «φτύσιμο»…

Και άλλος ένας…

Μεγάλη φυσιογνωμία της επανάστασης του 1821, που μεγάλωσε στην Αγιάλεια, διεδραμάτισε σπουδαίο ρόλο σε όλη την Αχαΐα και καταγόταν από την μεγάλη οικογένεια των Λονταίων. Πατέρας του ήταν ο Σωτηράκης Λόντος όστις καταγόταν από τον Κάλανο των Νεζερών. Ο Κάλανος σήμερα ανήκει στην επαρχία Πατρών, όπως και όλα τα Νεζεροχώρια. Τότε όμως ανήκε στην επαρχία των Καλαβρύτων.

43 πυκνογραμμένες σελίδες του έχω αφιερώσει στο «Ιστορικό Λεξικο της επαρχίας Καλαβρύτων» με ανέκδοτα και πρωτογενή κυρίως έγγραφα.

Τιμητικοί τίτλοι σε ήρωες Καλαβρυτινούς… από τον Όθωνα!

Ζαΐμης, Πετιμεζάς, Λεχουρίτης…

Πηγή: Γ.Α.Κ.

Γκερμπεσιώτες από τη φυλακή Πατρών γράφουν το 1830 στον Κυβερνήτη της Ελλάδος.

Μεταξύ των πολλών σπανίων εγγράφων που τελευταία έχω συγκεντρώσει για το Γκέρμπεσι, είναι και το παρακάτω:

«Εξοχώτατε, Σεβαστέ Κυβερνήτα της Ελλάδος Σώτερ!/ Ουδείς βέβαια αγνοεί εις πάσαν την υφήλιον, ότι δια της σης μεσητείας έλαμψε η ελευθερία εις το ιερόν έδαφος της Ελλάδος, και απηλάγησαν πάντες από τον ζυγόν της τυραννίας, απολαυόντες εν ταυτώ και τους καρπούς των οκταετών αγώνων των, οίτινες και πρέπει να δέωνται αενάως υπέρ του λυτρωτού και σωτήρος των. Αλλ’ αλοίμονον εις ημάς! Ενώ οι λοιποί ως προείπομεν, χαίρουσι δια το μέγιστον  τούτο καλόν των, ημείς μόνοι οι του χωρίου Γκέρμπεσι κάτοικοι, οι των απάντων αθλιέστεροι, οίτινες δεν ελλείψαμε καθ’ όλον το διάστημα του ιερού μας αγώνος από του να μαχώμεθα υπέρ της ελευθερίας, πρέπει να θλιβόμεθα ελεεινώς δια την άρτι προκύψασαν εις ημάς αδικίαν, την οποίαν ως παντί ανυπόφορον εις ημάς, λαμβάνομεν την τόλμην να το αναφέρωμεν και προς την Υ. Σ. ήτις είναι τι μόνον καταφύγιον των αδικουμένων, και ο λιμήν της βιωτικής τρικυμίας περιστατουμένων[;]. Και αγκαλά να τη έγινε ίσως γνωστή και δια της του εν Ναυπλίω προ ολίγων ημερών σταλέντος τινός επιτρόπου μας Κωνσταντίνυ Κεραμιδοπούλου αναφοράς, θα την βαρύνωμεν όμως και δια της παρούσης μας, όθεν παρακαλούμεν θερμώς την Υ. Σ. ίνα ευαρεστηθή και δώση ώτα ακοής εις τα επόμενα./ Εξοχωτατε! Οι προπάτρορές μας ανέκαθεν είχον υπό της τελείας των εξουσίας, εν χωρίον Μαύρα Βουνά καλούμενον εις την επαρχίαν ταύτην, το οποίον είναι πασίδηλον, ότι ήτον και είναι ιδιοκτησία ημών. Αλλ’ επειδή και το αυτό χωρίον περικυκλούτο από έτερα χωρία Οθωμανών, και επειράζοντο παρ’ αυτών συνεχώς τόσον τα προϊόντα του αυτού χωρίου, καθώς και τα ζώα των, πρόβατά των και λοιπά άτινα έβοσκον εις την περιφέρειαν αυτού, και στενοχωρηθέντες τόσον από τους αυτούς Οθωμανούς, μάλιστα δε προβλέποντες, ότι έμελλον να τους καθυποταξωσι και το αυτό χωρίον των, κατά την συνήθη των βαρβαρότητα, έκριναν  εύλογον κοινή γνώμη ίνα προς αποφυγήν του επαπειλουμένου τότε μεγάλου κακού, αφήσωσι το αυτό χωρίον εις ένα Μοναστήριον πού ούτως ως Μοναστηριακόν (Βακούφικον τουρκιστί, το οποίον υπερασπίζετο από την Οθωμανικήν Διοίκησιν) λάβωσι συστολήν  και αφήσωσι αυτούς αταράχους, ως και αμέσως έγινεν και το αφιέρωσαν εις την μονήν της Θεοτόκου Χρυσοποδαριτίσσης κειμένην εις την επαρχίαν Καλαβρύτων. Αλλά δεν αφιέρωσαν αυτό εξ’ ολοκλήρου εις την αυτοδίκαιόν του εξουσίαν του Μοναστηρίου, δια να το κάμη ό,τι θέλει και βούλεται (ωσάν οπού το τοιούτον πάντοτε απέφευγον) ειμή μόνον τα προνόμια, ήτοι δοσίματα, άτινα θεωρεί η Υ. Σ δια του ασωκλείστου μαρτυρικού, και εποίησαν επί τούτου έγγραφα εσφραγισμένα, όπως φυλαχθώσιν αι συμφωνίαι των απαράβατοι εις αιώνα τον άπαντα, ως και διετηρήθησαν ακριβώς έκτοτε μέχρι και του απελθόντος έτους. Αλλ’ εφέτος καλογηρός τις Νικηφόρος καλούμενος αντιπρόσωπος της αυτής μονής, πληροφορηθείς, ότι τα παλαιά ημών συμφωνητικά εχάθησαν ομού με τους έχοντας αυτά συγχωρίους μας, οίτινες εσκλαβώθησαν και εθυσιάσθησαν από τους Τούρκους κατά τον απερασμένον αγώνα μας, ζητεί να κάμη νέας συμφωνίας με τους ταλαιπώρους ημάς απογόνους των αφιερωσάντων. Και ενώ μέχρι τούδε επληρώναμεν από τα επτά εν (εκτός της εθνικής δεκατίας) και οι την εθνικήν γην κατοικουντες, έδιδον ανά τρία  και τέσσερα εις τα δέκα, αιτεί να μας κάμη ομοίους με αυτούς. Όθεν  και έκαμε τρία όμοια ως του εσωκλείστου, με τας εν αυτοίς εμπεριεχομένας συμφωνίας, και τα μεν δύο εσφράγισεν, υπέγραψεν  και εδωκε εις ημάς βιαίως, το δε έτερον αιτεί επιμόνως να το υπογράψωμεν ημείς και το δώσωμεν προς αυτόν δι’ ένδειξιν. Αλλ’ επειδή και ημείς ούτε υπεγράψαμεν, ούτε εδέχθημεν διόλου τας αυτάς συμφωνίας, άρχισε να μας κατατρέχη διαφόροις τρόποις, και πρώτον μας έφερε τους χοίρους μας ενταύθα, και δια να τους ελευθερώσωμεν  εδώσαμεν γροσια 130, μας εσφράγισεν όλα μας τα γεννήματα και θνήσκομεν της πείνης, έβαλε τέσσαρας εξ’ ημών τους εγκριτωτέρους εις την φυλακήν, οίτινες και εισέτι ευρίσκονται εν φυλακή, έστειλε διαφόρους  στρατιώτας και μας εζημίωσε, μας εμπόδισε τα πρόβατά μας από του να τα υπάγωμεν εις το αυτό χωρίον, και επειδή τα επήγαμεν να βοσκήσωσι, δια το να εκινδύνευον να ψωφήσωσι, υπεπέσαμεν εις την οργήν και του ιδίου Διοικητού μας. Τέλος κινδυνεύομεν πάντες να απολεσθώμεν./ Πού λοιπόν να προστρέξωμεν Σώτερ, ίνα σωθώμεν; Που να δράμωμεν  και ζητήσωμεν έλεος; Ουχί βέβαια  εις άλλον, ειμή εις μόνην την κηδεμονίαν της Υ. Σ. (της οποίας ο εις τα εδώ ερχομός, είθε να είναι ο πρόδρομος της απαλλαγής των δεινών μας) ήτις διανέμει ίσην την δικαιοσύνην εις άπαντας! Αλλά άραγε θέλει δεχθεί ημάς ελέω τω όμματι, ή αναξίους θέλει μας απορίψει και,,. Ουχί βέβαια! Μάλιστα θέλει μας δεχθή […] μας περιέπλεξε εις τα δίκτυα ο πρώην επίτροπός μας κυρ. Κωνσταντίνος, προς του οποίου τα γραφόμενα ως πάντι αγράμματοι και των αλόγων αλογώτεροι, ενεπιστευόμεθα, και ίσως δύναται ποτέ να εσφάλομεν τι και ακουσίως, και εισέτι να το αγνωώμεν. Όμως δεόμεθα θερμώς της Υ. Σ.  ίνα και τοιούτον τι αν είναι να με επιβλέψη εις αυτό, αλλ’ εις μόνην την κατάστασίν μας και εξ αυτής θέλει εννοήσει[;] αν έγινεν εκουσίως./ Επικαλούμεθα λοιπόν αυτή να γένη έλεος εις ημάς τους καταθλίους και ή μας απαλλάξη ρητώς των τοιούτων δεινών, ή επιτάξη καν να κριθώμεν  προς οποιοδήποτε κριτήριον εν τοις νόμοις αρμόδιον. Φθάνει μόνον να είναι κριτήριον να κριθώμεν κατά νόμον, και ουχί άλλως πως./ Ναι εξοχώτατε, ελευθερωτά και υπερασπιστά του δικαίου, ευσπλαχνίσθητι και ημάς τους ταλαιπώρους. Απάλλαξόν μας των δεινών τούτων, οίτινες ού παύσωμεν δεόμενοι υπέρ του λυτρωτού και σωτήρος ημών. Μένομεν με βαθυτάτην ταπείνωσιν./ Τη 24 Οκτωβρίου 1830 εν Πάτραις, εκ της φυλακής αυτών./ Της Υμετέρας Σεβαστής Εξοχότητος/ ελάχιστοι δούλοι/ οι φυλακωμένοι/ Γερο Δημήτρης Κεφάλας/ […..](1)».

————————————————————–

(1) Ακολουθούν και άλλα ονόματα τα οποία για ευνόητους λόγους δεν αναρτώ.

Πηγή: Γ.Α.Κ.

Σημείωση: το κείμενο υπόκειται στους περί πνευματικών δικαιωμάτων περιορισμούς και διατάξεις.

Χθεσινή δημοσίευση… Μέρος Α΄

Ευχαριστώ τον κο Παν. Σακελλαρόπουλο και την εφημερίδα.

Καλαβρυτινό σκωπτικό (1) του 1831.

Το παρακάτω κείμενο το οποίο είναι ακριβές αντίγραφο εκ του πρωτοτύπου, δεν έχει υπογραφή, δεν γνωρίζω για ποιο λόγο έχει γραφεί, ούτε και την ημερομηνία του πρωτοτύπου γνωρίζω.

Υποθέτω ότι για να φθάσει στην Αστυνομία, κάποιος εκ των αναφερομένων έκανε καταγγελία.

Οι κατά κανόνα υποθετικές υποσημειώσεις παρατίθενται από εμένα, και οι σχετικές πληροφορίες τους έχουν ληφθεί από το «Ιστορικό Λεξικό της Επαρχίας Καλαβρύτων».

———————————————————————————————————————————–

«Μαζεύθησαν οι άτιμοι κ’ οι ξυλοκερατάδες, και κάμνουν νέο σύστημα με τους Πετιμεζάδες[1].

Ο Κούκας[2] ο Ριζόγαμβρος[3], κι ο Κριαράς ο γάνος, ο χαμερπής και άτιμος Ζαφείρης Πετριχιάνος[4].

Τ’ Αλημπεγάκι[5] με αυτούς τρέχει ωσάν σκυλίτσα διά της αδελφούλας του ν’ αρπάξη μια δουλίτζα.

Επρωτομαζευτήκανε εις του κυρ Κυριτζόπουλου[6], και έστειλαν και μίλησαν κι αυτού τ’ Ανδρικόπουλου[7].

Και ο Ζαϊμάκης[8] στέκεται ως παραπονεμένος, κι έτρεμε το ποδάρι του σαν ποντικός βρεγμένος.

Για τον Κοζόρη[9] ερώτησα τον πρώτον του σιερέτη, πού είναι; Που δεν φάνηκε εις αυτό το μουρεσφέτι.

Ο Κυριτζόπουλος κερατάς, μουκιουρούφης Ανδρικόπουλος, και μασκαράς ως φαίνεται είναι ο Κοζορόπουλος.

Πλήν ας αφήσωμεν αυτούς που πάντοτε επιμένουν, κι απ’ τον Ζαΐμη οι άθλιοι θέλουν και να προσμένουν.

Κι ας στρέξομεν τους χαμερπείς και ξυλοκερατάδες, όπου έχουν κουλούρες κέρατα ως γεροελαφάδες.

Βασίλειος ο Πετιμεζάς[10] έχει ένα κοριτζάκι οπού του το εγύμνωσαν εις το Μοναστηράκι[11].

Ο Κούκας ξυλοκερατάς δια της γυναικός του ο Νεζερίτης[12] την γαμεί που είναι σχετικός του [;].

Η κυρά Μιχαήλαινα πρωτού ήθελε γεννήσει, αν Γιώργης ο Γιαννόπουλος[13] είπανε να μποδίζη.

Ριζόγαμβρος ο μασκαράς βρωμοκουφεμερίνος ανόητος και χαμερπής είν’ ο παλιό Φακίνος.

Του γάμησαν την αδελφήν ούλοι εις το μοναστήρι οπού είχανε τον άνδρα της μέσα στο πιεστήρι. 

Γιάννης ο Γαϊδουρόγιαννης κουριανακατωμένος[;], οπού γαμεί δυό αδελφές ο σκουλαμεδιασμένος.

Δεν έχει κέρατα μικρά Ζαφείρης Πετριχιάνος, ως λάφι δωδεκάχρονο ο Τζέτζο καπετάνιος.

Η μια κάτου και ο διοικητής της εχόρευεν τον μπάλο, και αυτός εις τον άλλον αυτά εγένα[;] σαν το γάτο./

Ίσον απαράλλακτον τω πρωτοτύπω/

Εν Καλαβρύτοις τη α΄ Μαρτίου 1831/

Ο Αστυνόμος Καλαβρύτων…».

======================================

(1) Σκώπτης: ο λέγων αστεία και πειράζων ή περιπαίζων, ο κοροϊδευτής.

---

[1] Η θρυλική οικογένεια από τα Σουδενά.

[2] Με το επώνυμο αυτό αναφέρεται ο Κούκας Θεόδωρος από το Σοπωτό και ο Μιχαήλ Κούκας όστις ήταν μυστικός Γραμματέας του Σωτ. Χαραλάμπη και φίλος του Αρναούτογλου, τον οποίο καθησύχαζε για τις προετομασίες των Ελλήνων για την επανάσταση.

[3] Αναφέρονται στη Ζαχλωρού οι μυλωνάδες αδελφοί Χαράλαμπος και Θεόδωρος Σπυρόπουλοι ή Ριζόγαμβροι.

[4] Ήταν κάτοικος Ζαχλωρούς, υπολοχαγός, αγωνιστής του 1821. Η σύζυγός του λεγόταν Διαμάντω.

[5] Υπάρχει τοπωνύμιο και πηγή έξω από τα Καλάβρυτα, στο δρόμο Καλάβρυτα -Ζαχλωρού. Αναφέρεται επίσης ο Αλήμπεης ή Αλιόμπεης ένας από τους δυνατότερους Αλβανούς οπλαρχηγούς και τελούσε υπό την άμεση οδηγία της Οθωμανικής εξουσίας, έχοντας υπό τις διαταγές του 1500 επίλεκτους Αλβανούς. Ήρθε στην Πελοπόννησο όταν εισέβαλε ο Χουρσίτ Πασσάς. Εφονεύθη στο Λιθοβούνι της Τριπολιτσάς.

[6] Κυριτζόπουλοι αναφέρονται πολλοί: Δημήτριος από Καλάβρυτα, Νικόλαος από Κέρτεζη, Παναγιώτης (ή Χρυσανθακλιδης) από Καλάβρυτα, Χρυσαναθάκης από Καλάβρυτα.

[7] Και με αυτό το επώνυμο αναφέρονται πολλοί: Αγγελής από Λεχούρι, Αναγνώστης από Ακράτα, Αναγνώστης από Σόλο, Ανδρέας από Κερέσοβα, Ανδρίκος από Σαββανούς, Ηλίας από το Λεχούρι, Θεμιστοκλής από Κερπινή, Θεοφάνης από Βάλτσα, Ιωάννης από Στρέζοβα, Κυριαζής από Κόκοβα, Κωνσταντίνος από Γουμένιτσα, Παναγιώτης από Κερπινή, Παναγιώτης από Ρωγούς, Σπηλιώτης από Χαλκιάνικα, Στάθης από Λειβάρτζι, Σταματάκης από Σελιάνα, Σωτήρης από Κέρτεζη, Χριστόδουλος από Κερπινή, Χριστόδουλος και Χριστόφορος από Ρωγούς κ. ά.

[8] Η μεγάλη οικογένεια Ζαΐμη από την Κερπινή Καλαβρύτων.

[9] Αναφέρεται Κοζόρης και Κοζορόπουλος Γεώργιος, αγωνιστής του 1821 από το Βραχνί των Καλαβρύτων.

[10] Αναφέροναι τρεις με αυτό το όνομα: ο Βασίλειος που γεννήθηκε το 1812 στα Καλάβρυτα, αντιστράτηγος της σχολής Ευελπίδων, Ο Βασίλειος που εφονεύθη στον Αλυρό της Μάνης το 1781 και ο Βασίλειος του Αθανασίου, ο γνωστός στρατηγός, όστις πέθανες τις 22.11.1872 στο σπίτι της κόρης του Αικατερίνης Παναγιωτοπούλου στο Αίγιο. Άρα το «κοριτζάκι» ίσως είναι η Αικατερίνη;

[11] Το χωρίο της Γορτυνίας;

[12] Νεζερίτης, ο εκ Νεζερών. Τα Νεζεροχώρια (Κάλανος, Πλάτανος, Καλάνιστρα, Κομπηγάδι κ.λ. ) ανήκουν σήμερα στην επαρχία Πατρών, ενώ τότε ανήκαν στην των Καλαβρύτων. Με αυτό το επώνυμο ή το προσωνύμιο έχουν καταγραφεί αρκετοί της εποχής εκείνης (Αγγελής, Αναγνώστης (Γιαννόπουλος), Θεόφιλος (Γιαννόπουλος), Παναγιώτης (Γιαννόπουλος), Παναγιώτης, Σπύρος κ. ά.).

[13] Γιαννόπουλος Γεώργιος: από τα Νεζερά, από Σαββανούς, από Κάτω Γουμένιτσα, από Χαλκιάνικα, από Κλείτορα κ. λ.

Πηγή: ΓΑΚ.

---

Χαλανδρίτσα (Μερικά σημαντικά ιστορικά στοιχεία).

Σε συνέχεια ανάρτησης στο παρόν blog από 3 Αυγούστου 2018, προσθέτω τα εξής:

Στις 25 Ιανουαρίου 1820 ο Αλιάμπεης [Ισλάμπεης] Κονιντζέντης[;] υπέγραψε ομολογία ότι έλαβε δάνειο 7.415 ταλήρων από τον Ιωάννη. Παπαρρηγόπουλο με την υπόσχεση να του τα πληρώσει μετά ένα χρόνο, και έβαλε υποθήκη το χωριό του Χαλανδρίτσα που βρισκόταν στην Παλαιά Πάτρα. Επίσης υπήρξε όρος πριν πωλήσει τα λάδια, τη σταφίδα κ.λ. να ρωτάει τον Ι. Παπαρρηγόπουλο αν επιθυμεί να τα αγοράσει.

Στις 16 Μαΐου 1829 ο Ι. Παπαρρηγόπουλος έστειλε επιστολή προς τον προσωρινό Κόνσολα της Ρωσίας Κ. Καλογεράκη, με την οποία τον καθιστά επίτροπόν του δια να ζητήσει τα δικαιώματά του από το χωρίον Χαλανδρίτσα το οποίο ανήκει σ’ αυτόν, επειδή του το παρεχώρησε ο χρεώστης του Ισλάμπεης [Αλιάμπεης;] και του χαρεμιού του.

Στις 16 Μαΐου 1829 ο Καλογεράκης έστειλε επιστολή προς τον Προσωρ. Διοικητή Πατρών, γνωριζοντάς ότι είναι επίτροπος του Παπαρρηγόπουλου, και ζητεί να δώσει ο Διοικητής διαταγές στους προεστώτας του χωριού Χαλανδρίτσα ώστε ν’ αναγνωρίσουν τον Παπαρρηγόπουλο ως κύριο του χωριού και να διαφυλαχθούν τα εισοδήματα και τα δέντρα αυτού του χωρίου.

Ο Διοικητής Αξιώτης στις 17 Μαΐου ανέφερε προς τον Κυβερνήτη όλα τα παραπάνω με την προσθήκη ότι κατά τη γνώμη του η Χαλανδρίτσα δόθηκε στον Παπαρρηγόπουλο για νοίκιασμα έως να εξοφλήσει το χρέος και όχι για ιδιοκτησία του.

Αναφορά προς τον Κυβερνήτη έστειλε και ο Ι. Παπαρρηγόπουλος στις 16/28 Οκτωβρίου, αναφέροντας όλο το ιστορικού του δανείου και της υποθήκης, και ζητεί την άδεια να παραλάβει την Χαλανδρίτσα, και αν αυτό δεν αρκούσε για την εξόφληση του δανείου να μπουν σε μεσεγγυούχο τα κτήματα του Ισλάμπεη στη Βοστίτσα.

Στις 16/18 Ιουλίου 1830 εδόθη έγγραφο από τον Μουλαφάμπεϊ Καπουντζίμπαση και Βοεβόδα των Πατρών, εις το οποίον φανερώνει ότι επειδή απέθανε ο Αλή Ναϊλήμπεης εις εκ των προκρίτων της Ναυπάκτου και εξουσιάζων το ήμισυ του τσιφλικιού Χαλανδρίτσα, οι κόρες του Χατζιτζέ και Χαββά έλαβαν 15 χιλιάδες γρόσια διαδοχικώ δικαιώματι δια τους τόπους περίπου οκτώ ζευγαριών στο μισό του αναφερομένου τσιφλικιού, το οποίο δόθηκε σε αυτές.

Έγγραφο με την ίδια ημερομηνία 16/28 Ιουλίου το οποίο υπογράφει ο Σουλεϊμάν Σαδική Σιλιχδάρης, αποδεικνύει ότι οι κυρίες Χατζιτζέ και Χαββά κόρες του αποθανόντος Αλήμπεη, οι οποίες πήραν διαδοχικώ δικαιώμαται το ήμισυ του κτήματος ονομαζομένου Χαλανδρίτσα, επλήρωσαν τα βασιλικά δικαιώματα και είναι ελεύθερες να το νέμωνται.

Σε διακοίνωση με ημερομηνία 20 Αυγούστου 1830 η Γερουσία αναφέρει προς τον Κυβερνήτη τη γνώμη της για το χωριό Χαλανδρίτσα. Ζητάει δηλαδή μέχρι να συσταθεί η περί των εθνικών κτημάτων επιτροπή να εξετάσει η Κυβέρνηση αν ο Οθωμανός ήταν κύριος της Χαλανδρίτσας και την γνησιότητα της υποθήκης και των λοιπών εγγράφων του Παπαρρηγόπουλου. Στη συνέχεια να θεωρείται ο Παπαρρηγόπουλος απλός επιστάτης στο κτήμα αυτό, να πληρώνει τη «δεκάτη» και τα υπόλοιπα δύο δέκατα να μένουν ως υποθήκη στην Εθνική Χρηματ. Τράπεζα.

17 Δεκεμβρίου 1830. Έγγραφο του Διοικητή Πατρών Αξιώτη προς τον Κυβερνήτη, αναφέρει ότι από πληροφορίες που πήρε από τους κατοίκους της Χαλανδρίτσας, το χωριό ήτο μερική ιδιοκτησία, το ένα μέρος της οποίας ανήκε στον Διαμάντμπεην Ναυπακτίτη, άλλο μέρος ανήκε στον Σουλουμπαϊράμη Πατραίο και το υπόλοιπο μέρος στον Τζιτζίμπεη Πατραίο επίσης. Είχαν δε και οι Χριστιανοί μια μικρή ιδιοκτησία. Περιγράφει δε τα σύνορα του χωριού, την έκταση και τα προϊόντα και αναφέρει ότι απ’ όσα του μετέφεραν οι κάτοικοι, οι εν λόγω οθωμανοί ιδιοκτήτες δεν είχαν πρόθεση να το πωλήσουν.

Πηγή: ΓΑΚ.

Σημείωση: Το κείμενο υπόκειται στους περιορισμούς της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Πως οι έσχατοι…. παραμένουν έσχατοι…

Αγαπητοί φίλοι αναγνώστες, παρακαλώ δώστε την προσοχή σας σε όσα παρακάτω παραθέτω.

Στο «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων» το οποίο έχει εκδοθεί πριν 6 χρόνια, στο λ. Μονή Μεγάλου Σπηλαίου και σε 40 πυκνογραμμένες σελίδες έχω καταγράψει μεταξύ άλλων και εκατοντάδες ονόματα μοναχών αυτού, μεταξύ των οποίων και όσους επολέμησαν, διακρίθηκαν, ζήτησαν ή και έλαβαν και κάποιο αριστείο, αναφέροντας ότι για καθένα εξ αυτών έχει γραφεί και ιδιαίτερο λ(ήμμα).

Παράδειγμα:

«….Όπως προκύπτει από έγγραφο με ημερομηνία 8.12.1836, η μονή Μ. Σπηλαίου υποβάλλει κατάσταση από 12 μοναχούς της για να λάβουν το Αριστείο (Γερμανό Περλέγκα, Συμεών Κοσέρη, Παφνούτιο Δημητριάδη, Ιερόθεο Πετρόπουλο, Νεόφυτο Ρούβαλη, Δαμασκηνό Παπαγεωργόπουλο, Γεράσιμο Τορολό, Ιωνά Κανελλόπουλο, Αρσένιο Γεωργιάδη, Ιωνά Μακρυγένη, Σαμουήλ Δημόπουλο και Παφνούτιο Χριστοδούλου), και παράλληλα ζητάει (αρ. πρωτ. 315/5.12.1836) τον Μεγάλο του Τάγματος του Σωτήρος Σταυρό για τις μεγάλες υπηρεσίες που η ίδια η μονή προσέφερε στο έθνος….».

 Παραθέτω δε ενδεικτικά τις αναφορές στα ιδιαίτερα λ. των τριών πρώτων:

«Γερμανός Περλέγκας:…. Σε κατάσταση εχόντων το δικαίωμα να λάβουν Αριστείο Μεγαλοσπηλαιωτών, με ημερομηνία 20 Αυγούστου 1836, αναφέρεται ο Προηγούμενος Γερμανός Περλέγκας από την Περιστέρα, ετών 55 (Γ.Α.Κ. Αρχείο Γραμματείας/ υπουργ. Εκκλ. και Δημοσίου Εκπαιδ./ σειρά001/ Εκκλησ., φ. 486, λ. 106).

Κοσέρης Αναγνώστης: μοναχός Μ. Σπηλαίου με το διακριτικό όνομα Συμεών. Σε κατάσταση εχόντων το δικαίωμα να λάβουν Αριστείο Μεγαλοσπηλαιωτών, με ημερομηνία 20 Αυγούστου 1836, αναφέρεται ο Προηγούμενος Συμεών (Αναγνώστης Κοσέρης) από την Περιστέρα, ετών 63 (Γ.Α.Κ. Αρχείο Γραμματείας/ υπουργ. Εκκλ. και Δημοσίου Εκπαιδ./σειρά001/Εκκλησιαστικών, φ. 486, λ. 106).

Δημητριάδης Παφνούτιος: αναφέρεται σε κατάσταση χωρίς ημερομηνία (αλλά εικάζω ότι είναι του έτους 1835), καταγόμενος από Μεσορρούγι, ηλικίας, 61 ετών, άγαμος, ιερομόναχος, επιτίδευμα (-), με τόπο διαμονής Μ. Μ. Σπηλαίου, της επισκοπής Κυναίθης (Γ.Α.Κ. Αρχ. Γραμμ./ Υπουργ. Εκκλησ. και Δημοσ. εκπαιδ./ φ. 505). Δημητριάδης Παφνούτιος: μοναχός του Μ. Σπηλαίου από το Μεσορούγι, αγωνιστής κατά τον ιερό αγώνα του 1821 για τον οποίο η μονή εζήτησε επίσημα αριστείο(Παπανδρέου: Επαρχία…, σ. 99). Σε κατάσταση Μεγαλοσπηλαιωτών εχόντων το δικαίωμα να λάβουν Αριστείο, με ημερομηνία 20 Αυγούστου 1836, αναφέρεται ο Προηγούμενος Παφνούτιος Δημητριάδης από το Μεσορούγι, ετών 69 (Γ.Α.Κ. Αρχείο Γραμματείας/ υπουργ. Εκκλ. και Δημοσίου Εκπαιδ./σειρά001/Εκκλησιαστικών, φ. 486, λ. 106).

κ. ο. κ.

Όπως διαπιστώνετε σε κάθε λ. υπάρχει η πλήρης διεύθυνση στα Γενικά Αρχεία ώστε να μπορεί ο καθείς να διαπιστώσει την αλήθεια όσων καταγράφω, να για να έχει την επιστημονική οντότητα που απαιτείται το έργο αυτό, και όχι με θράσος να πάει κάποιος, με βάση την υπόδειξή μου αυτή, στη σελίδα να την βρεί και να παριστάνει τον ερευνητή, τον ιστορικό κ.λ. Και εσείς αγαπητοί μου αναγνώστες μπορείτε να πάτε στα ηλεκτρονικά αρχεία των ΓΑΚ και να βρείτε τη σελίδα. Γι’ αυτό έβαλα, όπως και σε όλα τα άλλα τις ακριβείς διευθύνσεις τους.

Η σελίδα με την πλήρη διεύθυνσή της (την οποία δεν έχω κρύψει και εμφανίζεται στο τέλος της φωτογραφίας) είναι η παρακάτω:

Αν τυχόν τη δείτε να κυκλοφορεί και να πλασάρεται ως εύκολο «εύρημα» και ως φόρος τιμής στους αγωνιστές μοναχούς, τώρα που η ρόδα για το 21 γυρίζει, να θυμηθείτε τα παραπάνω. Επίσης να ξέρετε ότι ο «ευρών» είναι παρόσεκτος… Οι μοναχοί αυτοί δεν αναφέρεται στον κατάλογο αυτό ότι πήραν αριστείο αλλά ότι προτάθηκαν για αριστείο από το Μ Σπήλαιο , όπως ακριβώς το αναφέρω παραπάνω στο Λεξικό.

Αυτή αγαπητοί μου φίλοι είναι η εικόνα μας…

Υ.Γ.: Χωρίς περιαυτολογία… Για να περάσει κάποιος μπροστά απ’ αυτό το έργο, πρέπει πρώτα να λιώσει τον πισινό του ψάχνοντας τα αρχεία (όχι βρίσκοντάς τα έτοιμα) και αυτό θα του πάρει πάνω από 15 χρόνια αν τυχόν είναι και άσχετος… Μέχρι τότε θα παραμένει δεύτερος και ενεργώντας έτσι, θα εκτίθεται συνεχώς…

Αναφορές στα γεγονότα του 1821 και μέσω της έντυπης δημοσιογραφίας…

(Εκφράζω τις ευχαριστίες μου στην εφημερίδα ΓΝΩΜΗ ένθετα της οποίας είναι η «Βοστίτσα» και ο «Οδοντωτός», για τη φιλοξενία και στον δημοσιογράφο κ. Παναγιώτη Σακελλαρόπουλο, για την επιμέλεια αυτών.)

(Με κλικ στην εικόνα, το κείμενο μεγαλώνει και γίνεται ευανάγνωστο)

Αθ. Τζώρτζης.

Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

6.

(Συνέχεια από προηγούμενα…)

Πως οι Τούρκοι έβλεπαν τα πράγματα…

Οι ημερομηνίες που προσδιορίστηκαν στη συνέλευση αυτή (της Βοστίτσας), για την έναρξη της επανάστασης ήσαν οι εξής: η 25 Μαρτίου ή η 23 Απριλίου του Αγίου Γεωργίου, ή η 21 Μαΐου του Αγίου Κωνσταντίνου και αυτό διότι τις ημερομηνίες αυτές μπορούσαν να γίνουν συγκεντρώσεις λόγω των θρησκευτικών αυτών εορτών.

Όπως ο Νικηφ. Μοσχόπουλος (Ιστορία της Ελλην. Επαναστ…, 115) αναφέρει, «… οι Έλληνες ίδρυσαν εις πλείστα όσα μέρη μεγάλα και μικρά σχολεία κατά το ευρωπαϊκόν σύστημα (αλά – φράγκα, κατά την έκφρασιν του Δζεβδέτ, όστις εκθέτει ενταύθα τα πράγματα αρκετά συγκεχυμένα), διδάσκοντες εις ταύτα υπό τα όμματα των κρατούντων, ότι οι Έλληνες, έχοντες άλλοτε ένδοξον και μέγα κράτος περιέπεσαν σήμερον εις πενίαν και ταπείνωσιν. Διέδιδον βιβλία και περιοδικά ικανά να εξεγείρουν τα πνεύματα των ραγιάδων, εν γένει δε εγίνοντο πράγματα τα οποία ουδεμία κυβέρνησις θα επέτρεπε. Εις τους ναούς οι παπάδες δεν έκαμνον άλλο παρά να κυρύττουν υπέρ της ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Αλλά πάσα έρευνα εις τας εκκλησίας θα εθεωρείτο ως επέμβασις εις τας θρησκευτικάς υποθέσεις. Δεν ηδύνατο άραγε η τουρκική κυβέρνησις να επιβλέπει τα ελληνικά σχολεία; Ηδύνατο και ώφειλε να τα επιβλέπει. Αλλά πως και δια ποίων μέσων; Οι μουσουλμάνοι δεν εγνώριζον την ελληνικήν και τας ευρωπαϊκάς γλώσσας. Ήτο τότε εποχή φανατισμού και οι σπουδάζοντες ξένας γλώσσας εθεωρούντο άθρησκοι. Θα έπρεπε και η επίβλεψις των σχολείων να γίνεται δια των Φαναριωτών. Αλλ’ οι πλείστοι εξ αυτών ευρίσκοντο εντός της επαναστατικής αυτής κινήσεως. Οι δε Έλληνες δεν ηρκούντο εις την ίδρυσιν σχολείων εις πλείστα όσα μέρη της Τουρκίας, αλλ’ απέστελλον πολλούς νέους εις την Ευρώπην, όπου εσπούδαζον τα επιστήμας και τας τέχνας. Πολλοί μάλιστα εξ αυτών ελάμβανον ενεργόν μέρος εις τους κατά ζηράν και θάλασσαν πολέμους των ευρωπαϊκών κρατών, τελειοποιούμενοι ούτως εις τα του πολέμου, επανερχόμενοι δε εις την πατρίδα των ήσαν έτοιμοι να χρησιμοποιηθούν εν ανάγκη. Έχοντες δε συχνά σχέσεις μετά των Ευρωπαίων και μιμούμενοι τα ήθη και έθιμά των ήσαν γνωστοί και εξετιμώντο, αναζωπυρούντες την περί τα γράμματα και την φιλοσοφίαν φήμην των αρχαίων Ελλήνων…».

Ο Νικηφ. Μοσχόπουλος (σ. 156) αναφέρει ότι σύμφωνα με τον Δζεβδέτ πασά, οι Έλληνες αρχηγοί είχαν σχεδιάσει να επιτεθούν παντού κατά των μουσουλμάνων την νύκτα του Πάσχα^[1] και να τους σφάξουν όλους. Αν το κίνημα αυτό δεν είχε επιτυχία θα απέδιδαν τα γεγονότα αυτά στον Αλή πασά Τεπελενλή^[2]. Το μυστικό είχαν αναλάβει να το κοινοποιήσουν στις πόλεις και τα χωριά παπάδες^[3], οι οποίοι είχαν αρχίσει να ορκίζουν προεστώτες ότι δεν θα εφανέρωναν σε κανένα αυτό το μυστικό πριν παρέλθει ορισμένος χρόνος.

Σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα (Νικηφ. Μοσχόπουλο, 102), οι Τούρκοι πρόκριτοι της Πελοποννήσου εγγράφως ζήτησαν από τον Χουρσίτ πασά να στείλει στην Τριπολιτσά επειγόντως 5.000-6.000 στρατό για να αντιμετωπίσουν ενδεχόμενο ξεσηκωμό των Ελλήνων, αλλ’ εκείνος έστειλε από τη Λάρισα όπου βρισκόταν μόνο 300 άνδρες με λίγους αξιωματικούς.

Το αίτημα αποστολής στρατιωτικής δύναμης επανελήφθη μετά από 25 ημέρες, αλλά ο Χουρσίτ απάντησε με τον ταχυδρόμο του «ότι δεν πρέπει ν’ αμφιβάλλουν ότι, αν εκραγεί το ελάχιστο κίνημα των ραγιάδων, θα στείλει στρατόν, «του οποίου κάθε πετριά θα στοιχίσει έναν άνθρωπον». Εν τω μεταξύ όμως πρέπει να λάβουν όλα τα μέτρα προς περιφρούρησιν της τάξεως εν Πελοποννήσω…». Οι Τούρκοι με έκπληξη διάβασαν αυτή την απάντηση γνωρίζοντες ότι οι Έλληνες ήσαν αριθμητικώς ανώτεροι και μέχρι ο πασάς να στείλει το στρατό που ανέφερε οι Έλληνες θα τους είχαν εξολοθρεύσει. Έτσι το αίτημα αποστολής στρατού επανελήφθη. Και ο Νικηφ. Μοσχόπουλος συνεχίζει: «… Αυτό ήτο, γράφει ο Δζεβδέτ πασάς, το πρώτον λάθος του Χουρσίτ, όστις υπετίμησε τας δυνάμεις του εχθρού. Ο Χουρσίτ ενόμιζεν, ότι οι Έλληνες της Πελοποννήσου ήσαν οι παλαιοί εκείνοι ραγιάδες, οίτινες έκυπτον την κεφαλήν εις εν μόνον νεύμα, ενώ τώρα αυτοί, ετοιμάζοντες μεγάλην επανάστασιν, ήθελον να κερδίσουν καιρόν, προσπαθούντες να εξαπατήσουν την κυβέρνησιν. Όπως προκαλέσουν ακόμα μεγαλυτέραν σύγχυσιν πνευμάτων, ο διερμηνέας της γενικής διοικήσεως του Μωρέως Στεφανάκης και μερικοί από τους προεστώτας, επισκεφθέντες τον τοποτηρητήν του βαλή Σαλίχ Αγάν, ανέφερον προς εξαπάτησιν, ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος φυγών εις Ζάκυνθον τα μέσα του 1820, κατά την εποχήν του πρώην βαλή Μωρέως Οσμάν πασά Δζεμπετζή, επροτίμησε την αγγλικήν ιθαγένειαν, ως και οι εκ Καλαβρύτων Πετμεζάς, Χρήστος και Νικηταράς ήλθον εις Πελοπόννησον και ευρίσκονται παρά τω Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Μπασμπόγ^[4] της Μάνης, και πρέπει να επιβλέπωνται, όπως διαπιστωθεί κατά πόσον ούτοι μένουν πιστοί. Προσέθετον δε ότι συνελήφθη πλαστόν γράμμα του Πετιμεζά προς τον εν Νιαούση ευρισκόμενον πρώην υπηρέτην του, παραγγελλον εις αυτόν να στρατολογήσει εμμίσθους χριστιανούς Αλβανούς και ότι πρέπει να κληθεί ο Πετμεζάς. Προς εξέλεγξιν των πληροφοριών τούτων εστάλησαν ταχυδρόμοι εις τον ηγεμόνα της Μάνης, συγχρόνως κληθείς ο πρώην υπηρέτης του Πετμεζά εις Τρίπολιν και εξετασθείς ενώπιον των Τούρκων προκρίτων, κατέθεσεν, ότι έλαβε πράγματι κάποιαν τοιαύτην επιστολήν, αλλά δεν γνωρίζει τι τρέχει. Επειδή δε επέμενεν αρνούμενος να ομιλήσει, εφυλακίσθη. Εν τω μεταξύ επέστρεψεν ο εις τον ηγεμόνα της Μάνης αποσταλείς ταχυδρόμος κομίσας επιστολήν, εις την οποίαν ελέγοντο τα εξής: «Γενομένων μυστικών και φανερών ερευνών δια τους «ληστάς» περί των οποίων ερωτάτε, διεπιστώθη ότι δεν διήλθον ούτοι δια Πελοποννήσου, είναι δε απίθανον το ότι πέρασαν. Αλλά προς διασκέδασιν των υπονοιών αποστέλλω ως ομήρους τον γραμματέαν μου και δεκαπέντε περίπου εκ των πιστών ανθρώπων μου. Αν και εις αυτό δεν δοθεί πίστις, θα έλθω εκεί ο ίδιος». Επί τούτου μετεκλήθησαν ο υιός του και μερικοί εκ των ανθρώπων του εις Τρίπολιν, όπου και εκρατήθησαν^[5].

————————————————————————–

---

[1] [Το ίδιο υποστηρίζει και ο Τούρκος Γιουσούφ Μπέης σε αφήγησή του, ότι οι άπιστοι «… είχαν αποφασίσει από πριν μεταξύ τους να οργανωθούν από κοινού με τους αντάρτες του Μοριά και τη νύχτα του κόκκινου αυγού [του Πάσχα] να επιτεθούν σε μικρούς και μεγάλους, να πιάσουν τους μουσουλμάνους στον ύπνο της άγνοιας και να τους επιτεθούν ξαφνικά στα σπίτια και στα άλλα μέρη όπου θα βρίσκονταν, με μαζική σφαγή να εξοντώσουν όλους τους μουσουλμάνους και έτσι να πετύχουν τους σκοπούς τους…» (Σ. Λαΐου – Μ. Σαρηγιάννη: Οθωμανικές αφηγήσεις…, 102).]

[2] [Ο ίδιος ο Γιουσούφ Μπέης αναφέρει: «…Είχαν σκεφθεί επίσης το εξής τέχνασμα: αν μέσα στο παραπάνω διάστημα εμφανίζονταν στρατιωτικές ενισχύσεις και διέλυαν τις συναθροίσεις τους, τότε να φορτώσουν όλη την ανταρσία στον Αλή πασά, θυμίζοντας τους ληστές που [υποτίθεται ότι] είχε στείλει στο Μοριά ο Αλή Πασάς για να φέρουν αναστάτωση, όπως είχε συζητηθεί προηγουμένως στη συνάντηση στο ιεροδικείο της Τριπολιτσάς. Με τον τρόπο αυτό θα άφηναν εντελώς κατά μέρος κάθε μοχθηρή πράξη που είχαν ξεκινήσει και θα επέστρεφαν στην προηγούμενη υποταγή τους σώζοντας έτσι τις ψυχές και τα κεφάλια τους…» (Σ. Λαΐου – Μ. Σαρηγιάννη: Οθωμανικές αφηγήσεις…, 103).]

[3] [Ο Γιουσούφ Μπέης (Σ. Λαΐου -Μ. Σαρηγιάννης, Οθωμανικές αφηγήσεις…, 87) αναφέρει:«Με τέτοια άτοπα και αδιανό­ητα λόγια και φήμες βρήκαν ευήκοον ους στους ανόητους ραγιάδες. Τόσο πολύ τους τρομοκράτησαν, ώστε μέρα νύχτα, όποτε έβρισκαν ευκαιρία, κρυφά ή φανερά εγκατέλειπαν τους καζάδες και τις πόλεις, ανά δέκα ή δεκαπέντε οικογένειες, και διέφευγαν στα χωριά, για να εγκατασταθούν από κει στα βουνά…». Ο ίδιος σε άλλο σημείο (σελ. 84-86) αναφέρει: «…οι άθλιοι άπιστοι είχαν συμφωνήσει να εκδηλώσουν σε πρώτη ευκαιρία τη φυσική εχθρότητα που υπήρχε στα διεφθαρμένα μυαλά τους και να περιμένουν την κατάλληλη στιγμή με μυστικότητα. Στο πλαί­σιο αυτό, οι πλανημένοι μοναχοί και οι καταραμένοι παπά­δες τους ταξίδευαν κρυφά, τρεις τρεις ή πέντε πέντε, στις μουσουλμανικές πόλεις διάφορων περιοχών, ξεσηκώνοντας τους ραγιάδες των χωριών και των κωμοπόλεων με διάφο­ρα ψέματα και συκοφαντίες για να κρατήσουν κρυφές αυτές τις σφαλερές πράξεις τους χρησιμοποιούσαν την απειλή του αφορισμού σύμφωνα με τις τελετές τους. Στο τέλος, είχαν φυ­τέψει τον σπόρο της ανταρσίας σε όλους τους ραγιάδες και με τον καιρό τούς είχαν μαζέψει όλους στη συνωμοσία τους. Όταν κάποιοι από αυτούς τελικά αποτραβήχτηκαν και απεί­χαν από την προσπάθεια, [οι συνωμότες] σοφίστηκαν τη δια­βολική κακία να σκοτώσουν μυστικά πάνω από εφτακόσιους, άλλους στον ύπνο τους και άλλους με δηλητήριο, όπως μου είπαν κάποιοι έντιμοι αρχηγοί και όπως αποδείχτηκε.^* Οι προαναφερθέντες καταραμένοι παπάδες σκορπίστη­καν στην επικράτεια και προσεταιρίστηκαν τους εξέχοντες και επικεφαλής κοτζαμπάσηδες και προύχοντες του Μοριά, κάνοντάς τους μετόχους στο μυστικό και υπαινισσόμενοιτις υπόλοιπες διαβολιές τους…»]

*«Η αναφορά του Γιουσούφ Μπέη σε ιερείς που διέδωσαν την ιδέα της Επανάστασης μπορεί να εκληφθεί είτε ως έχει είτε να θεω­ρήσουμε ότι αναφέρεται στους «ιερείς» της Φιλικής Εταιρείας, ένας από τους βαθμούς των μελών της, οι οποίοι, κατά τον Φιλήμονα, απο­τελούσαν την πλειονότητα της εταιρείας. Υπέρ της δεύτερης εκδοχής συνηγορούν τα παρακάτω: ο Γιουσούφ Μπέης γράφει το κείμενό του αρκετά χρόνια μετά την έναρξη της Επανάστασης, βασιζόμενος σε πλη­ροφορίες που συγκέντρωσε τόσο κατά τον εγκλείσμό του στο Ναύπλιο όσο -κυρίως- μετά την απελευθέρωσή του και κατά τη διαμονή του στη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη. Τότε πλέον η οθωμανική διοίκηση έχει εμπεριστατωμένη εικόνα των συνωμοτικών ενεργειών που έλαβαν χώρα πριν το 1821. Επιπλέον, η δυνατότητα του Γιουσούφ Μπέη να επικοινωνεί στα ελληνικά, και οι σχέσεις του με κάποιους από τους επαναστάτες ενδεχομένως να τον βοήθησαν να έχει εκ των υστέρων πρόσβαση σε κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με την οργάνωση της Επα­νάστασης στην Πελοπόννησο. Επίσης η δράση του αρχιμανδρίτη Γρη­γόριου Δικαίου, του Παπαφλέσσα, ως κατηχητή της Φιλικής Εταιρείας και οργανωτή της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, καθώς και η ορμή και ο ενθουσιασμός που τον χαρακτήριζαν δικαιολογούν τα λεγόμενα του Γιουσούφ Μπέη, που αναφέρεται σε ιερείς. Όταν, μάλιστα, ο Παπα­φλέσσας ρωτήθηκε από τον καπουδάν πασά στην Κωνσταντινούπολη σε τι αποσκοπεί περιφερόμενος, απάντησε ότι κατηχεί τους χριστια­νούς (Νικολάου Σπηλιάδη, Απομvημοvεύματα διά να χρησιμεύσωσιv εις τηv vέav ελληvικήv ιστορίαv (1821-1843), τ. Α, Αθήνα, 1972, σ. 9-10). Η αναφορά, μάλιστα, του Γιουσούφ Μπέη στις δολοφονίες ανθρώπων που αποφάσισαν να απέχουν από την ετοιμασία της Επανάστασης ή φανέρωσαν το μυστικό, παραπέμπει στη δράση της Φιλικής Εταιρείας, βλ. Ιω. Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί τrις Φιλικής Εταιρείας, Ναύπλιο, 1834, σ. 151-169, 229-230. Ο αριθμός των εφτακοσίων, όμως, είναι σαφέστατα υπερβολικός- ενδέχεται να χρησιμοποιήθηκε από τον ίδιο τον Παπαφλέσσα ως τέχνασμα για να πείσει ή και να τρομοκρατήσει τους διστακτικούς προεστούς του Μοριά, και έτσι να μεταφέρθηκε στον Γιουσούφ Μπέη».

[4] «Μπασμπόγ» (σύνθετον εκ του «μπας»=κεφαλή και του «μπογ»=αρχηγός) ωνόμαζον οι Τούρκοι τους ηγεμόνας της Μάνης. Την τουρκικήν αυτήν λέξιν, η οποία σημαίνει «αρχικαπετάνιος», π Τρικούπης γράφει «μπας – μπογούς».

[5] «Ταύτα προσεγγίζουν πολύ όσα γράφει ο Σ. Τρικούπης, τον οποίον έχει υπ’ όψιν του ο Δζεβδέτ πασάς εν μεταφράσει».

[Ο Ν. Σπηλιάδης (Απομνημ. τ. Α΄, 116) αναφέρει ότι ενώ η επανάσταση κάθε ημέρα εκτεινόταν, ο Π. Μαυρομιχάλης ευρισκόμενος στην Καλαμάτα έστειλε στη Τριπολιτσά τον δάσκαλο Γεράσιμο για να διαπιστώσει αν ζούν και σε τι κατάσταση ευρίσκοντο οι εκεί φυλακισθέντες προεστώτες και αρχιερείς, μεταξύ των οποίων ευρίσκετο και ο γιός του. Οι Τούρκοι τον δέχθηκαν αλλά τον παραπλάνησαν. Έβγαλαν από τη φυλακή τους φυλακισθέντες, τους έβαλαν σε ένα δωμάτιο ευπρεπές και του επέτρεψαν να τους επισκεφθεί παρουσία δύο-τριών Τούρκων οι οποίοι γνώριζαν τα ελληνικά. Οι προύχοντες και αρχιερείς κάτω από το φόβο και τις οδηγίες που πιθανόν πήραν από τους Τούρκους του είπαν ότι ώφειλαν ευγνωμοσύνη στους Τούρκους για τις πολλές περιποιήσεις τους. Ο Γεράσιμος διαβεβαίωσε τους Τούρκους ότι ο Π. Μαυρομιχάλης θα έκανε τα πάντα για να σβήσει την πυρκαϊά η οποία είχε φουντώσει και ζήτησε μόλις ησυχάσουν τα πράγματα να γράψουν οι Τούρκοι στην Κωνσταντινούπολη αναφέροντες τις εκδουλεύσεις του Μαυρομιχάλη. Επίσης ο Γεράσιμος μετέφερε στους Τούρκους ότι ο Π. Μαυρομιχάλης θα συνεννοείτο με τους Καλαβρυτινούς για ανταλλαγή των αιχμαλώτων Τούρκων που είχαν συλληφθεί στα Καλάβρυτα και εκείνων που ο ίδιος είχε αιχμαλώτους στην Καλαμάτα, με Έλληνες αιχμαλώτους. Οι Τούρκοι υποκρινόμενοι, δέχθηκαν τις προτάσεις του Γερασίμου, τον περιποιήθηκαν και τον «απέπεμψαν φιλοφρόνως» και αμέσως μετά ξανακατέβασαν τους ιερείς και προεστώτες στα μπουντρούμια της φυλακής. Ο Γεράσιμος ανακοίνωσε στο ελληνικό στρατοπεδο ότι ο Μαυρομιχάλης τον έστειλε να προτείνει στους Τούρκους ανταλλαγή των φυλακισθέντων μεταξύ των οποίων και ο γιός του, με αιχμαλώτους Τούρκους της Καλαμάτας και άλλων μερών της Πελοποννήσου.].

[Ο ίδιος (Ν. Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα…, τ. Α΄, 127) αναφέρει για την αποφυλάκιση των αρχιερέων και προεστώτων: «… ο Κεχαγιάς [Τούρκος κεχαγιάς του Κιοσέ Μεχμέτ πασά] εισελθών εις Τριπολιτσάν, διέταξε και απεφυλακίσθησαν [μετά από πέντε ή έξη μήνες] οι αρχιερείς και προεστώτες, τους ωμίλησεν με πολλήν ηπιότητα, τους υπεσχέθη εντελή αμνηστίαν, και τέλος τους υπεχρέωσε και έγραψαν εις τας επαρχίας ν’ αφήσωσι τα όπλα, να ζητήσωσι την συγχώρησιν παρά της εξουσίας, και να ησυχάσωσιν εν τη ασφαλεία της ζωής και της ιδιοκτησίας των ως και πρότερον…».]

Πηγή: Το «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων» όπως επανασυντάσσεται.

Σημείωση: Τα παραπάνω υπόκεινται στην περί πνευματικών δικαιωμάτων νομοθεσία.

(Συνεχίζεται…)

Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

5.

(Συνέχεια από προηγούμενο…)

«… Αλλά και οι ίδιοι οι Τούρκοι σε έγγραφό τους προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας Στρογγανώφ, στις αρχές Ιουλίου 1821, το οποίο πραθέτει σε περίληψη ο Σπηλιάδης (Απομνημ…, Α΄, 201-2), αναφέρουν μεταξύ άλλων: «… Και μ’ όλον τούτο εύσπλαχνος πάντοτε και γενναία [η Υψηλή Πύλη], έσπευσε αύτη να στείλη επιστολάς τω Βεζύρη προς τον Πατριάρχην, δι’ ων προσεκαλείτο να συμβουλεύση το έθνος του να υποταγή αποπνίγων τον σπόρον της αποστασίας, τον οποίον έτρεφον αποπλανημένοι ρεαγιάδες τόσον εις την μητρόπολιν όσον εις τ’ άλλα μέρη της επικρατείας. Αλλ’ ο Πατριάρχης έπραξε τουναντίον, φανερός ων αρχηγός του έθνους, ήτον εν ταυτώ και αφανής αρχηγός των συνωμωτών. Δια τούτο εις τα Καλάβρυτα της Πελοποννήσου, ένθα εγεννήθη, και εις άλλα μέρη, όπου εδημοσίευσε τ’ αναθέματά του, οι ρεαγιάδες ήσαν οι πρώτοι οίτινες επανέστησαν και εφόνευσαν τους Μουσουλμάνους. Η Υψηλή Πύλη εβεβαιώθη ότι ο Πατριάρχης έλαβε μέρος ενεργόν εις την συνωμοσίαν, και ότι ήτον έργον του η εις τα Καλάβρυτα επανάστασις καθώς και άλλων τοιούτων συμβούλων…».[1]

Ενδεικτικά παραθέτω την αναφορά της 25^ης Μαρτίου σε διάφορες ομιλίες: Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Ρήγας Παλαμήδης, στον εκφωνηθέντα λόγο του κατά την εθνική εορτή της 25^ης Μαρτίου 1846, μεταξύ των άλλων, αναφέρει και τα εξής: «… Ταύτα [τα έπη] προπαρεσκεύασαν την αξιομνημόνευτον εκείνην ημέραν της 25 Μαρτίου του 1821, καθ’ ήν, ευλογούντος του αοιδίμου αρχιερέως Γερμανού Παλαιών Πατρών, και πρωταγωνιζομένων των εκεί παρευρεθέντων προκρίτων, ανεπετάσθη εις τα ερείπια της αρχαίας Κυναίθης, εν τη ιερά μονή της αγίας Λαύρας, η σημαία της ελευθερίας, ήτις προσεκάλει άπαν το ελληνικόν έθνος εις τον κατά της τυραννίας προκείμενον ιερόν αγώνα, αρξάμενον ήδη και πέραν των του Ίστρου ρείθρων υπό του αρειτόλμου και γενναιόφρονος Αλεξάνδρου Υψηλάντου, όστις μετά του ιερού λόχου το πρώτον εις τον βωμόν της ελευθερίας προσήνεγκεν ολοκαύτωμα…». Ο Μ. Δημητριάδης (Ο νεκρός του στρατηγού Ανδρέα Λόντου εν Αιγίω, Πάτραι 1846, σ. 7) αναφέρει: «Την 25 Μαρτίου όταν εις τα ερείπια των Καλαβρύτων υψώθη η σημαία του ιερού πολέμου, ο Ανδρέας Λόντος μετ’ ολίγων ημιθέων ως αντιπρόσωπος της επαρχίας ταύτης ώμοσε φοβερόν όρκον, και ησπάσθη γενικήν απόφασιν της ελευθερίας ή του θανάτου». Στον επιτάφιο λόγο εκφωνηθέντα παρά του Στεφάνου Ι. Μυρτίλου, Λεσβίου, κατά την κηδείαν του αειμνήστου υποστρατήγου της Ελλάδος Ανδρέου Λόντου, την 21 Ιανουαρίου 1851 εν Αιγίω (σ. 9), αναφέονται τα εξής: «… και ιδού ευθύς την 25 Μαρτίου του αυτού έτους [1821] … εν πρώτοις εν τη Αγία Λαύρα… πρώτος ο περιώνυμος ήρως Ανδρ. Λόντος, και οι περιφανείς εκείνοι και ηρωϊκοί άνδρες, Ανδρέας ζαΐμης, Σωτήριος χαραλάμπης, Φωτήλας και λοιποί, ευλογούντος του αειμνήστου και περιωνύμου εκείνου ιεράρχου Γερμανού, ανύψωσαν την Ιεράν υπέρ της ιεράς ελευθερίας σημαίαν…». Ο Γ. Κονδής, (Πανηγυρικός, Ναύπλιο 1848, σ. 13), αναφέρει: «Η λάμψις του πυρός εξαστράπτει εις άπασαν την Ελληνικήν γην και η θεά ελευθερία, η πρωτότοκος κόρη του Ουρανού, η νύμφη του Χριστού περιβεβλημένη της θρησκείας τα άγια σύμβολα, κατά την αείμνηστον ταύτην ημέραν εξέρχεται από της ιεράς μονής της Αγίας Λαύρας, ευλογούντος του αρχιερέως Γερμανού, συμπορευομένων των προκρίτων της Πελοποννήσου Α. Ζαΐμη, Α. Λόντου, Σ. Χαραλάμπους και λοιπών και επευφημούντος του πλήθους…». Στο διαβιβαστικό αποστολής της ομιλίας του στην Αγία Λαύρα στις 25 Μαρτίου 1861, προς το ηγουμενοσυμβούλιο της Αγίας Λαύρας, ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, αναφέρει: «… εν τω μέσω ευρεθείς της κλαγγής και του καπνού αυτών των ιδίων Τουρκοφάγων όπλων, των υπό του Ιερού λόφου αντηχησάντων και υπό τον κυματισμόν αυτής της παρά του ιεράρχου Γερμανού υψωθείσης Σημαίας του Σταυρού, εν τη αυτή [25^η Μαρτίου] του 1821 ημέρα…». Αλλά και στην κύρια ομιλία του αναφέρει: «… και ότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, εδώ επάνω, εις τούτον τον ιερόν λόφον εις τον οποίον ιστάμεθα, ο αείμνηστος Ιεράρχης Γερμανός, με την αριστεράν κρατών τα πρακτικά της προ μικρού αποτελεσθείσης μυστικής εν Αιγίω συνελεύσεως, και με την δεξιάν χείραν υψόνων την Σημαίαν ταύτην του Σταυρού, αναγεγραμμένην έχουσαν την Κοίμησιν της Θεοτόκου, και υπέρ ταύτην ανηρτημένον το σύνθημα «Ανάστηθι Ελλάς, Ελευθερίαν ή Θάνατον ομνύομεν επί τω Ονόματί Σου»… κατηλέκτρισεν άπασαν την Ελληνικήν φυλήν…». Σε ομιλία πανηγυρική του Αρχιεπισκόπου Σύρου και Τήνου Αλεξάνδρου Λυκούργου, την 25 Απριλίου 1871, στο ναό της Μητροπόλεως δια την πεντηκονταετηρίδα του υπέρ ανεξαρτησίας ιερού αγώνος και δια την εξ Οδησσού εις Αθήνας ανακομιδήν του λειψάνου του πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄, μεταξύ άλλων, αναφέρονται και τα εξής: «… Από της Δακίας η επανάστασις μετεπήδησεν εις το άλλο άκρον της Ιλλυρικής χερσονήσου, εις την Πελοπόννησον, όπου ακριβώς μετά ένα μήνα, ήτοι την κβ΄, Μαρτίου του 1821 η περί τον αοίδημον Γερμανόν αχαϊκή τριανδρία ανεπέτασε την σημαίαν της ελευθερίας. Μετά τρεις δε ημέρας επανέστη η Μάνη και η Μεσσηνία υπό τον ηγεμόνα Πέτρον τον Μαυρομιχάλην και τον αοίδιμον Θεόδωρον τον Κολοκοτρώνην, και εντός τριών εβδομάδων ολόκληρος η Πελοπόννησος…».

Στο υπ’ αριθ. 22 του έτους 1872 ψήφισμα του ηγουμενοσυμβουλίου της Αγίας Λαύρας για το θάνατο στο Αίγιο του Βασιλείου Πετιμεζά, αναφέρεται ότι το λάβαρο της επανάστασης υψώθηκε στις 22 Μαρτίου: «Έχον υπ’ όψιν (το Ηγουμενοσυμβούλιον) τους αγώνας ους ο μακαρίτης προσήνεγκε, υψώσας πρώτος, μετά και των κατά την 22 Μαρτίου του 1821 παρευρεθέντων αειμνήστων ανδρών την σημαίαν της Ελληνικής Επαναστάσεως εν τη μονή ταύτη, ήτοι του Αρχιεπισκόπου Παλαιών Πατρών, Ανδρέου Ζαΐμη και λοιπών…». Ο υιός του ήρωα Αναγνώστη Στριφτόμπολα, Γεώργιος, αγωνιστής και δήμαρχος Καλλιφωνίας, σε ομιλία του την 25ην Μαρτίου 1821 στην Αγία Λαύρα, αναφέρει και τα εξής: «… Αλλ’ ευτυχώς κατά τον αυτόν χρόνον [1821] επί του λόφου της Αγίας Λαύρας, του σπηλαίου τούτου της Βηθλεέμ, ανεπετάσθη η χρυσοκέντητος σημαία της Ελληνικής εθνεγερσίας, ευλογηθείσα υπό του ιεράρχου Πατρών Γερμανού, και οι ανδρείοι αρματωλοί και κλέπται καθαρίσαντες τα καρυοφύλλια αυτών και ακονίσαντες τα ξίφη των δια τον μέγαν υπέρ πίστεως και ελευθερίας αγώνα, ετάχθησαν υπό την ιεράν εκείνην σημαίαν … Πρώτοι οι πατέρες ημών, Κύριοι, εκ της επαρχίας Καλαβρύτων, καθοδηγούμενοι υπό των ορεσιβίων ηρώων Στριφτόμπολα, Πετιμεζά, Σκαλτσά και Σολιώτου, επολιόρκησαν και υπέταξαν τους εν Καλαβρύτοις Οθωμανούς…». Και στον πρόλογο της κατά την εκτύπωση σε τευχίδιο, ομιλίας του αυτής την 1^η Φεβρουαρίου του επομένου έτους 1890 εκ Κερτέζης Καλαβρύτων σημειώνει: «.. Εν τω… λόγω θα ίδωσιν οι αναγνώσται ημών πως αληθώς ήρχισεν η μεγάλη ελληνική επανάστασις, εις ην οφείλομεν την ελευθερίαν ημών και την συνταγματικήν βασιλείαν, και πως σήμερον έτι μετά 62 ετών ελευθερίαν παραμελείται υπό των αντιπροσώπων του έθνους και της κυβερνήσεως το πλείστον της Πελοποννήσου, και ιδίως τα ηρωϊκά Καλάβρυτα, όπου ανεπετάσθη κατά πρώτον η ιερά σημαία της επαναστάσεως και οπόθεν ο επαναστατικός σπινθήρ διεδόθη ως ακατάσχετος πυρκαϊά καθ’ όλην την Ελλάδα, αποτεφρώσασα την Τουρκικήν παντοδυναμίαν…». Ο Τ. Κανδηλώρος (Ανάλεκτα – Δημητσάνα, εν Αθήναις 1897), αναφέρει: «Την 25^ην Μαρτίου ανεπέτασσε (ο Γερμανός) την σημαίαν της Αναστάσεως του γένους από της Αγίας Λαύρας. Εξεφώνησε δ’ ευθύς εκεί τον Δημοσθένειον εκείνον λόγον, ον απηθανάτισεν ο Πουκεβίλ…».

Ο Αγαπητός Σ. Αγαπητός (Οι ένδοξοι Έλληνες του 1821, εν Πάτραις 1887, 36) αναφέρει: «Πρώτος λοιπόν ύψωσε, και ηυλόγησεν, ο κλεινός ιεράρχης (Γερμανός) την ιεράν της ελευθερίας σημαίαν ιερουργήσας δε εν κατανύξει εν τω μέσω του φρίσσοντος εξ’ ενθουσιασμού, και δακρύοντος εκ συγκινήσεως πλήθους, και ευχηθείς υπέρ της ευοδόσεως του αγώνος, ερρίφθη πρώτος εν τω μέσω της οποίας ήναψε φοβεράς πυρκαϊάς…». Ο Γ. Δ. Κορομηλάς (Γερμανός ο Π. Πατρών, στη Μεγ. Ελλην. Εγκυκλ. «Πυρσός», τ. 8., 249) αναφέρει, τοποθετώντας το γεγονός στις 13 Μαρτίου: «Ούτως οι προύχοντες της Αχαΐας, βραδυπορούντες έφθασαν την 10 Μαρτίου 1821 εις το Μοναστήριον της Αγίας Λαύρας. Εκεί την 13 Μαρτίου, κατά την λειτουργίαν της Κυριακής, ο Γερμανός Παλαιών Πατρών, εν βαθυτάτη κατανύξει απέσπασε το πέτασμα της ωραίας πύλης του παλαιού και έκτοτε καταστραφέντος ναϊσκου της μονής και ανύψωσεν αυτό ως λάβαρον της Εθνεγερσίας…». Επίσης, ο Ιάκωβος Ραγκαβής στα «Ελληνικά»[2] αναφέρει τα εξής: «… Διέμεινε δε η Πελοπόννησος υπό την Οθωμανικήν εξουσίαν μέχρι του έτους 1821 ότε αφ’ ού δια της εν Μολδαβία εισβολής του Αλεξάνδρου Υψηλάντου ήχησεν η σάλπιγξ της Ελληνικής απελευθερώσεως, εις την χερσόνησον ταύτην αντήχησε κατά πρώτον, και κυρίως εις τα Καλάβρυτα, ένθα ο Παλαιών Πατρών Γερμανός λειτουργήσας εν τη μονή της Λαύρας, και εξελθών και δημηγορήσας προς τον λαόν, ύψωσε την σημαίαν της επαναστάσεως…». Ο Σπυρ. Παγανέλης το 1890 αναφέρει[3]: «… Εκ της παλαιοτάτης Λαύρας υπέστρεψα εις την παλαιάν, επιφυλαχθείς να ίδω το ύστατον την νέαν, εν τη εκκλησία της οποίας φυλάσσεται και η σημαία, ην ανεπέτασσεν ο Παλαιών Πατρών [Γερμανός] κατά την μεγάλην ημέραν της 25^ης Μαρτίου 1821…». Και στη συνέχεια (σ. 93) αναφέρει: «… Από της ερήμου της παλαιάς Λαύρας εκκλησίας κατηυθύνθην προς την νέααν την εντός του νεοδμήτου της μονής περιβόλου εγερθείσαν. Εκεί φυλάσσεται η περικλεής της Επαναστάσεως σημαία, αυτή εκείνη, ην ανεπέτασσεν ο Γερμανός κατά την μεγάλην εθνικήν ημέραν. Την πλήρη αισθημάτων ψυχήν μου υπερεπλήρωσεν η θέα του πολυτίμου κειμηλίου. Επί του αριστερού της εκκλησίας τοίχου ύπερθεν του χορού υπάρχει εν τω ναώ της Λαύρας θήκη υαλίνη, άκομψον και άβαφον έχουσα ξύλινον πλαίσιον. Εντός αυτού απλούται η ιστορική σημαία, ης ας μοι επιτραπή να δώσω μικράν και ταχείαν περιγραφήν, αποδεχόμενος ότι αύτη είναι η γνησία της Επαναστάσεως σημαία, αφού πανδήμως και επισήμως με εβεβαίωσαν περί τούτου οι αδελφοί της Λαύρας…».

Για την πεποίθηση που είχαν οι ίδιοι οι αγωνιστές του 1821 περί της ενάρξεως της Επανάστασης από την Αγία Λαύρα, παραθέτω ενδεικτικά τα παρακάτω:

Οεκ Διακοπτού Αιγίου Τομαρόπουλος Αναγνώστης, 22 μόλις χρόνια μετά την έναρξη της επανάστασης, στις 30 Νοεμβρίου 1843 σε αίτησή του προς την επί των Στρατιωτικών Γραμματεία της επικρατείας, αναφέρει: «…από του 1821, ότε εξερράγη ο υπέρ της ανεξαρτησίας της πατρίδος ιερός ημών αγών εν τη φερωνύμω Αγία Λαύρα,δράξας τα όπλα ετέθην υπό τας διαταγάς και οδηγίας του αρχηγού Ανδρέα Λόντου…».

Ο Σπυρόπουλος Θεόδωρος: αγωνιστής του 1821 από τον Κάλανο των Νεζερών. Σε αίτησή του που συντάχθηκε στον Κάλανο στις 25.3.1865 και απευθυνόταν προς την επί των Θυσιών και Αγώνων επιτροπή μεταξύ άλλων ανέφερε: «…και είμαι εις εκ των τεινάντων χείρα εν τη Αγία Λαύρα σωτηρίω 25 Μαρτίου 1821, όπως λάβω την υπό του αοιδήμου Γερμανού Παλαιών Πατρών (μεθ’ ού αναβαίνοντος εκ Πατρών εις Λαύραν συνοδοιπόρησα) υψωθείσαν και ευλογηθείσαν Ελληνικήν σημαίαν του σταυρού…».

Ο Γκολφίνος Πετιμεζάς, Ταγματάρχης. Σε αίτησή του προς την Βασίλισσα στις 19.8.1850 ανέφερε και τα εξής: «Μεγαλειοτάτη Άνασσα!/ … Ο υποφαινόμενος πιστός και αφοσιωμένος της Υ. Μ. υπήκοος και αξιωματικός, άμα ήχησεν η υπέρ της ανεξαρτησίας της Ελλάδος σάλπιγξ έλαβον τα όπλα κατά των Τυράννων αυτής και συνύψωσα και εγώ την της παλιγγενεσίας σημαίαν επί της Αγίας Λαύρας την 25 Μαρτίου 1821…».

Ο Αναστασόπουλος Γεώργιος:από Σουδενά Καλαβρύτων. Σε αίτησή του στις 30.5.1865 που απευθυνόταν προς την αρμόδια επί του ιερού αγώνος επιτροπή αναφέρεται ότι ήταν γιός αρματωλού, μετέβη μετά των Κολοκοτρώνη και Πετιμεζαίων στην Επτάνησο, επανήλθε στην Πελοπόννησο και παρηκολούθησε, τους Πετιμεζαίους όταν κυρήχθηκε η επανάσταση στην Αγία Λαύρα.

Ο Γκούσιος Γεώργιος (ή Γκούσος ) αγωνιστής του 1821 από Κλείτορα…. Σε αίτησή του που συντάχθηκε στα Καλάβρυτα στις 22.6.1865 και απευθυνόταν προς την επί του Αγώνος επιτροπή, ανέφερε ότι κατά το 1821 όταν στην Αγία Λαύρα υψώθηκε η σημαία της επαναστάσεως παρηκολούθησε τον οπλαρχηγό Β. Πετιμεζά.

Ο Καρασπύρος Σπύρος: οπλαρχηγός από τα Νεζερά, σε έγγραφο στις 5 Ιουνίου 1865 αναφέρεται ότι παρευρέθη: «Εις τον πόλεμον Καλαβρύτων (μετά την ύψωσιν της εν τη Αγία Λαύρα Ελληνικής Σημαίας της από τον Παλαιών Πατρών ευλογηθείσης). Εις το φρούριον Κορίνθου. Εις τον πόλεμον Λεβιδίου ότε επληγώθην εις τη κεφαλήν».

Ο Μαλαματένιος Γεώργιος: από Καλάβρυτα. Σε αίτησή του που συντάχθηκε στην Αθήνα στις 10.4.1865 και απευθυνόταν προς την επί του Ελληνικού Αγώνος Στρ. Επιτροπή ανέφερε μεταξύ άλλων ότι…«…είμαι ίσως ο πρώτος, όστις ήρχισε τον πόλεμον κατά των Τούρκων μετά του Γερμανού, του Ζαΐμη, του Χαραλάμπη, των Πετιμεζαίων και Ασημάκη Σκαλτσά εν Αγία Λαύρα κ.λ. καθώς και ότι είμαι ο τελευταίος όστις έπαυσα πολεμών.…».

Ο Νικολόπουλος Σπύρος (ή Φραγκοσπύρος), από Λειβάρτζι… Σε πιστοποιητικό με ημερομηνία 6 Ιουνίου 1865 το οποίο υπογράφουν 17 κάτοικοι Λειβαρτζίου αναφέρεται ότι.. κατά το 1821 παρευρέθη στην Αγία Λαύρα και πaρηκολούθησε τους οπλαρχηγούς Ζαΐμη, Γ. Λεχουρίτη, Β. και Ν. Πετιμεζαίους, Παν. Φωτήλα.

Ο Στριφτόμπολας Αναγνώστης: «Αγωνιστής και φιλικός, ο οποίος καταγόταν από την Κέρτεζη Καλαβρύτων. Σε αίτησή 5 σελίδων της χήρας του Αναγνώστη Στριφτόμπολα Αγγελικής και των δύο ορφανών θυγατέρων του … που συντάχθηκε στην Πάτρα στις 25.4.1865 και απευθυνόταν προς την επί των Θυσιών και Αγώνων επιτροπή για να τους δοθεί αμοιβή για τους αγώνες του αποβιώσαντος συζύγου και πατρός, μεταξύ άλλων αναφερόταν ότι ο υπέρ πατρίδος πεσών Αναγνώστης, πρώτος στην Αγία Λαύρα υπεστήριξε «τον ανεγερθέντα Φοίνικα».

Ο Τάκης Χρ. Γιαννακόπουλος (Ταξιδεύοντας…, 111), αναφέρει: «… Χωρίς καμμιά αμφιβολία, την επανάσταση στα 1821 την έκανε ο λαός […]. Οι πρώτες επαναστατικές ντουφεκιές έπεσαν στην επαρχία Καλαβρύτων. Αυτό είναι βεβαιωμένο απ’ όλες τις ιστορικές πηγές Ελληνικές, Τούρκικες κι Ευρωπαϊκές, έτσι που δεν μπορεί να υπάρξει καμμιά σοβαρή αντίρρηση κι’ αμφιβολία. Και οι ντουφεκιές αυτές έπεσαν όχι στο βρόντο ούτε στην τύχη. Ρίχτηκαν οργανωμένα σε στόχο συγκεκριμένο, με υπόδειξη του Παπαφλέσσα. Φυσικά, οι πρώτες εκείνες ντουφεκιές δεν είναι επανάσταση στην ολοκληρωμένη της μορφή και σημασία. Ήταν ολοφάνερα ανταρσία. Κι’ αποτελούσαν αρχή στον ένοπλο αγώνα […]. Οι εισπράκτορες του φόρου χτυπήθηκαν σχεδόν την ίδια μέρα σ’ οποιοδήποτε μέρος της επαρχίας Καλαβρύτων κι αν βρίσκονταν… Το χτύπημα εκείνο ταυτόχρονα σ’ όλα τα σέμπτια (διαμερίσματα) στην επαρχία φανερώνει ότι ήταν οργανωμένο… Αντίθετα στην Καλαμάτα ένεκα της διαφορετικής σύνθεσης στον πληθυσμό της, ο ποιμενικός φόρος δεν είχε την καθολικότητα που είχε στα Καλάβρυτα. Έτσι στις αρχές του Μάρτη στα 1821 έλειπε ένα αποφασιστικό στοιχείο για το ξεσήκωμα και την έναρξητου αγώνα. Δεν έπεσαν εκεί ντουφεκιές ενάντια σε εισπράκτορες. Ωστόσο, άρχισε κι εκεί η επανάσταση, λίγες φυσικά, μέρες και ώρες ύστερα από τα Καλάβρυτα. Αυτό φανερώνει ότι στην Καλαμάτα ο ξεσηκωμός ήταν οργανωμένος, προαποφασισμένος και ορισμένος, ενώ στα Καλάβρυτα ήταν πιο αυθόρμητος και συνεπώς πιο λαϊκός. Στις 23 του Μάρτη ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης μπήκε στην Καλαμάτα, συγκροτήθηκε ευτύς η Μεσσηνιακή Γερουσία, έγινε διακήρυξη για τον σκοπό της επαναστάσεως που την υπέγραψε ο ίδιος στέλνοντάς την στις «Ευρωπαϊκές Αυλές» δηλαδή στους βασιλιάδες της εποχής […]. Επομένως χωρίς καμμιά αντίρρηση και αμφιβολία, η επανάσταση στα 1821 ξεκίνησε, με άλλα λόγια, πρωτάρχισε στα Καλάβρυτα…».

——————————————————————-

[1] Ο Γ. Αναπλιώτης (Αγία Λαύρα…, 143), αναφέρει ότι στην εφημερίδα «Ζουρνάλ ντε Ντεμπά» (φ. 21 Σεπτ. 1821) δημοσιεύτηκε το πλήρες έγγραφο αυτό, τη μετάφραση του οποίου παραθέτει και η αναφορά του στον Πατριάρχη και στα Καλάβρυτα έχει ως εξής: «… Έτσι ανάμεσα στις άλλες περιοχές τα Καλάβρυτα, όπου γεννήθηκε ο Πατριάρχης, οι ραγιάδες πρώτοι ξεσηκώθηκαν, σκότωσαν αρκετούς Μουσουλμάνους κι έκαναν χιλιάδες ακρότητες και φρικαλεότητες…». Ο Αναπλιώτης σχολιάζοντας αυτή την αναφορά λέει ότι: ο συντάκτης του εγγράφου λέει δύο ψέμματα: ότι ο Πατριάρχης είχε γεννηθεί στα Καλάβρυτα και ότι οι ραγιάδες διέπραξαν χιλιάδες ακρότητες και φρικαλεότητες, το οποίο δεν προκύπτει από κάποια ελληνική ή ξένη πηγή. «Κάμποσοι σκωτωμοί, ναι».

[2] Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή: Τα Ελληνικά ήτοι περιγραφή Γεωγραφική, Ιστορική, Αρχαιολογική και Στατιστική της Αρχαίας και Νέας Ελλάδος, Εν Αθήναις, 1853, τ. Β΄, σ. 12.

[3] Σπ. Παγανέλης: Πέραν του Ισθμού, Πελοποννησιακαί εντυπώσεις και αναμνήσεις. Εν Αθήναις 1891, σ. 90-94.

Πηγή: όπως και τα προηγούμενα, από το «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων» όπως αυτό επαναδιατυπώνεται.

Σημείωση: Επαναλαμβάνω ότι τα παραπάνω υπόκεινται στην περί πνευματικών δικαιωμάτων νομοθεσία.

(Συνεχίζεται…)

Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στην επαρχία Καλαβρύτων.

4.

(Συνέχεια από προηγούμενο…)

«… Οι Καλαβρυτινοί (αιδ. Ν. Παπαδόπουλος, Β. Παπαγεωργίου, Θ. Τσαπάρας κ. ά) υποστηρίζουν με ακλόνητα επιχειρήματα ότι αυτή άρχισε στην επαρχία Καλαβρύτων. Εδώ παρουσιάζω όσα σχετικά στοιχεία περιήλθαν σε γνώση μου. Ο Αθ. Θ. Φωτόπουλος (Ιστορικά…, 42) αναφέρει: «… ημείς, μελετήσαντες εσχάτως πολλά σχετικά βιβλία και δημοσιεύματα, έχομεν καταλήξει εις το συμπέρασμα ότι η Επανάστασις ήρχισεν από τα Καλάβρυτα! Όλοι οι ασχοληθέντες με το θέμα αυτό, γνωρίζουν ότι αι πρώται αψιμαχίαι προ της 25 Μαρτίου εγένοντο εις την περιοχήν των Καλαβρύτων. Αυτό δεν το αμφισβυτεί ούτε ο κ. Αναπλιώτης, όστις εις το βιβλίον του «Το ξεκίνημα του 21» (σελ. 17) γράφει: «Καμμία αμφιβολία, κανένας δισταγμός: Στα καλάβρυτα ανήκει η τιμή των πρώτων ντουφεκιών, πού πέσαν στην περιοχή τους, λίγο πριν κηρυχτεί η Επανάσταση. Δίκαια οι Καλαβρυτινοί είναι περήφανοι γι’ αυτές». Συνεχίζων όμως συμπεραίνει, ότι «αυτά δεν σημαίνουν επίσημη, υπεύθυνη κι ολοκληρωμένη κήρυξη Επαναστάσεως». Ίσως εις το σημείον αυτό να έχη δίκαιον. Μήπως όμως και η κατά την 21 Μαρτίου 1821 γενομένη πολιορκία των Καλαβρύτων υπό 600 αγωνιστών, ούς διώκουν οι Πετιμεζάδες και ο Χαραλάμπης, δεν σημαίνει επίσημον, υπεύθυνον και ολοκληρωμένην κήρυξιν Επαναστάσεως; Μόνον δηλαδή η αμαχητί άλωσις των Καλαμών (23 Μαρτίου) υπό των Μανιατών εσήμανε την έναρξιν του αγώνος; Ίνα φωτισθή περισσότερον ο αναγνώστης επί του ζητήματος, παραθετομεν εν απόσπασμα εκ του βοβλίου του Ν. Μοσχοπούλου «Η Επανάστασις του 1821 από τα Τουρκικά Αρχεία»[1] και την γνώμην του αξιοπίστου καθ’ όλα ιστορικού Καθηγητού Πανεπιστημίου κ. Απ. Δασκαλάκη. Ο κ. Μοσχόπουλος, αφού αναφέρει ότι επί του στήθους τουκρεουργηθέντος Πατριάρχου Γρηγορίου του εναπετέθη υπό των Οθωμανών η καταδικαστική απόφασις (Γιαφτάς), παραθέτει ακολούθως και το κείμενον αυτής. Έχει δε τούτο ως εξής: «Διεπιστώθη ότι ων ο ίδιος Μωραΐτης, ενέχεται τα μέγιστα εις τα ήδη υπό τινων παραπλανημένων αφρόνων ληστών, εκ του πληθυσμού των ραγιάδων της εν τη Πελοποννήσω Διοικήσεως Καλαβρύτων, διαπραχθέντα αντίθετα προς την υπακοήν κακουργήματα».[2] Ο Απ. Δασκαλάκης εις το σύντομον και διαφωτιστικόν άρθρον του «Πως και πότε εκηρύχθη η Επανάστασις» (Περιοδ. Λακωνικά τ. 19), αναφερόμενος εις την πολιορκίαν των Καλαβρύτων υπό του Χαραλάμπη και των Πετιμεζάδων, γράφει: «Το αναμφισβητήτως πολεμικόν πλέον επεισόδιον αυτό της ελληνικής επαναστάσεως συνέβη μεταξύ της 21^ης και 22^ας Μαρτίου». Τέλος παραθέτομεν εν απόσπασμα της υπό του Ν. Παπαδοπούλου δημοσιευθείσης αιτήσεως, εις ήν ο εκ Καλάνου των Νεζερών Θεοδωράκης Σπυρόπουλος [βλ. λ.: Σπυρόπουλος Θεόδωρος] αναφέρει τα εξής: «… ήμην και είμαι εις εκ των τεινάντων χείρα εν τη Αγία Λαύρα σωτηρίω 25 Μαρτίου 1821, όπως λάβω την υπό του αοιδήμου Γερμανού Παλαιών Πατρών (μεθ’ ού αναβαίνοντος εκ Πατρών εις Λαύραν συνοδοιπόρησα) υψωθείσαν και ευλογηθείσαν Ελληνικήν σημαίαν του σταυρού…». Και δι’ αυτού του σημαντικωτάτου κειμένου αποδεικνύεται, ότι τα περί κηρύξεως επαναστάσεως και υψώσεως λαβάρου εν Καλαβρύτοις δεν είναι «θρύλος», αλλά πραγματικότης. Κατόπιν όσων εγράφησαν, πέπει να προσθέσωμεν ότι καθήκον παντός ιστορικού – και του κ. Αναπλιώτη βεβαίως – είναι να παρουσιάζη την αλήθειαν και μόνον αυτήν. Διότι, κατά τον Πολύβιον (Βιβλ. Α΄, ιδ΄): «Εξ ιστορίας αναιρεθείσης της αληθείας το καταλειπόμενον αυτής γίνεται ανωφελές διήγημα». Και η παραχάραξις της ιστορίας δια τοπικιστικούς λόγους εις ουδέν ωφελεί…». Στις 7 Μαρτίου 1821 σε έγγραφο που στέλνει ο Π. Π. Γερμανός και οι Κερνίτσης Προκόπιος, Σωτήρης Χαραλάμπης, Ανδρέας Ζαΐμης, Ασημάκης Φωτήλας και Σωτήριος Θεοχαρόπουλος προς τον Κανέλλο Δεληγιάννη αναγράφεται ότι: «…ενεκρίναμεν ασύμφορον την άφιξίν μας εις τα εκεί, δηλ. στην Τριπολιτσά. Δια να μη ριψοκινδυνεύσωμεν, εν καιρώ που οι ελπίδες μας είναι εγγύς και όπου βλέπομεν ότι η κίνησις του σκοπού οργανίζεται…»[3]. Ο Φιλήμων (Δοκίμιον…, Γ΄, 15) αναφέρει: «… Κατά παράδοξον δε σύμπτωσιν, ενώ ο Μεχμέτ Σαλήχ διέταττε τους Γορτυνίους κατά των εν Καλαβρύτοις ταραξιών, αυθημερόν ο μεν Σωτήριος Χαραλάμπης διώριζεν οπλαρχηγούς και διέταττε παρησία στρατολογίας[4]. Οι δε Δεληγιάνναι προσεκάλουν εκ της Λακωνίας συναγωνιστήν εαυτών και πολέμαρχον τον Θεόδωρον Κολοκοτρώνην μετά πλείστας προσπαθείας[5]…». Στις 18 Μαρτίου 1821 ο Κων. Πετιμεζάς[6] κρυμμένος στο Μ. Σπήλαιο ειδοποιούσε τον Κωνσταντή Παπαδέα στο Μάζι να του ετοιμάσει 5 κονάκια για τους στρατιώτες του, διότι ο Σωτήρης Χαραλάμπης τον είχε ορίσει αρμόδιο για στρατολογία για την έναρξη της επανάστασης. Ακολούθησε στις 20 Μαρτίου η έγγραφη εντολή προς τους γέροντες της Κατσάνας έλεγε: «…εις το αυτόθι εδιωρίσθη με γνώμην και απόφασιν εδικήν μας ο καπετάν Κωνσταντής Πετιμεζάς δια να έλθη να συνάξη ανθρώπους…». (Φωτάκος σ. 19-20). Και ο Φιλήμων (Δοκίμιον…, Γ΄, 22) προσθέτει ότι: «… Μη περιορισθέντες δε εν μόναις ταις πολιορκητικαίς εργασίαις, ο Γερμανός, Ζαΐμης, Παπαδιαμαντόπουλος, Λόντος και άλλοι εσχηματίσθησαν και εις επαναστατικόν διευθυντήριον, όπερ ονομάζομεν πρώτον, διότι δεύτερον τοιούτον θεωρούμεν τον Μαυρομιχάλην εν Μεσσηνία, και τρίτον τοιούτον τον Κολοκοτρώνην εν Αρκαδία. Κατόπιν των διεθυντηρίων αυτών υποδεέστερα άλλα αυτεσχεδιάσθησαν πολλαχού, εφ’ όσον η επανάστασις εξετείνετο…[…]. Φρονίμως ποιούν, το Αχαϊκόν διευθυντήριον απετάθη δι’ εγκυκλίου της 26 Μαρτίου προς τους μένοντας έτι προξένους εν τη πόλει, οίον τον της Αγγλίας, Γαλλίας, Αυστρίας και λοιπούς, δικαιολογούν την γενομένην κίνησιν των όπλων, βεβαιούν την περί του πολέμου ληφθείσαν απόφασιν μέχρι των τελευταίων άκρων, επικαλούμενον την εύνοιαν και προστασίαν των κυβερνήσεων τούτων…» [βλ. την σχετικήν έγγραφον «εγκύκλιον» στο λ. Παλαιών Πατρών Γερμανός]. Ο Ν. Κ. Σακελλαρόπουλος (Ιστορία…, Α΄, 266) αναφέρει: «Χαρακτηριστικό είναι το εξής γεγονός που ανα­φέρει πάλι ο Φωτάκος: « … Ο ηγούμενος της μονής Φονιά Ναθαναήλ, ο πρωτοσύγκελος Αμβρόσιος και ο Δανιήλ Παμπούκης… Ειδοποίησαν στο δρόμο το Σωτήρη Νοταρά να μην πάει την Τριπολιτσά, γιατί στα Καλάβρυτα άνοιξε το ντουφέκι. Ο Νοταράς ορ­γισμένος είπε: «Ανάθεμα στους άμυαλους Καλαβρυτινούς θα πάρουν τον κόσμο στο λαιμό τους, όπως έκαναν και στην άλλη επανάσταση. Εγώ δεν θα γυρίσω πίσω. Πηγαίνω να γλυτώσω τον κόσμο και υο κεφάλι μου»…». Στίς 6 Ιουνίου 1821 στο Παρίσι στην εφημερίδα LE CONSTITUTIONNEL JOURNAL DU COMMERCE, POLITIQUE ET LITTERAIRE, δημοσιεύθηκε ανταπόκριση από την Ελλάδα, η οποία είχε ως εξής: «Εξωτερικόν – Πελοπόννησος». Διακήρυξις του Γερμανού Εξάρχου της πρώτης κατά την τάξιν Αχαΐας, Αρχιεπισκόπου Πατρών, πρός τον Κλήρον και τους πιστούς της Πελοποννήσου, η οποία εξεφωνήθη εντός της Μονής των Αδελφών της Λαύρας του όρους Βελιά την 8ην (20ήν) Μαρτίου 1821. «Πολυαγαπημένοι μας αδελφοί, ο Κύριος, ο οποίος ετιμώρησε (ενν. δια της υποδουλώσεως εις τον κατακτητήν) τους πατέρας μας και τα τέκνα των, σας αναγγέλλει διά του στόματός μου το τέλος των ημερών των δακρύων και των δοκιμασιών. Η φωνή Του είπε ότι θα είσθε ο στέφανος του κάλλους Του και το διάδημα της Βασιλείας Του. Η αγία Σιών δεν θα παραδοθή πλέον εις την ερήμωσιν (Ησαΐα, 62,3). Ο ναός του Κυρίου, ο οποίος εβεβηλώθη, ωσάν ένας άθλιος χώρος, τα σκεύη της δόξης, τα οποία εσύρθηκαν εις τον βούρκον (Α΄Μακαβ. 2, 8-9), θα γίνουν καταιγίς! Η άβυσσος την άβυσσον επικαλείται (Ψαλμ. 41,8) η παλαιόθεν (δηλ. η εγνωσμένη) ευσπλαχνία του Κυρίου (Θρήνοι Ιερεμίου 5,1) θα επισκιάση τον Λαόν Του. Η φυλή των Τούρκων υπερέβη το μέτρον των ανομιών, η ώρα του καθαρμού έφθασε, συμφώνως προς τον λόγον του Αιωνίου: «να πετάξης έξω, να διώξης τον σκλάβον και τον υιόν του» (Γενεσ. 21,10). Να είσθε, λοιπόν, αγαπημένοι, ως γένος των Ελλήνων, φυλή Ελληνική, (ενν., καθώς είσθε) δύο φορές δοξασμένοι από τους Πατέρας σας, οπλισθήτε με τον ζήλον του Θεού, έκαστος εξ υμών ας ζωσθή την ρομφαίαν του, διότι είναι προτιμώτερον να αποθάνη τις με τα όπλα ανά χείρας, παρά να καταισχύνη τα ιερά της πίστεώς του και την πατρίδα του (Ψαλμ. 44,4). Εμπρός λοιπόν «Ας συντρίψωμεν τα δεσμά, τον ζυγόν ο οποίος επικάθηται επί την κεφαλήν μας» (Ψαλμ. 2,3), διότι είμεθα οι κληρονόμοι του Θεού και οι συγκληρονόμοι του Ιησού Χριστού (Ψαλμ. 8,17). Οι άλλοι, και όχι εμείς οι Ιερωμένοι (κατά λέξιν: εκτός του ιερατείου σας), θα σας ομιλήσουν δια την δόξαν των προγόνων σας. Εγώ όμως θα σας επαναλάβω το όνομα του Θεού, προς τον οποίον οφείλομεν αγάπην ισχυροτέραν και από τον θάνατον (Άμα Ασμάτων 8,6). Αύριο, ακολουθούντες τον Σταυρόν, θα βαδίσωμεν προς αυτήν την πόλιν των Πατρών, της οποίας η γη είναι ηγιασμένη από το αίμα του ενδόξου Μάρτυρος Αποστόλου Αγίου Ανδρέου. Ο Κύριος θα εκατονταπλασιάση το θάρρος σας. Ίνα δε προστεθούν εις υμάς αι αναγκαίαι δια να αναζωογονηθήτε δυνάμεις, σας απαλλάσσω από την νηστείαν της Τεσσαρακοστής, την οποίαντηρούμεν. Στρατιώται του Σταυρού, ότι καλείσθε να υπερασπισθήτε, είναι αυτό τούτο το θέλημα του Ουρανού! Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος να είσθε ευλογημένοι και συγκεχωρημένοι από πάσας τας αμαρτίας σας»[7]. Ο Φωτάκος (Απομνημονεύματα, (1900), 21) αναφέρει ότι: «…Τέλος εσυνάχθηκαν και εβγήκαν εις τας 22 Μαρτίου[8] εις τας Καλάμας ο Π. Μαυρομιχάλης, οι Καπετανάκηδες, οι Κουμουνδουράκηδες, ο Π. Μούρτζινος […] και λοιποί καπεταναίοι με 2.500 στρατιώτας Μανιάτας και άλλους, όπου αμέσως επαραδόθηκαν οι Τούρκοι των Καλαμών εις τον Π. Μαυρομιχάλην…». Στις 5 Φεβρουαρίου 1825 ο Κ. Πετιμεζάς έγραφε από την Αρκαδία προς το Εκτελεστικό: «… Είναι ομολογούμενον, ότι η πρώτη αρχή του ιερού τούτου πολέμου άρχισε κατά την Πελοπόννησον από το μέρος Καλαβρύτων, ώστε οπού ένας είμαι και εγώ από κείνους τους πατριώτας οπού εκινήθην εις το να λάβη πρόοδον ούτος ο ιερός αγών ως ων εξ’ εκείνης της επαρχίας, ηγωνίσθη με όλην την οικογένειάν μου, έκτοτε μέχρι την σήμερον, όπου η ώρα το εκάλεσεν…» (Το έγγραφο στο λ. Πετιμεζάς Κωνσταντίνος). Στο έντυπο «Τα κατά την κηδείαν του μακαρίτου Α. Ζαΐμη…» (Αθήνα 1840) όπου και σύντομος βιογραφία αυτού υπό του Γ. Αινιάνος αναφέρεται: «… Είναι αναντίρρητος αλήθεια, ότι η Αχαΐα πρώτη εκίνησε με σημαίαν αναπεπταμένην τον υπέρ ανεξαρτησίας Πόλεμον, και ο μακαρίτης Α. Ζαΐμης μετά του σεβαστού αρχιερέως Γερμανού ήταν οι πρώτοι αγωνισταί, και ούτε είναι δυνατόν να διαφιλονεικήση τις μετ’ αυτών περί του είδους τούτου της αρχαιότητος…». Ο Σ. Τρικούπης (Ιστορία…, Α΄, έκδοση Δευτέρα (1968), Α΄, 319 υποσημ. δ΄) αναφέρει: «Ψευδής είναι η εν Ελλάδι επικρατούσα ιδέα, ότι εν τη μονή της αγίας Λαύρας ανυψώθη κατά το πρώτον η σημαία της ελληνικής επαναστάσεως. Την ιδέαν ταύτην εξέφρασα και εγώ εν τω επικηδείω μου λόγω εις Ανδρέαν Ζαήμην πριν εξακριβώσω την αλήθειαν». Δεν μας λέγει όμως με σαφήνεια ποιά είναι η αλήθεια την οποία εξακρίβωσε. Ο Χέρτσβεργ (Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, (1916), Α΄, 56) αναφέρει: «… Η επανάστασις των Καλαβρύτων είχεν εμποιήσει κακίστην εντύπωσιν επί τον Τουρκικόν λαόν των γειτόνων πόλεων της Αχαΐας…», και στην επόμενη σελίδα: «… Αλλά το κύριον γεγονός ήτο νυν ότι και ο αρχιεπίσκοπος Γερμανός, όστις κατά τας τελευταίας ημέρας μένων εν τη Μονή της Αγίας Λαύρας μετά της ακολουθίας αυτού είχε παρασκευασθεί ενταύθα εις κρισίμους αγώνας…». Στην εφημερίδα «Εστία» στις 25 Μαρτίου 2011, σε άρθρο[9] του δικηγόρου Χρήστου Αθαν. Μούλια, αναφέρονται και τα εξής: «Στο αρχείο Βλαχοπαπαδοπούλου σώζεται μεταξύ πολλών άλλων εγγράφων και το χειρόγραφο της προσφώνησης του Μητροπολίτη Αθηνών Θεοφίλου, κατά την τελετή της ανοικομιδής των λειψάνων του Γρηγορίου Ε΄, όπου, απευθυνόμενος στον νεκρό του Πατριάρχη, είπε επί λέξει, «… ο αείμνηστος Παλαιών Πατρών Μητροπολίτης (εννοεί τον Γερμανό Γ΄), ο συμπολίτης σου, ο ποτέ ιεροδιάκονός σου, και κατόπιν συνάδελφος και συλλειτουργός σου, πρώτος ανταπεκρίθη εις τα ευγενή και γενναία αισθήματά Σου. Εκεί, εν τη Αγία εκείνη Μονή (εννοεί την Αγ. Λαύρα) κατασκευάσας εθνικήν σημαίαν από το ράσον του και την φουστανέλλαν του Ζαΐμη, εχάραξεν επ’ αυτής τον άγιον και Ζωοποιόν Σταυρόν, και κρατών με την αριστεράν χείρα του τα πρακτικά της προ μικρού συγκροτηθείσης μυστικής εν Αιγίω συνελεύσεως, και με την δεξιάν την σημαίαν του Σταυρού, αναγεγραμμένον έχουσα το σύνθημα «Ελλάς ανάστηθι ανεξαρτησίαν ή θάνατον ομνύομεν επί τω ονόματί Σου», ως από πυρσού τότε ουρανοκρύφου, μετά των συν αυτώ περιβλέπτων Αχαιών και Αρκάδων κατηλέκτρισεν άπασαν την Ελληνικήν φυλήν δια του θείου κηρύγματός του. «Δεύτε λάβετε φως εκ της λαμπάδος της υπέρ πίστεως και πατρίδος αναφθείσης και αναγγείλατε πάσι τοις έθνεσιν, ότι η φωνή μου, είναι φωνή αυτού του κυρίου παντοκράτορος…». Η μαρτυρία αυτή έχει ιδιαίτερη αξία και αποτελεί ισχυρή απόδειξη του γεγονότος ότι υψώθηκε λάβαρο στην Αγία Λαύρα, όχι βέβαια αυτό που εκτίθεται σήμερα, το οποίο είναι της οθωνικής περιόδου, όταν καθιερώθηκε ο επίσημος εορτασμός της επαναστάσεως (1838)…». Ο ίδιος ο Μητροπολίτης Αθηνών Θεόφιλος σε αναφορά που έκανε, μετά του ανεψιού του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, Γεωργίου Αγγελοπούλου, στη Βουλή των Ελλήνων αναγνωσθείσα κατά την 28^η Συνεδρία της 10^ης Φεβρουαρίου 1871, προκειμένου να εγκριθεί η μεταφορά από την Οδησσό των λειψάνων του Πατριάρχη, αναφέρει: «… Ο υποφαινόμενος Μητροπολίτης Αθηνών και Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, και Πρόεδρος της επί εγέρσει μνημείου εις τον Πατριάρχην τούτον επιτροπής, εν καιρώ δε του μεγάλου αγώνος ιεροδιάκονος του Αρχιποιμενάρχου Παλαιών πατρών Γερμανού, αναπετάσσαντος εν τη Αγία Λαύρα την του αγώνος εκείνου ιεράν σημαίαν, ην ηυλόγησεν ευθύς η αγία δεξιά, και καθηγίασεν ύστερον το άγιον αίμα του Πατριάρχου, και ο ταπεινός υποσημειούμενος ανεψιός του ιερομάρτυρος τούτου…».[10]

————————————————————————-

---

[1] Βλ. σελ. 183 στο υπό του ιδίου (Νικ. Μοσχόπουλου) βιβλίο του «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως κατά τους Τούρκους ιστοριογράφους εν αντιπαραβολή και προς τους Έλληνας ιστορικούς» Αθήναι 1960.

[2] [Όπως και ο Ν. Σπηλιάδης (Απομνημονεύματα…, Α΄, 201) αναφέρει, ο Σουλτάνος μεταξύ άλλων έλεγε: «… Αλλ’ ο Πατριάρχης έπραξε τουναντίον, φανερός ων αρχηγός του έθνους, ήτον εν ταυτώ και αφανής αρχηγός των συνωμοτών. Δια τούτο εις τα Καλάβρυτα της Πελοποννήσου, ένθα εγεννήθη, και εις άλλα μέρη, όπου εδημοσίευσε τ’ αναθέματά του, οι ρεαγιάδες ήσαν οι πρώτοι οίτινες επανέστησαν και εφόνευσαν τους Μουσουλμάνους. Η Υψηλή Πύλη εβεβαιώθη ότι ο Πατριάρχης έλαβε μέρος ενεργόν εις την συνωμοσίαν, και ότι ήτο έργον του η εις τα Καλάβρυτα επανάστασις καθώς και άλλων τοιούτων συμβούλων…»].

[3] Ολόκληρο το έγγραφο: «Ο Πατρών Γερμανός και άλλοι, Καλάβρυτα. Προς Κανέλλο Δεληγιάννη, Λαγκάδια Άρχοντες και φίλοι Παπαγιανναίοι. Μετά τας ευχετικάς και αδελφικάς προσρήσεις, ειδοποιούμεν την ευγένειά σας, ότι από αξιόπιστον και σημαντικόν υποκείμενον επληροφορήθημεν ότι οι αλλογενείς πληροφορηθέντες ακριβώς τα πράγ­ματα, διαλογίζονται καθ’ ημών κακά άτινα θέλει εκ­πληρωυώσιν μετά την σύναξιν όλων μας εις Τριπο­λιτσάν, τούτον ένεκεν ενεκρίναμεν ασύμφορον την αφιξίν μας εις τα εκεί, δια να μην ριψοκινδυνεύσω­μεν, εν καιρώ που οι ελπίδες μας είναι εγγύς, και όπου βλέπομεν ότι η κίνησις του σκοπού οργανί­ζεται, καθώς η Βλαχία αποσκίρτησεν και η Ρούμελη όλη ετοιμάσθη, και περιμένει την οδηγίαν μας εις το να κινηθεί. Πεπεισμένοι δε και εις την αδελφικήν, και στερεάν αγάπην της ευγένειάς σας, και ότι είστε αναπόσπαστοι από τον Ιερόν σύνδεσμον της αδελ­φότητος, άμα του λαβείν το παρόν μας, να κάμετε κάθε τρόπον να το αναγγέλλετε στον προσφιλή κυρ Θεοδωράκην και τον Οικονόμον δια να είμαστε σύμφωνοι εις τα επιχειρήματα, ως θέλει σας εξηγήσει ο προσερχόμεvος αδελφός, δια να μη καταvτήσω­μεν εις εμφυλίους διαφωνίας και τότε το τέλος έσται ολέέθριοv. Αδελφοί η ανάγκη ούτως υπαγορεύει και θεία πρόνοια ελπίζομεv να μην μας αφήση κατη- σχυμέvους ταύτα και μέvομεv. 7827 7 Μαρτίου … Ο Πατρώv Γερμανός, ο Κερvίτσης Προκόπιος, Σωτή­ρης Χαραλάμπης, Ανδρέας Ζαΐμης, Ασημάκης Φω­:ήλας, Σωτήριος Θεοχάρους». (Αρχείο Κανέλλου Δελnγιάννη).».

[4] «Ιδού μία εκ των διαταγών τούτου./ Αγαπητοί μας γέροντες των χωρίων Κατζάνας και λοιποί, σας χαιρετώ./ Εις το αυτόθι διωρίσθη με γνώμην και απόφασιν εδικήν μας ο καπετάν Κωνσταντής Πετιμεζάς, δια να έλθη να συνάξη ανθρώπους. Όσοι λοιπόν είσθε ικανοί και με άρματα, όλοι θέλετε ακολουθήσει κοντά του, προσέχοντες δια να μη κάμετε στραπάτζον και αταξίαν εις κανένα μέρος, αλλά χωρίς γνώμην του καπετάν Κωνσταντή να μην επιχειρίζεσθε το παραμικρόν, ότι ύστερον, παιδεύεται εκείνος, οπού με εδικόν του σκοπόν επιχειρίζεται τα πράγματα, και ως σας γράφω, να εξακολουθήσετε. Ταύτα./ 20 Μαρτίου Ζαρούχλα./ ιδικός σας Σωτήριος Χαραλάμπης».

[5] «Ιδού η επιστολή αυτών προς τον Κλοκοτρώνην./ Φίλε! Ο παρών στέλλεται επίτηδες προς αντάμωσίν σου. Λοιπόν, αφού πληροφορηθής εκ των δια ζώσης αυτού, δίδων πίστην εις τους λόγους αυτού ως προφερομένους παρ’ ημών των ιδίων και πάσης της πατρίδος, και φιλοτιμούμενος ως συμπατριώτης, εάν έχης ελληνικόν αίμα και πνεύμα, και σώζης εις την ψυχήν σου τον πατριωτισμόν, πρέπει να ακολουθήσης τον ενταύθα ερχομόν σου αφεύκτως. Μη αφαρπασθής παρ’ υποσχέσεων και λόγων άλλων. Αγκαλά και δεν ελπίζομεν να διαβουκοληθής αθετών την της πατρίδος σου πρόσκλησιν, επιθυμούσης σε ήδη και ζητούσης σε. Πλην εάν δεν είσαι νόθος γόνος της περικλεούς ποτέ Αρκαδίας, η παρούσα εποχή θέλει σε δείξει. Μη καταδεχθής ποτέ, το οποίον και ποτέ δεν ελπίζομεν, ίνα αθετήσης ταύτην την πατριωτικήν πρόσκλησιν και να μείνης αλλαχού, αλλ’ ως συμπολίτης και αδελφός μας, πρόθυμος και πάραυτα ν’ ακολουθήσης τον ενταύθα ερχομόν σου, τον οποίον και περιμένομεν ανυπομόνως και αφεύκτως./ Μένομεν πρόθυμοι ως αδελφοί/ Κανέλλος Παπαγιαννόπουλος/ Αναστάσιος Παπαγιαννόπουλος/ Κωνσταντίνος Παπαγιαννόπουλος/ Παναγής Παπαγιαννόπουλος».

[6] Στο λ. Πετιμεζάς Κωνσταντής σχετική αναφορά για προετοιμασία στρατολόγησης στον καζά της Γαστούνης.

[7] Δημοσιεύεται ολόκληρη και στο Βιβλίο «Καλάβρυτα, Γη Μνημείων, Ηρώων και Αγίων», Έκδοσις της Ιεράς Μητροπόλεως Καλαβρύτων και Αιγιαλείας.

[8] «Την αυτήν ημέραν άρχισεν η επανάστασις εις τας Πάτρας και μιαν ημέραν πρωτητερα εις τα Καλάβρυτα. Παντού λοιπόν εις την Πελοπόννησον έγινε συγχρόνως η επανάστασις. Αλλά περίεργον είναι πως εχώρεσεν εις τον νουν του κυρίου Τρικούπη (Ιστορ. Α΄. 85) ότι αυθημερόν όσοι καπεταναίοι ήταν εις την Μάνην, ήκουσαν την επανάστασιν των Πατρών και εκινήθησαν. Τα αυτά λέγει και ο Π. Πατρών εις τα απομνημονεύματά του σελ. 18 και φαίνεται ότι από εδώ ο Ιστορικός μας τα έλαβεν».

[9] Στο άρθρο αυτό αναφέρονται μεταξύ άλλων και τα εξής: «Μεταξύ των ιστορικών κειμηλίων (πίνακες, όπλα, χαρακτικά, έγγραφα κ.λ.π), που ανήκουν στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Πελοποννήσου, είναι και το αρχείο του [εκ Πατρών] Μητροπολίτη Αθηνών Θεόφιλου Βλαχοπαπαδόπουλου (1790-1873), το οποίο δωρήθηκε από την τελευταία απόγονό του, αείμνηστη συμπολίτιδα Ανθίππη Στάμου, προ εικοσαετίας περίπου. Το αρχείο αυτό, που αποτελείται από πολλά και σπουδαία έγγραφα, παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον, διότι ο Θεόφιλος Βλαχοπαπαδόπουλος ήταν αρχιδιάκονος του Π. Π. Γερμανού Γ΄ και έζησε άμεσα τα γεγονότα της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ως μητροπολίτης Αθηνών, ο Θεόφιλος, παρέλαβε το 1871, στον σιδηροδρομικό σταθμό στο Μοναστηράκι, τα λείψανα του Εθνομάρτυρος Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου Ε΄, που με δική του πρωτοβουλία, μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα, πενήντα χρόνια μετά τον απαγχονισμό του και την ταφήν του στην Οδησσό (1821) και τοποθετήθηκαν σε μαρμάρινη λάρνακα στον μητροπολιτικό ναό των Αθηνών, όπου και βρίσκονται μέχρι σήμερα. Μαζί με το αρχείο του, δωρήθηκε στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Πελοποννήσου και ένα σπάραγμα από κάλυμμα του ευαγγελίου, με το οποίο είχε ταφεί ο Γρηγόριος Ε΄ στην Οδησσό, το οποίο σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της, στην Πάτρα. Προφανώς είναι ό,τι βρέθηκε κατά την εκταφή του και μεταφέρθηκε μαζί με τα λείψανά του στην Αθήνα και ο Θεόφιλος το αντικατέστησε με άλλο καινούργιο και κράτησε το κατεστραμμένο εξώφυλο…».

[10] Μοναχού Μαξίμου Ιβηρίτου: Ο Αθωνίτης Πατριάρχης του Γένους και Μέγας Εθνοϊερομάρτυς Άγιος Γρηγόριος ο Ε΄, Άγιον Όρος-Άθω, 2018, σελ. 108…….»

(Συνεχίζεται).

Πηγή: «Ιστορικό Λεξικό της επαρχίας Καλαβρύτων», όπως αυτό επανασυντάσσεται.

Σημείωση: (ισχύει ό,τι και στα προηγούμενα έχει αναφερθεί, ότι δηλ. κάθε χρήση του παραπάνω κειμένου υπόκειται στις δεσμέυσεις της Ελληνικής και διεθνούς νομοθεσίας περί πνευματικών δικαιωμάτων).